स्कंध ८ वा - अध्याय २४ वा

१५२
राव म्हणे गुरो, वर्णितां तें थोर । प्रथमावतारवृत्त कथा ॥१॥
तमोरुप निंद्य लोकांमाजी मत्स्य । कथा परी वृत्त पुण्यद तें ॥२॥
निवेदिती मुनि भक्त तूं यास्तव । ईशगुणी तव लक्ष असे ॥३॥
कोठेंही गेलिया वायूसी न दोष । तैसाचि निर्दोष ईश सदा ॥४॥
गो-विप्र, सज्जन, वेद, धर्म, अर्थ । यांच्या रक्षणार्थ अवतार हे ॥५॥
वासुदेव म्हणे भक्तांस्तव हरी । नाना खेळ करी लीलामात्रें ॥६॥

१५३
कल्पान्तीं विरंची असतां निद्रिस्थ । मुखांतूनि वेद गळले त्याच्या ॥१॥
हयगीव दैत्य होता तयास्थानीं । गेला तो हरुनि सकळ वेद ॥२॥
सर्वज्ञ ईश्वर होता तें जाणूनि । उपाय योजूनि स्थिर होता ॥३॥
कृतमालेमाजी रुपें सूक्ष्म मस्त्स्य । होऊनि, प्रसंग शोधूं लागे ॥४॥
वासुदेव म्हणे मनु श्राद्धदेव । सत्यव्रत राव होता पूर्वी ॥५॥

१५४
कृतमालातीरीं उदक प्राशूनि । तयांत रंगूनि गेला राव ॥१॥
तर्पणसमयीं एकदां करांत । आला सूक्ष्म मत्स्य नृपाळाच्या ॥२॥
त्यागितां त्या मत्स्य बोले दयावंता । मत्स्य भक्षी मत्स्या रक्षीं मज ॥३॥
जगत्त्राता निज रक्षणार्थ प्रार्थी । लीला श्रीहरीची अतर्क्यचि ॥४॥
आर्त मत्स्यशब्द ऐकूनियां नृप । निज कलशांत मत्स्या रक्षी ॥५॥
वासुदेव म्हणे वाढला कलशीं । मत्स्य नृपाळासी विनवी तदा ॥६॥

१५५
राया, अन्यस्थळीं नेईं मजलागीं । नेतां अन्यस्थळीं न पुरे तेंही ॥१॥
सरोवरी तदा नेई सत्यव्रत । तेंही व्यापकास केंवी पुरे ॥२॥
अंतीं सागरांत नेऊं लागे राव । मत्स्य मानी भय तयावेळीं ॥३॥
पाहूनि तें राव म्हणे मत्स्यश्रेष्ठा । मोह मज ऐसा पाडूं नको ॥४॥
आजवरी ऐसा बलवंत मत्स्य । ऐकिलाही नच पुण्यवंता ॥५॥
एका दिनीं शतयोजनें ज्या वृद्धि । कोण तूं निवेदीं ऐसा मज ॥६॥
वासुदेव म्हणे विनवी त्या राव । वाटे मज देव अससी मत्स्या ॥७॥

१५६
विश्वचालका, कां वदें । घेतलेंसी रुप ऐसें ॥१॥
देहावरी ज्यांचा भाव । शरण जाऊनि त्यां काय ॥२॥
अद्‍भुत ही तव शक्ति । येई माझ्या प्रत्ययासी ॥३॥
प्रलयसागरांत क्रीडा । करावया मत्स्य झाला ॥४॥
इच्छा राजाची पाहूनि । मत्स्य बोले त्यालागूनि ॥५॥
वासुदेव म्हणे ईश । खेळे खेळ हे प्रत्यक्ष ॥६॥

१५७
सप्तम दिनीं बा, होईल प्रलय । बुडेल हें सर्व सागरांत ॥१॥
नौका एक तुझ्या येईल सन्निध । औषधि ऋषींस घेईं सवें ॥२॥
बैसूनि नावेंत ऋषिप्रकाशानें । संचार आनंदें उदकीं करी ॥३॥
वासुकीरज्जूनें नौका मत्शृगासी । बांधावी यदा ती हालूं लागे ॥४॥
विरंचीची रात्र संपेतोंपर्यंत । नौका उदकांत फिरवीन मी ॥५॥
पुढती मजसी प्रश्न करीं राया । येईल प्रत्यया ब्रह्म तदा ॥६॥
वासुदेव म्हणे कथूनि हें मस्त्य । उदकीं त्या गुप्त होत असे ॥७॥

१५८
पुढती प्रतिक्षा करी सत्यव्रत । दिन जातां सप्त नवल होई ॥१॥
जलमय पृथ्वी होऊनियां जाई । इतुक्यांत येई नौका तेथें ॥२॥
बीजांसवें तदा औषधि ऋषींतें । घेऊनियां बैसे नावेमाजी ॥३॥
केशवातें ध्याईं कथिती त्या ऋषि । तोंचि राव पाही महामत्स्य ॥४॥
अयुत योजनें विस्तीर्ण देहाचा । सुवर्णवर्णाचा देह तया ॥५॥
शृंगासी तयाच्या बांधी नौकेप्रति । उक्ति ते मत्स्याची आठवूनि ॥६॥
वासुदेव म्हणे निर्भय नृपानें । स्तवन मांडिलें भगवंताचें ॥७॥

१५९
अनादि अज्ञानें बद्ध जे संसारीं । तारक त्यां हरी तूंचि होसी ॥१॥
कर्मबद्ध जीव कर्मेचि वरिती । कर्मग्रंथि त्यांची छेदीं गुरो ॥२॥
अग्निसेवनेंचि रौप्या जेंवी शुद्धि । सेवा तव तैसी पुण्यदायी ॥३॥
ऐसा तूं समर्थ गुरु होईं आम्हां । प्रसादासी सीमा नसे तव ॥४॥
यास्तव अंधासी अंध जैं शरण । देवता न अन्य भजणें तेंवी ॥५॥
गुरु तूंचि माझा देवा, तूं यास्तव । म्हणे वासुदेव पुढती ऐका ॥६॥

१६०
अन्य गुरुंचा त्या अर्थ काम बोध । तेणें संसारांत मग्न जीव ॥१॥
आत्मप्राप्तिमार्गदर्शक तूं एक । संसाराचा भंग होई जेणें ॥२॥
भूतवत्सल तूं सर्व शक्तिमंत । त्यागूनि अन्यास भजती मूढ ॥३॥
हृदयीं असूनि शोधिती ते तुज । देवा, उपदेश करीं मातें ॥४॥
शरण मी देवा, पातलों तुजसी । तोडीं अहंग्रंथि दावीं रुप ॥५॥
वासुदेव म्हणे सत्यव्रत ऐसी । प्रार्थना प्रभूची करी भावें ॥६॥

१६१
निविदिती शुक राया, तें स्तवन । मत्स्यानें ऐकून बोध केला ॥१॥
‘मत्स्यपुराण’ तें जनीं या प्रसिद्ध । ज्ञान, कर्म, योग, कथिला जेथें ॥२॥
कथूनि तें ज्ञान गुप्त होई मत्स्य । हवग्रीववध पुढती करी ॥३॥
आणूनियां वेद अर्पी ब्रह्याप्रति । सत्यव्रत आजि मनु तोचि ॥४॥
राया, मस्त्स्यरुपी ईश्वराची कथा । निवेदीं म्हणतां कथिली तुज ॥५॥
पठण-श्रवणें याच्या बहु पुण्य । असो त्या वंदन महामत्स्या ॥६॥
वासुदेव म्हणे स्कंध हा अष्टम । समाप्त वामन तोषो येणें ॥७॥

इतिश्री वासुदेवकृत अभंग-भागवताचा स्कंध ८ वा समाप्त.
श्रीकृष्णार्पणमस्तु॥