करूणापर पदे - भाग ८

१३११
( राग-काफी; ताल-धुमाळी )
सुंदर नामा रघुपति रामा रे ॥ध्रु०॥
राम ऐसें वाचे वदतां । पावन करिं तूं आम्हां रे ॥१॥
मी बुडतों भवसागरडोहीं । पार करीं तूं आम्हां रे ॥२॥
रामदास मी अंकित तुजला । धांव धांव तूं आम्हां रे ॥३॥

१३१२
( चाल-कोण मी मज० )
दीनवत्सल राघवा पतितपावना देवा ॥ध्रु०॥
पुण्यपरायण सुंदर गायन विसरवी देहभावा ॥१॥
पंकजलोचन विबुधविमोचन गांजलीयांस कुडावा ॥२॥
दास म्हणे दोन सकळ तुझे लोभ बहुत असावा ॥३॥

१३१३
( चाल-वरील )
देवा तुज कोठें रे पाहावें । तुजविण कैसें रे रहावें ॥ध्रु०॥
बहुविध श्रम करितां श्रमला । नेणों कोठें जाऊन निजेला ॥१॥
सकळ कांहीं करित चि असे । नयनीं पाहतां न दिसे ॥२॥
दास म्हणे तो जगजीवनु । तेथें माझें तनु आणि मनु ॥३॥

१३१४
( राग-कल्यान; ताल-धुमाळी; चाल-कोणाचे हे हत्ती )
थोर वाट पाहतां जाला सीण रे । तुजविणें रे । वाटे संसार परम कठिण रे । तुजविण रे ॥ध्रु०॥
पराधेन न चले कांहीं केलें रे । वय गेलें रे । तुझ्या पायी मानस गुंतलें रे । विगंतुलें रे ॥१॥
मायबापा वियोग साहवेना रे । राहवेना रे । तुजविण संसार यातना रे कंठवेना रे ॥२॥
देवराया न करिं उदास रे । रामदास रे । तुझा मार्ग पाहतों रात्नंदिस रे । निजध्यास रे ॥३॥

१३१५
( राग-खमाज; ताल-धुमाळी; चाल-सदुगुरु सेवीं० )
चातक पाह्तें गगन न दिसे घन । न मनें आणिक जीवन । तैसें हें मन ॥ध्रु०॥
सकळ विकळ जगति नस्तां जीमूति । तुजविण मज भूपती तैसी हे गती ॥१॥
तटाकें संपूर्ण भरलीं पंकजें आलीं । जीवनें तेथींचीं आटलीं । कमळें कोमालीं ॥२॥
उदंड देखतां जीवन तळपती मीन । जळशोक पडतां जान न ठेविती प्राण ॥३॥
वन तळपती मीन । जळशोक पडतां जाण न ठेविती प्राण ॥३॥
रघुराया कृपाळू होसी कां रे न येसी । तुजविण नाहीं आम्हांसी आम्ही परदेसी ॥४॥
काय तुज संकट आलें कठीण केलें । जीवित्व आमुचें वेंचलें प्राणांत जालें ॥५॥
पाहावी कोणाची रे आस जालों उदास रामा पावें रे आम्हांस विनवी दास ॥६॥
रघुवीर पावला कैसा जाला तमासा । भक्ता न विसंबे आमासा कृपाळु ऐसा ॥७॥

१३१६
( राग-बिहाग; ताल-धुमाळी )
रामा ये रामराया रे ॥ध्रु०॥ शरिराचा पांग आतां नको रे रामा । देहबुद्धि बेडी तोडीं
  नेईं निजधामा ॥१॥
इच्छेचें बंधन माझें तोडूनि टाकावें । मन हें प्रपंचीं रामा गुंतोंचि नेदावें ॥२॥
प्रपंचाचा रंग माझा वोरंगोनि गेला । मानसीं सखया तुझा वेधु लागला ॥३॥
सवें त्वां लाविली आतां सांडी कां रे केली । वृत्ती हे निघेना तुझे स्वरूपीं गुंतली ॥४॥
तुझिया वियीगें जिणें नलगे आम्हांसी । लागलीसे तुझी सवे रामीरामदासीं ॥५॥

१३१७
( हुसेनी; ताल-धुमाळी; चाल-धन्य हे० )
कानकोंडया सुखाकारणें मनें लुलु केली । तेणें देहा सुख नव्हे हळहळ जाली ॥१॥
कृपासिंधु रघुनायका अव्हेरूं नको रे । शरण रविकुळटिळका दास दीन मी रंक रे ॥२॥
तुझे भेटी येतां रामा तुझा मार्ग चुकलों । विषयकांटे रुतले तेणें सीण पावलों ॥३॥
ऐसा दगदला देखोनि रामा करुणा आली । तंव वैराग्यहनुमंतें पुढें उडी घातली ॥४॥
हा हनुमंत जयाचा कोंवसा धन्य तयाचें जिणें । तयालागीं ज्ञान बापुडें लाजिरवाणें ॥५॥
रामदास रामदास्यें रामभेटीस गेला । मीपण सांडुनी राम चि होउनी ठेला ॥६॥

१३१८
( राग-भूप; ताल-धुमाळी )
माझे जीवींचा सांगात । माझे मनींचा सांगात । भेटी घडो अकस्मात ॥ध्रु०॥
पावन तो रे आठवतो रे । गळव ढळत अश्रुपात ॥१॥
कोण तयाला भेटवि त्याला । निकट मनें प्रणिपात ॥२॥
दास उदासिन करितो चिंतन । पावन ते गुणगात ॥३॥

१३१९
( राग-कल्यान; ताल-दादरा )
वेळु कां लाविला रामें भक्तजानपूर्ण कामें । तयावीणें भवभ्रमें बांधिजेतें ॥ध्रु०॥
अंतर गुंतलें गुणीं । जीव हा जाहला ऋणी । आठवितां प्रीति दुणी वाढतसे ॥१॥
असतां नाहींसा जाला । जवळींच दुर्‍हावला । तेणें गुणें मज जाला संदेहबाधु ॥२॥
रामीरामदासी मन । जालें होतें उदासीन । अंतर समाधान राघवा देखतां ॥३॥

१३२०
( राग-कल्यान; ताल-धुमाळी; चाल-सुंदर पंकज० )
कां नये अझुनि देवराणा । तयालागीं मंदिरें तजिलीं आजि वो कवणें गोंविला प्रेमळ साजणी वो ॥१॥
पदीं प्रेमा गुंतला साजणी माय वो । न कळे चिंतनीं दासा मनीं भावित वो ॥२॥

१३२१
( राग-भूप; ताल-धुमाळी )
आम्हां भक्तांचिया काजा । कैं पक्षी रघुराजा ॥ध्रु०॥
काय आहे मा तें द्यावें । कैसें उत्तीर्ण व्हावें ॥१॥
दास म्हणे धन्य लीळा । जाणे सकळ कळा ॥२॥

१३२२
( राग-मैरव; ताल-धुमाळी )
जन बुडाले बुडाले पोटेंविण गेलें । बहु कष्टले कष्टेले किती एक मेले ।
विसा लोकांत लोकांत एकचि राहिले । तेणें उदंड उदंड दुःखचि साहिलें ॥ध्रु०॥
कांहीं मिळेना मिळेना मिळेना खायाला । ठाव नाहीं रे नाहीं रे नाहीं रे जायाला ।
हौस कैंची रे कैंची रे कैंची रे गायाला । कोठें जावें रे जावें रे जावें मागायाला ॥१॥
शेत पिकेना पिकेना पिकेना उदंड । कष्ट करूनि करुनि होत आहे भंड ।
अवघें जाहालें जाहालें जाहालें थोतांड । दुनिया पाहतां पाहतां उदंड जाली लंड ॥२॥
देश नासला नासला उठे तोचि कुटी । पिकें होतांचि होतांचि होते लुटालुटी ।
काळाकरितां जिवलगां जाली तुटातुटी । अवघ्या कुटुंबा कुटुंबा होते फुटाफुटी ॥३॥
कैंचा आधार आधार नाहीं सौदागर । कांहीं चालेना उदीम व्यापार ।
सर्व सारिखे सारिखे जाला एकंकार । काळ कुठीण कठीण कैसा पावे पार ॥४॥
नलगे हांसावें हांसावें सगट सारिखेंचि । लोक तुटले तुटले संसाराची चीची ।
जनीं इज्जती हुरमती पाहों जातां कैंची । दुनिया जाली रे जाली रे बळाची ॥५॥
धान्य महाग महान तैसें हि मिळेना । कैसें होईल होईल होईल कळेंना ।
काय होणार होणार टळेना । पुण्य गेलें रे गेलें रे कांहींच कळेना ॥६॥
पाउस पडतो पडतो उदंड पडतो । नाहीं तरी उघडे उघडे अवघा उघडतो ।
पीळ पेंचाचा पेंचाचा प्रसंग घडतो । लोक उधवेना उधवेना अवघाच दडतो ॥७॥
सुडकें पटकर पटकर न मिळे पांघराया । शक्ति नाहीं रे नाहीं रे कोपट कराया ।
वाट फुटेना फुटेना विदेशीं भराया । अवघे बैसलों बैसलों बैसलों मराया ॥८॥
बायला लेंकुरें लेंकुरें सांडुनियां जाती । भीक मागती मागती तिकडेचि मरती ।
रांडापोरांच्या पोरांच्या तारांबळी होती । मोलमजुरी भिकारी होउनी वांचती ॥९॥
बरें होईल होईंल लागलीसे आस । बरें होईना होईना आसेची निरास ।
काळ आला रे आला रे जाहलें उदास । कांहीं केल्यानें केल्यानें मिळेना पोटास ॥१०॥
नदी भरतां भरतां घालुनियां घेती । विख घेउनी घेउनी उदंड मरती ।
अग्नि लाउनी लाउनी जळोनीयां जाती । मोठी फजिती फजिती सांगावें तें कीती ॥११॥
एक पळाले पळाले दुरी देशा गेले । बहु कष्टले कष्टले तेथें नागवले ।
फिरोनि आले रे आले रे घरींचे लोक मेले । कोठें उपाय दिसेणा कासावीस जाले  ॥१२॥
उदंड चाकरी चाकरी मिळेना भाकरी । लोक नीलंड नीलंड काढुनि नेती पोरी ।
न्याय बुडाला बुडाला जाहाली शिरजोरी । पैक्याकारणें कारणें होते मारामारी ॥१३॥
कोण्ही वांचला वांचला तो सवेंचि नागवला । उदीमा गेला रे गेला रे तो मध्येंचि मारीला ।
कांहीं कळेना कळेना कोणाचें कोणाला । येतो एकाकीं एकाएकीं अकस्मात घाला ॥१४॥
येतो पाहुणा पाहुणा लौकरी जाईना । अन्न खातो रे खातो रे थोडेंहि खाईन ।
उदंड वाढीलें वाढीलें तरी तो धाईना । गवें बोलतो बोलतो कोठोंचे माईना ॥१५॥
लोक झीजले झीजले झडेसीच आले । द्वारीं बैसले बैसले उठेनासे जाले ।
इरे नाहीं रे नाहीं रे बुद्धीनें सांडिले । अन्नाकारणें कारणें उदंड धादावले ॥१६॥
लोक खाती रे खाती रे तेथें चि हागती । रातीं उठती उठती भडभडां ओकिती ।
उदंड घेतलें घेतलें अखंडा उचक्या देती । कर्पट ढेंकरें ढेंकरें राऊत सोडीती ॥१७॥
राहे वस्तीस वस्तीस चोरीतो वस्तांस । खोटा अभ्यास अभ्यास हानी महत्त्वास ।
परी तो सांडेना सांडेना ठकीतो लोकांस । पुढें ठके रे ठके रे ठके अवेवास ॥१८॥
लोक मलेसे दीसती खेटरीं चोरिती । वस्त्रें घोतरें पातरें लपउनि पळती ।
कोठें धरिती मारीति महत्त्वा हारीती । काय करीति करीति वाईट संगती ॥१९॥
दास म्हणे रे भगवंता किती पाहसी सत्त्व । काय वांचोनी वांचोनी ने परतें जीवित्व ।
किती धरावें धरावें धरावें ममत्व । जालीं शरीरें शरीरें निःसत्त्व ॥२०॥