५५६
शांतिक्षमादया निवती निर्विग ।
होउनी सर्वांग आत्मभोगी ॥१॥
नाहीं अंतरुप सर्वही चैतन्य ।
चिदानंदघन बिंबलेंसे ॥२॥
मायीकवृत्तीचा झणी धरिसी संग ।
इंद्रियाचा पांग सांडी रया ॥३॥
ज्ञानदेव म्हणे कल्पना काजळी ।
दिपीं दीपमेळीं पाजळी वो जगीं ॥४॥
५५७
असार घेईजे सार परखुनियां विचार ।
जेणें तुटे येरझार मरणजन्मीं ॥१॥
तें रुपस रुपडे पहा न संपडे ।
ह्रदयीं सांपडे ज्ञान गोष्टी ॥२॥
सांगता अनुमान अद्वैत सार पूर्ण ।
ज्ञानाज्ञानीं सज्ञान विरुळा जाणे ॥३॥
ज्ञानदेव सोपान सांगितलिया संपन्न ।
हरितत्त्व अनुप्रमाण लाधे पूर्वपुण्यें ॥४॥
५५८
निर्मिला म्हणसी परेचा विस्तार ।
तेथें हा विचार वांयावीण ॥१॥
पर नाहीं तेथें अरुतें कैंचे ।
आदिमध्य साचें कळिका हरि ॥२॥
नाहीं त्या सन्मान विकृति उपरमु ।
दिपीं दीप समु शेजबाजे ॥३॥
बापरखुमादेविवरु परेसि परता ।
हा विचारु अरुता
दिसे भान ॥४॥
५५९
सज्ञानीं पाहातां अज्ञान तत्त्वतां ।
अज्ञानीं अमृता सदगुरु जाणे ॥१॥
गुरुगम्य सत्ता शिष्य होय सरता ।
पूर्णी पूर्ण हातां ब्रह्म येत ॥२॥
आदि मध्य घर हरीचा शेजार ।
हरिविण थार नाहीं कोठें ॥३॥
ज्ञानदेवीं चित्त गुरु धर्म वित्त ।
अवघें जीवित हरि केला ॥४॥
५६०
मनाची सृष्टि स्वप्न वर्तवी दृष्टी ।
अळंकारलें उठी गंधर्वनगर ।
तेथेंचिये राणिवेसाठीं कां
भ्रमु धरितासि पोटीं ।
जेथें जेथें पाहातां पाहणें
नुठी तोचि होई ।
म्हणोनि देखणीया जवळीके कीं
दृष्टिविण सुके तैसें स्वानुभवें
स्वानुभव मावळे ज्याच्या ठायीं ।
ते अवस्थेविण दृष्टि गोचर होई
वेगीं तें देखणेंचि दृष्टि विठ्ठल रया ॥१॥
तुझें तूंचि विंदान जाणोनि पाहीं ।
आपेंआपवीण विचारु नाहीं ॥२॥
म्हणौनि एकमेका मज आठवे
आठवेचि विसरोनि फ़ावे ।
पैं देहद्वयभाव विरोनि जाय
तेथें पदत्रयाची मांडणी कीं
तत्त्वत्रयाची वाणि या
पांचांते जेथ न फ़ावे ।
कर्मेद्रिया ज्ञानेंसी ज्ञानेंद्रियें जो
नेमेसी तंव ते विस्मो करुनि
पाहे सुखस्वानुभवादु:ख प्रकाशले
ते सुख केवि फ़ावे ।
याचिया गुणागुण न गुंजिजे ह्र्दयीं
सुखावोनि तेंचि तूं राहे रया ॥३॥
मग आंग शेजबाज कीं हे बाह्येंद्रियांचे
उपभोग मानिसीं साच ।
जरी सोंग स्वप्नींचें असे ऐसें
जाणतां निदसुरा होसी दातारा
या स्वप्नींच्या वोरबारा
बापा वोथरसि कांपा ।
म्हणोनि बापरखुमादेविवरुविठ्ठलु
उघडे डोळांचि निधान देखिजे
तवं मार्ग सोपा ।
म्हणोनि तेथींच्या तेथें पाहतां
याविण नाहीं दुजें ।
वाया खटपट करिसी बापा रया ॥४॥
५६१
शून्याशून्य धार शून्यशेजे हरी ।
शून्यामाजि घरीं बिंबलासे ॥१॥
आधीं आप पाही शून्या शून्य देहीं ।
मज उमजोनी ठायीं घेईजे सुख ॥२॥
शून्य ते कांई शून्याशून्य पुशिलें ।
ह्रदयस्था जालें कोण्या गुणें ॥३॥
बापरखुमादेविवर विठ्ठल अवघा ।
शून्याशून्य वेगा ज्ञानघन ॥४॥
५६२
शांति दिसे ओहं पर दिसे सोहं ।
क्षमा हे कोहं कारुण्य सदां ॥१॥
स्नेहाची दिवाळी फ़ेडूनी काजळी ।
या दीपें वोंवाळी जीवशिवीं ॥२॥
ज्ञेय ज्ञाता ज्ञान दृश्याद्रष्टा दीप्ती ।
रुपीं रुपस्थिति अंकुरलासे ॥३॥
बापरखुमादेवीवर विठ्ठल साच ।
मी माझें आहाच वांयावीण ॥४॥
५६३
साउमा जंव जाये तंव ह्रदयींचा आहे ।
चित्त विकासु पाहे चित्तामाजी ॥१॥
तंव चतुर्भुज हरि ह्रदयमंदिरीं ।
तया नमन करी विज्ञानेसी ॥२॥
शांति धरुनि बाही आपेंआप पाही ।
मननीं निर्वाही न्याहाळिला ॥३॥
ज्ञानदेवा रुप बिंबोनी ।
समीप प्रपंचदु:ख सुख जालें ॥४॥
५६४
औट हात चर्म देह बांदवडी ।
त्रिगुणाची घडी नुगवे रया ॥१॥
सोकरितां धाया काय करिल माया ।
श्रीगुरुच्या थायां विरुळा जाणे ॥२॥
सोहंकारा सोहंकारा हरी पोकारा ।
वायांच मायेचा वारा भरुं नका ॥३॥
सप्तद्वीप पृथ्वी नव खंडें देव ।
स्वर्गभोगभाव राणिव व्यर्थ ॥४॥
ज्ञानदेवीं सार हरिपंथ पार ।
एकतत्त्व उच्चार तिहीं लोकीं ॥५॥
५६५
दीपकेमाजि दीपक दीप्तीसि सतेज ।
बिंबोनिसहज बिंबीं मिळे ॥१॥
बिंब नाहीं पाहासील काई ।
ठायींच्या ठायीं होऊनि राही ॥२॥
सर्वा सर्वरस समरसोनी आहे ।
उभारुनि बाहे वेद सांगे ॥३॥
ज्ञानदेव निजीं निजोनि सहज ।
देहींचा निर्लज्ज रुसला सये ॥४॥