(गीति)
कृतवीर्य-तात यानें, विधिला पुशिलें महात्म्य दूर्वांचें ।
श्रीमद्गणेश देवा, रुचती दूर्वा किमर्थ हें साचें ॥१॥
एतद्विषयीं आहे, वृत्त मनोरम कथीन मी तुजला ।
सावध करुन चित्ता, ऐकें सखया प्रसंग जो घडला ॥२॥
दक्षिण देशामध्यें, होतें पुर जांभ त्या असे नाम ।
तेथें क्षत्रिय होता, सुलभ असे हें प्रथीत कीं नाम ॥३॥
ज्ञानी गुणी विवेकी, धनिं, बलिं, दातीं, करुन तो युक्त ।
भार्या नाम समुद्रा, साध्वी मन-हारिणी गुणां युक्त ॥४॥
यापरि वर्तन असतां, दंपत्याची विचित्र गति दैवीं ।
कैसें झालें दैवीं, ऐके लिहिलें न टाळवे देवीं ॥५॥
एके दिनीं तयांच्या, सदनाला विप्र एक तो आला ।
मधुसूदन नांवाचा, होता तो देवदास नाणवला ॥६॥
होता परंतु भिक्षुक, भिक्षेसाठीं फिरावया लागे ।
होतें चीर तयाचें, दीगांबर तो परंतु सा वागे ॥७॥
पाहुन त्यातें हंसला, क्षत्रिय तेव्हां द्विजास ये कोप ।
हल ओढण्यास बैलचि, योग्य असा हो असा वदे शाप ॥८॥
अतिथीशापा ऐकुन, वदली तेव्हां तयास ती शाप ।
गर्दभ होई विप्रा, नागिणशी कोप युक्तसा शाप ॥९॥
शापाया नारीला, नाहीं अधिकार तो वदे विप्र ।
चांडाळी तूं होईं, शापी झालीं द्वयें तसा विप्र ॥१०॥
हंसणें झालें क्षुल्लक, झाला परिणाम तो कसा पाहें ।
तीघांना बाधक तो, झाला यास्तव विचार करि तूं हें ॥११॥
सुलभास बैल होणें, मधूसूदन तो तसाच गर्दभ कीं ।
झालि समुद्रा म्हारिण, क्षुत्पीडित होतसे फिरे वनिं कीं ॥१२॥
पर्जन्य शीत-पीडित, फिरतां फिरतां समोर गणपतिच्या ।
देवालयास आश्रय, करिती झाली सवन्हि वळचणिच्या ॥१३॥
ते दिनिं शुद्ध चतुर्थी, नभ मासांतिल गणेशजन्माची ।
होती म्हणून तिजला, घालविती लोक मांदि नगरीची ॥१४॥
तेथेंहि तिला कोणी, ठाव नसे दीधला बसायासी ।
तेथून दूर गेली, वृक्षतळिं ती निवास करण्यासी ॥१५॥
बहु यत्‍नांनीं तेथें, शुष्क अशा इंधनास ती मिळवी ।
प्रज्वालुन वन्हीला, शीतनिवारण चिरासही सुकवी ॥१६॥
अग्नीमध्यें तृण तें, घालित असतां हरीत ती दूर्वा ।
वातप्रभावयोगें, जाउन पडली प्रभूशिरीं दूर्वा ॥१७॥
इतुक्यामध्यें तेथें, शापित गर्दभ तसाच तो बैल ।
शीतनिवारण व्हावें, यासाठीं पातले त्वरें ऐल ॥१८॥
तीघांच्या दैवानें, शापापासून मुक्त होण्याची ।
आली सुवेळ म्हणुनी, बुद्धी झाली तिघांसही साची ॥१९॥
शेकाया आणिलेलें, तृण तें दोघे मिळून ते खाती ।
तेथें परस्परांचें, द्वंदहि झालें तृणामुळें पुढती ॥२०॥
खातां खातां त्यांच्या, वदनांतुनि वातवायुनें उडुनी ।
दूर्वा सत्वर जाती, पडती त्या देवमस्तकीं दोनी ॥२१॥
एणेंपरी तिघांना, पूजा घडली अजाण गणपतिची ।
अवडे तयास पूजा, आनंदें मुदित वृत्ति गणपतिची ॥२२॥
रजनी होतां तेव्हां, देवउपासक समस्त निद्रीत ।
पाहुन काठी घेउन, शापित बाई सुरालयीं शिरत ॥२३॥
खाद्यपदार्थ तियेनें, भक्षण केले पशूनिंहि मग ते ।
प्रभुचें पूजन भक्षिति, यास्तव ताडण करीच ती त्यांतें ॥२४॥
ऐकुन गडबड तेव्हां, जागे झाले समस्त निद्रीत ।
यष्टया घेउन ताडिति, भ्रमती शापित सभोंवतीं फिरत ॥२५॥
मारांनीं व्याकुळ तीं, अर्धी मेलीं अशी दशा झाली ।
पाहुन गजाननातें, स्वमनीं त्यांची बहू दया आली ॥२६॥
तीघांपासुन अपुलें, दूर्वांनीं यजन जाहलें सहज ।
घडली प्रदक्षिणाही, पूजन घडलें तयांस ही आज ॥२७॥
होती शुद्ध चतुर्थी, नभ मासांतिल म्हणून पुर धाडी ।
होयी कृपा प्रभूची, भक्तांना नेतसे लवडसवडी ॥२८॥
इकडे भक्तजनांनीं, भ्रष्टविलें त्या प्रभूस बाईनें ।
स्नानासहीत पूजन, केलें यास्तव द्वितीय पूर्ण मनें ॥२९॥
इतुक्यामध्यें तेथें, सेवक आले विमान घेऊन ।
वैमानिक वाद्यांचा, ऐकुन ध्वनि येति भक्त धाऊन ॥३०॥
ऐसें कौतुक बघतां, तीघांना घालिती विमानांत ।
कुश्चल देह तयांचे, झाले सुंदर त्वरीत ते बघत ॥३१॥
आलेल्या भक्तांनीं, पुशिलें तेव्हां गणेशदूतांस ।
कुश्चल देह असूनी यांच्या पुण्यास सांगणें खास ॥३२॥
आम्हीं बहूत वरुषें, करितों ही नेमयुक्तशी तपसा ।
पावत नाहीं आम्हां, गणपति दैवत अशी कशी तपसा ॥३३॥
सांगा उचीत आम्हां, सत्वर आम्ही करुं तपश्चर्या ।
नेमेंकरुन करुं ती, तोषित करुं प्रार्थुनी प्रभू-वर्या ॥३४॥
सूतांनीं श्रोत्यांना, जें कथिलें तें कथी भृगू भूपा ।
ऐकति शांत मनानें, मंत्री राणी कथानकें अमुपा ॥३५॥
कृतवीर्याच्या जनका, विधि सांगे हें सुवृत्त मधु साचें ।
यापूर्वीच्या भागीं, संभाषण शूरसेन इंद्राचें ॥३६॥
याही पूर्वी आहे, विधि व्यासांचा सुबोध संवाद ।
कथिला भृगू मुनींनीं, राजा जो सोमकांत या विशद ॥३७॥
त्याचि अधारें कवनीं, वर्णियला तो जनांस समजाया ।
झाल सुरम्य मातें, गणपतिचा हा प्रसाद वर्णया ॥३८॥
गुंफुनि कोमल कोमल, धवल अशा त्या प्रभूस दूर्वांनीं ।
मोरेश्वर सुत सेवक, पूजन करि हें सहस्त्र दूर्वांनीं ॥३९॥