अध्याय ९० वा - आरंभ

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीपाण्डुरंगाय नमः ।
जो स्वानंदगगनींचा मित्र । निरसी अविद्याराम समग्र । प्रकाशी आत्मानुभवनेत्र । अपवर्गपात्रजनाचें ॥१॥
जो अनंत फळीं सफळ पूर्ण । सुरतरुशान्तिच्छाये करून । निववी त्रितापतप्तशरण । कल्पनाविहीन करी सदा ॥२॥
जो दैवीउद्यानवसंत । संतकोकिळा कृत कृतार्थ । मुमुक्षुद्विरेफकुळ विश्रान्त । होय संतत ज्याचेन ॥३॥
जो अचिन्त्यप्रापकचिन्तामणी । भवदुःखचिन्तातुरा निदानीं । स्वसुखें निश्चित करूनी । स्वरूप पूर्ण समरसवी ॥४॥
जो निष्कामकामनाकामधेनु । पूर्ण पूर्णत्वें सुशान्ततनु । साधकजनांचे काम संपूर्ण । नुरवी साधनसिद्धिगुणें ॥५॥
जो स्वबोधजीवना अभिवर्षक । उदार समशीळ मेघ सम्मुख । चतुर्विधपुरुषार्थी जीव अनेक । सस्यें सम्यक संतर्पी ॥६॥
जो चिन्मात्रैकदेशींचा भूप । विवेकशासनें सानुकंप । नानार्थकामीं प्रजा अमूप । पाळी अनंत सुखदानें ॥७॥
जो ब्रह्मत्व प्रदाता आचार्य । असंस्कृतनरां प्रबुद्धवर्य । शमादिव्रतबंधें स्वप्रत्यय । बोधूनि स्वयें ब्रह्म करी ॥८॥
जो अध्यात्मैकज्ञानसृजिता । मानसविजये प्रतिपाळिता । सन्मात्रसमरसे उपसंहर्ता । जिज्ञासुगुणा अभ्यंतरीं ॥९॥
जो पूर्णत्वदीक्षाप्रदातार । प्रत्यगात्मयज्वया ॠत्विग्वर । संपादूनियां ज्ञानाध्वर । करणसभाहारावदानीं ॥१०॥
जो कामाद्यरिगणविदळिता । अनावरकरणां आकळिता । तुरीयातारुण्यरससंभोक्ता । सुखीं सुलीनतासंगोप्ता ॥११॥
जो योगियांची योगसिद्धी । भोगियांची भोक्तृत्वबुद्धि । सर्वज्ञ सर्वकळानिधि । निरुपाधि सर्वात्मा ॥१३॥
जो निर्गुण निराकार । सगुणही शुद्ध साकार । सर्वव्यापी परात्पर । निर्विकार अविक्रिय ॥१४॥
तो सद्गुरु परब्रह्म । श्रीकृष्णदयार्णव परम । मम सद्गतीचें सद्धाम । अवाप्तकाम अनंत ॥१५॥
जयाचेन कृपादृग्वृष्टी । प्रज्ञासरोवर प्रमेयइष्टी । उचंबळे वक्तृत्वतटीं । निवें सृष्टी श्राव्यजळें ॥१६॥
तया अंतर्यामिया समर्था । सद्भावें वंदूनि तत्वता । ग्रथनार्थ चरमाध्यायगाथा । तदनुज्ञया अविलंबिली ॥१७॥
जेंवि देवळाचें बरवेपण । शिखरीं निवडे संपूर्ण । कीं भूषणाचें रौचर्य गहन । शोभायमान कोटीरीं ॥१८॥
कां गोडिसेपण पयाचें । साये माजि अवघें साचें । चंद्रकळांचें परमत्व साचें । विशेषें निर्वचे सतराविये ॥१९॥
तेंवि ये दशमींचें चांगावें । लीलानटनाट्य बरवें । ऐश्वर्य हरीचें गौरवें । सार्वाभ्युदयत्वें उत्कृष्ट ॥२०॥
इये शेवटिले अध्यायी । शुकें वर्णिलें चित्सुखदायी । श्रोतीं सावध असोनि हृदयी । सेविजे सर्वही सौरस्यें ॥२१॥
ऐसी श्रोतयां सज्जनां । विनयभावें संप्रार्थना । श्रवणमात्रें गुणबंधना । पासूनि गहना सूटिजे ॥२२॥
तरी पूर्विलाध्यायीं परीक्षा । देवत्रयाची मुनींहीं लक्षा । आणूनि भले पुण्डरीकाक्षा । दाविली शिक्षा जनांसी ॥२३॥
आणि द्वारकेमाजि मृत्यापत्यां । द्विजाच्या आणूनि समस्तां । विजयें सह कृष्णें तत्वता । कीर्तिमहता प्रकाशिली ॥२४॥
या प्रसंगोपात्त कथा शुकें । कथिल्या नृपनाथा कौतुकें । श्रोतीं परिसिल्या सम्यकें । सद्विवीकं सुश्रवणीं ॥२५॥
तेथ कृष्ण साक्षात् परमेश्वर । हें दर्शविलें उपपत्तिपर । तया पूर्णत्वें नाट्यानुकार । धृतावतार संपादी ॥२६॥
आतां आरब्धीचें मुकुलित । सरस कथानक यथास्थित । कथिजेल आस्थाप्रलंबनार्ह । तें घ्या मनांत बीजवत् ॥२७॥
परम शोभाढ्य द्वारकापुरी । तेथ षोडश सहस्र अंतःपुरीं । स्वपत्नींसह क्रीडला हरी । आणि माझारी ह्रदिनीच्या ॥२८॥
त्यावरी तीव्रवेधें विदेहापुरी । उन्मत्त जडवत् वदल्या नारी । त्या तदुक्ति संपल्यावरी । कथिली पुढारीं संतति ॥२९॥
कृष्णसंगुप्त यदुवंशज । त्यांचें आनंत्य कथिलें सहज । भगवदैश्वर्यविभूतिपुञ्ज । वर्णिले चोज न म्हणूनी ॥३०॥
इतुका अभिप्राय ये अध्यायीं । परम गोडिरा विश्रान्तिदायी । याचेनि श्रवणें शेषशायी । होय सर्वांही आपैता ॥३१॥
येथील व्याख्यान तों अतिगहन । परि सिद्धी पाववी सद्गुरु पूर्ण । पितृकट्यारूढ बाळा कठिन । पर्वतीं चढणें कायसें ॥३२॥
कीं कांसे लागलिया अनभिज्ञा । नदी दुस्तर केतुली जाणा । सूर्याश्रिता पंगुवा अरुणा । मेरुप्रदक्षिणा काय नव्हे ॥३३॥
म्हणोनि पदशः श्लोकोक्त शुद्ध । जैसा श्रीशुकें नृपाप्रसिद्ध । केला श्रीकृष्णचरितानुवाद । कथितां अवरोधन धिषणे ॥३४॥
तेंचि मुनीचें प्रभाषित । नृपेंसीं जैसें सुललित । ऐका सविस्तर दत्तचित्त । भाषायुक्तप्रबंधें ॥३५॥
प्रथम हरिलीला द्योतक । पांचां श्लोकांचें एक कुलक । पांचवे श्लोकींच निष्टंक । अन्वयात्मक क्रियापद ॥३६॥
तेचि प्रथमादारभ्य पदशा । श्लोकसंगति कथिजेल सहसा । पंचमश्लोकीं अन्वयठसा । ऐसिया रहस्या जाणावें ॥३७॥