शाहीर हैबती - कवन

१
अर्थशून्य मनाचें चळण । ऊर्ध्व शून्य दुजा तो पवन ।
जिवाची उत्पत्ती मायामय । प्रवाही कारण ।
निश्चय मसुर पांडुरंग पाही । महाशून्य तेच वीट जाण ।
ऐशी शून्याची वाट दाविली । तोची सद्गुरु संपन्न ।
कृपाहस्त शिरीं ठेवुनि दाविली अंतरींची खूण ।

( शून्याकार परब्रह्माचा मार्ग जो दाखवितो तो सद्गुरु होय, असें हैबती या कवनांत सांगतो. )

२
धन्य आजी सद्गुरुपद जोडिलें ॥ध्रु०॥
सद्गुरुची होतां भेटी । पवित्र झाली माझी रहाटी ।
अचाट कर्म दंडिलें ॥१॥
धन्य सद्गुरुची कला । निजपद दाविलें डोळा ।
आनंदमय बुडालें ॥२॥
सद्गुरु धरितां हातीं । पालटली ही मनोवृत्ती ।
षडवैरी गाडिलें ॥३॥
हैबति पूर्ण माऊली । नाथ हरिनें कृपा केली ।
पूर्वस्थळा धाडिलें ॥४॥

३
अवघड गुरुरायाचें राहणें मोठें कठीण । रान आऊट हताची गणती । तयामध्यें कीं सावज फिरती । तीं परमार्थाच्या वाटेवरती । बैसली मुख पसरून ॥ध्रु०॥
ज्याला सद्गुरुकृपा नाहीं । तो रान धुंडाया जाई । तो जिता मेला जाळीत गुंतून राही । व्याकूळ होऊन ॥१॥
ज्यानें ज्ञानकुर्‍हाड घेतली । त्यानें अवघी झाडी तोडली । सावजे गेली केले मैदान ॥२॥
ज्यानें रान मैदान केलें । ते आत्मस्वरूपी मिळालें । नाथकृपेनें हैबती बोले । शाश्वतिचें वचन ॥३॥

४
शिष्याप्रती गुरुनाथ कथितो ब्रह्म स्वरूप ज्ञान ।
सगुण आणि निर्गुण अंतरीं घे हें समजून ॥ध्रु०॥
सगूण म्हणजे ॐकार गुणास अकार विश्वाचा ।
धारण केला ज्यानें ठाव तो सगूण ब्रह्माचा ।
जेथून जाहला असें पहातो उगम त्रिगुणाचा ।
रजतमसत्त्वापासून झाला आकार पिंडाचा ।
पिंडी पद तें पाहा अनुभव घेया स्वरूपाचा ।
आत्माराम तो साक्षी असे या तीनही अवस्थांचा ।
“ ॐ इत्येकाक्षरं ब्रह्म ” हें बोले भगवान ॥ध्रु०॥
सगुण साक्षात्कार झाल्यावर मग निर्गूण ।
होय बोध तो सगुण कदा नोहे जाण ।
म्हणून आधीं सगुण ओळखी स्वात्मप्रचितीनं ।
ओळख पटली त्यासी म्हणती तें झालें आत्मज्ञान ।
षड्शास्त्र संभव असे जरी वेदवक्ता पूर्ण ।
आत्मज्ञानाविण जळो तयाचें धिक् जन्म जाण ।
काय करावें बहुत ज्ञान तें न कळे गुरु खूण ।
आतां ऐक निर्गुण बोध घे ओळखून हृदयांत ।
चौ देहामधीं परात्पर तो दावी गुरुनाथ ।
ब्रह्मांडिंचा चतुर्थ देह महाकारण म्हणत ।
त्यांत असे वास्तव्य तेंचि निर्गुण जाण खचित ।
अक्षर ब्रह्म म्हणती अथवा उनमनाही तेथ ।
पूर्ण जरी गुरुकृपा होईल तर येईल प्रचित ।
निरविकार निवृत्ती पदी त्या वृत्ती करी लीन ।
अहंभावें स्फुरण तेची माया जेथुन झाली ।
स्फुरण साक्षीत ओळखी हीच गुरुकिली ।
ज्ञान ज्ञानादित अशाही निज वस्तु कळली ।
आपण तोचि झाल्या द्वैत भावना विरून गेली ।
म्हणे हैबति अद्वैतबुद्धि त्या समरसली ।
परब्रह्म मग वस्तु निरंजन तेचि होऊन ठेली ।
द्वैताद्वैत भान हरपलें गेलें मी - तूंपण ॥

( सगुण - निर्गुणाचा बोध झाल्यावर द्वैतभाव नाहींसा होतो, यावरून हैबती हा अद्वैतमताचा पुरस्कर्ता होता असें दिसतें. )

५
( गुरुमार्ग )
आपुल्या अर्तिचे देणें देतासी । श्रीसमर्थ सद्गुरु
ध्यानी । तुला मिळविले आपल्या पणी । श्रीसद्गुरुनी ।
दिले बीजमंत्र अक्षर कर्णी पुटी पेरुनी । दाविले
नयनी । उद्धारुनी । स्थूल सूक्ष्म कारण ते तिन्ही ।
देह सारुनी । वस्तिशी केले महा कारणी । ती इति
उन्मनी सतरावी संजीवनी । तया सानंद उन्मनी ।
सहस्रदळा वरुते । प्रतिबिंब भासे दर्पण ॥ध्रु०॥
अनुहत ध्वनी वरती । चंद्रमा आहे मरुथळा ।
अनु आग्रहा समगति । तयामधुनि नेलें मजप्रति ।
औट पिटाचे वरी दैवते पाच असें भासती ।
परंतु एकरूप असती । औट पिटाखाली राहिले
नेले मज वरले खणी ॥ध्रु०॥
तेथुन पश्चिम मार्गांहुन । गगन दिसे । एकली एकच
सुंदर असे । मार्गच नाहीं तेथें । जावें कोण्या युक्ति
कैसे । म्हणून शुन्यक चढतसे । उर्ध्व चिनमनी
नेत्रतुल्य असे । पुढें तिचें फळ भोगून जात असे ।
ते नर नाहीं नपुंसक असे । झाले अवघे पाणि ॥ध्रु०॥
तया नरेशी आंग मधुनी वाट दावील ।
लोट स्वरूपाची ही लागली । तया ठिकाणीं शुद्ध
ब्रह्म निर्वाण । वस्तु सापडली । ज्यातिमध्यें
समावली । हैबती म्हणे हित करारे सद्गुरु ॥ध्रु०॥

६
( गुरुमार्ग )
गुरुमार्ग मना सावध राहे स्वरूपीं अक्षय ब्रह्म स्मरूनि ।
निशि दिनी मनी ध्यान असु दे गुरुपद आठवोनी ।
भेट भ्रमातें सोडी निरंजन नाथपदा नमुनी ।
परब्रह्म तूं पूर्ण परात्पर ध्यानी हेंचि धरूनी ।
अव्यक्त ब्रह्म हें व्यक्तिस आलें विश्व स्वरूप मानी ।
निर्गुण तेची सगुण झाले अशी वेदवाणी ।
निराकारी आहाकार जेवी ब्रह्मी माया राणी ।
ॐकार झाला पाहतां दिसतो जैसा सुवर्णी ।
तरंग जैसा सोडून नाहीं आंत बाहेर पाणी ॥धृ०॥
पाण्यापासुनि गार झाली गारेमध्यें पाणी
तंतूपासुनि पट झाला पटी न दुजे तंतूवांचुनी ।
मृत्तिकेचा घट, घटीं मृत्तिका समजोनी ।
ब्रह्मापासून विश्व झालें ब्रह्मरूप मानी ।
आकाशापोटीं ढग येती जाती ।
जाती विरुनी तेवी ब्रह्मी विश्व होतसे नाथ असें मानी ।
होत जात हे विकार निर्विकार नसे म्हणुनी ।
होत जात कल्पना ज्ञानानें होत जात त्यासवे ।
जागृतीमाजी इंड्रिय राहती त्यासी जाणे स्वभावे ।
हे माया जेथुनि झाली । स्फुरण साक्षीत ब्रह्म ओळखी
हीच गुरुकिली । ज्ञाना ज्ञानातीत अशी निजवस्तु
जरी कळली । आपण तेचि झाल्या द्वैत भावना विसरून गेली ।
म्हणे हैबती अद्वैतबुद्धि समरसली ।
परब्रह्म मग वस्तु निरंजन तेची होऊन ठेली ।
द्वैताद्वैत मग भान हरपले गेले मी - तू पण ॥

७
( साकी )
धाव पाव सद्गुरू दयाळा तारका गोविंदा !
तुझें नाम स्मरितां साधुजन गेले वैकुंठीं निजपदा ॥
xx सहा, चार, आठरा, भागले अंत लागेना तुझा कदा ।
बोले गुणी हैबति देवा तुझे चरणावर मस्तक सदा ॥

८
पार्थ सखया देवकीतनया धाव पाव तूं लौकरी ।
दीन जनकारणें येवुनी उभा राहिला विटेवरी ।
भक्तासाठीं होऊन कष्टी कर ठेवुनी कटेवरी ।
गुणी हैबति म्हणे चला जाऊं पांडुरंगासी पाहुं तरी ॥१॥

९
पंढरीनाथा श्रीभगवंता नाम तुझें अमृत ।
उदार देहाचा देता झाला तरले साधुसंत ।
भक्तासाठी धरला अवतार या कलींत ।
करा दासावर दया महाराज रुक्मिणीच्या कान्त ।
प्रसन्न नाथ महाराज हैबती गातो नीत ।
धरा गुरूचे पाय तुम्हां दावी विठ्ठलाची मूर्त ॥