निवडक अभंग संग्रह २

-----------------------------
कुंचे पताकांचे भार । आंले वैष्णव डिंगर । भेणें पळती यमाकिंकर । नामें अंबर गर्जतसे ॥१॥
आले हरिदासांचे थाट । कळिकाळा नाहीं वाट । विठ्ठलनामें करिती बोभाट । भक्ता वाट सांपडली ॥२॥
टाळ घोळ चिपळिया नाद । दिंडी पताका मकरंद । नाना बागडियाचे छंद। कवच अभेद नामाचें ॥३॥
वैष्णव चालिले गर्जत । महावीर ते अदूभुत। पुढें यमदूत पळत । पुरला अंत महादोषा ॥४॥
निवृत्ति संत हा सोपान । महावैष्णव कठीण । मुक्ताबाई तेथें आपण । नारायण जपतसे ॥५॥
ज्ञानदेव वैष्णव मोठा । विठ्ठनामें मुक्तपेठा । स्नान दान घडे श्रेष्ठा । वैकुंठवाटा संत गेले ॥६॥
-----------------------------
काय करिसी सकळ देवांचे वैभव विलास । माझिया स्वामीविण ते अवघे ते उद्वस रया ॥१॥
तपन त्या कमळा कमळीं विकासु । सुकवी मयंकु काय करिसी सुधांशु ॥२॥
साताहि वारांचे दिवसु एकियाचि सुरिजे । तैसें सर्वीं सर्वपण माजीये न श्रीराजे ॥३॥
सर्वज्ञ सुंदर देव होतुकां भलतैसे । परि जडातें चेष्टविते आणिकां पैं नसे ॥४॥
जया नांव नाहीं रुप चिन्ह कांहीं । नाम रुप चिन्ह स्वयेंचि पाहीं ॥५॥
बापरखुमादेविवरु आहे तैसाचि पुरे । काय करिसी आणिकां देवांचीं गोवारें रया॥६॥
-----------------------------
रुणुझुणु रुणुझुणु रे भ्रमरा । सांडीं तूं अवगुणु रे भ्रमरा ॥१॥
चरण कमळद्ळु रे भ्रमरा । भोगीं तुं निच्श्रळु रे भ्रमरा ॥२॥
सुमन सुगंध रे भोंवरा । परिमळ विदूगदु रे भोंवरा ॥३॥
सौभाग्य सुंदरुं रे भ्रमरा । बापरखुमादेविवरु रे भ्रमरा ॥४॥
-----------------------------
आकार स्थुळ नाशिवंत । हें तरी जाईल भुमिआंत । तयावरी हरि चालत । तेणें होईल कृतकृत्य ॥१॥
देह जावो अथवा राहो । पांडुरंगीं दृढ भावो ॥२॥
दूजा गुण आपीं मिळे । तरी मी होईन गंगाजळे । हरि अभिषेक अनुदिनीं । सुखें सर्वांगावरी खेळे ॥३॥
तिजा गुण तेजरुप । तरि मी होईन महदीप । हरि रंगणीं दीपमाळा । दीप उजळीन समीप ॥४॥
वायु व्यापक चौथा गुण । तरि मी विंजणा होईन । हरि अष्टांगें निववीन । ऎशा दृढ धरीन खुणा ॥५॥
आकाश पांचवा गुण । तरी मी प्रासादीं राहेन । बापरखुमादेविवरा । अखंड तुझें अनुसंधान ॥६॥
-----------------------------
निमिष नलगे मन वेधितां । येवढी तुझी स्वरुपता ॥१॥
विठोबा नेणॊ कैसी भेटी । उरणें नाहीं जीवेसाठीं ॥२॥
उरणें उपाधि कारणें । तें तों नेमिलें दर्शनें ॥३॥
निवृत्तिदासा वेगळें । सांगावया नाहीं उरलें ॥४॥
-----------------------------
पैल तो गे काऊ कोकताहे । शकुन गे माये सांगतसे ॥१॥
उडरे उडरे काऊ तुझे सोन्यानें मढीन पाऊ । पाहुणे पंढरीराऊ घरां कैं येती ॥२॥
दहिभाताची उंडी लावीन तुझ्या तोंडीं । जीवापढीये त्याची गोडी सांग वेगीं ॥३॥
दुधें भरुनी वाटी लावीन तुझे ओठीं । सत्य सांगें गोठी विठो येईल काई ॥४॥
आंबया डाहाळीं फ़ळें चुंबीं रसाळीं । आजिचे रे काळीं शकुन सांगें ॥५॥
ज्ञानदेव म्हणे जाणिजे ये खुणे । भेटती पंढरीराणे शकुन सांगे ॥६॥
-----------------------------
कान्होबा तुझी घोंगडी चांगली । आम्हांसी कां दिली वांगली रे ॥धृ॥
स्वगत सच्चिदानंद मिळोनी शुद्ध सत्त्व गुण विणली रे । षडूगुण गोंडे रत्नजडित तुज श्यामसुन्दरा शोभली रे ॥१॥
काम कर्म अविद्या त्रिगुण पंचभुतांनी विणली रे । रक्त रेतु दुर्गंधी जंतु नरक मुतानें भरली रे ॥२॥
षडूविकार षडूवैरी मिळोनी तापत्रयानें विणली रे । नवा ठायीं फ़ाटूनि गेली ती त्वां आम्हांसि दिधली रे ॥३॥
ॠषी मुनी ध्यातां मुखीं नाम गातां संदेहवृत्ती विणली रे । बापरखुमादेविवरु विठ्ठलें त्वत्पदीं वृत्ति मुरली रे ॥४॥
-----------------------------
यम नियम पाप पुन्य आम्हांसी । आपण भलतेंचि करिसी । तुझिया थोरपणा बिहुनि असावें कवणें शंकावें रायासी । प्रत्यक्ष जगीं बाटली नारी तिचें स्मरण लोकांसी । पुराणी डांगोरा पिटिताती हें पतिव्रतापण तयेसी रया ॥१॥
आवडे तें करिसी देवा कवण करी तुझा हेवा रे ॥धृ॥
बहुता परी उणें एकिजे पांडवा सांगों या गोष्टी । पांचांपासुनि जन्मले पांचैजण एक पत्नीच्या पोटीं । गोत्र वधु करुनि राज्य करिती विश्र्वासी वंद्य शेवटीं । जनमेजया ऎसें बोलिला सत्य तो पापिया झाला कुष्टी ॥२॥
प्राण जाई तंव बोभाईला तुज । पतन तया दशरथा । गणिका एक पाखिरु पोखिलें होतें पाचरिलें प्राण जातां । कीं तयेसी ऊर्ध्वगति ऎसीं बोलतीं पुराणें . कासया न मिळे पाहतां । बोलणें खुंटलें तुजपासी देवा वेव्हारु नाहीं सर्वथा ॥३॥
तपाचा जो राशी पुण्यपणें थोर । तीर्थरुप सर्वां तीर्थां मंत्राचा अवतार । देव आणि शक्ति सुर्य तैसा विचारितां । तो मांडव्य ऋषि वाहिला सुळी एक ऊ जाला वधितां । पुत्रा पाचारिलें पापिये दुर्जनें तो वैकुंठी अजामेळु सरतारे रे ॥४॥
यज्ञमुखीं अवदानें देती त्या करिसी वांकडें तोंड । लोणी चोरावया जासी घरोघरी उघडिसी त्यांचीं कवाडें । छप्पन्न कोटी यादव संगति हे तुझे ते त्वां केले शापावरपडे । कोळियानें तुज विंधिलें पायीं त्यासी सायज्जता कोडें रया ॥५॥
अष्टांगयोगें शरीर दंडिलें तुजलागी झालीं पिसी । पुत्रदारा धन सांडुनियां जन हिंडताती वनवासी। गाती वाती पूजिती तूतें त्यांसी निजपद सायासीं । विष पाजुं आली पुतना राक्षसी सायुज्जता देणें तियेसि रया ॥६॥
वारया मोट बांधेल कोण आकाशासि कुंप कायसा । सुर्यापूढें दिवा लाऊनियां चालणें वाउअगाची शिण जैसा । विचित्र तुझें रुप अव्हेरुन जासी सर्वेशा ॥ ज्ञानदेव म्हणे देवाधिदेवा । जन भांबाविला ऎसा मावा रया ॥७॥
-----------------------------
परियेसी गव्हारा सादर । कर्मे निर्वंश झाले सगर । भिल्लें विंधिले शारंगधर । झाला पुरंदर सहस्त्रनयन ॥१॥
कर्मे मन्मथ झालासे राख । कर्मे चंद्रासि घडला दोष । कर्मे भार वाहती कूर्म शेष । कर्में खरमुख ब्रह्म देखा ॥२॥
कर्में वासुकी लंके दिवटा । कर्मेंहनुमंताउदरी कांसोटा । कर्में शकुदेव गर्मी कष्टा । पाताळ वाटा बळी गेला ॥३॥
कर्मे दशरथ वियोगे मेला । कर्में श्रीराम वनवासा गेला । कर्में रावण क्षयो पावला । वियोग घडलासीतादेवी ॥४॥
कर्में दुर्योधनादि रणीं नासले । कर्में पाडंव महापंथे गेले । कर्में सिंधु जळ शोषिलें । नहुष झाला सर्प देखा ॥५॥
कर्मातें शुभ मानी आपण । किती पळसी कर्माभेण । बापरखुमादेविवरा विठ्ठला शरण । केलीं कर्में निवारी नारायण ॥६॥
-----------------------------
उपजोनि संसारी आपुला आपण वैरी । मी माझें शरीरीं घेऊनि ठेला । या देहातें म्हणे मी पुत्र दारा धन माझें । परि काळाचें हें खाजें ऎसें नेणतु गेला॥१॥
कामक्रोधमद मत्सराचेनि गुणें । बांधला आपण नेणे भ्रमित जैसा । मिथ्या मोह फ़ांसा शुक नळिके जैसा । मुक्त परि अपैसा पळों नेणे ॥२॥
जळचरु आमिष गिळी जैसा कां लागलासे गळीं । आपआपणापें तळमळी । सुटिका नाहीं तैसें आरंभीं विषयसुख गोड वाटे इद्रियां । फ़ळपाकीं पापिया दु:ख भोगी ॥३॥
राखोंडी फ़ुंकिता दिप नलगे जयापरी । तैसा शद्ध ब्रम्हकुसरी ज्ञान न पवे । व्रत तप दान तीर्थ भजन वेंचिलें । पोटा दंभाच्या खटपटा सिणतु गेला ॥४॥
मृगजळाची नदी दुरुनी देखोनि धावें । परि गंगोदक न पवे तान्हेंला जैसा । तैसें विषयसुख नव्हेचि हित । दु:ख भोगितो बहुत परि सावधान नव्हे ॥५॥
परतोनि न पाहे धांवतो सैरा । करितो येरझारा संसरींच्या । ज्ञानदेव म्हणे बहुतां जन्मांचा अभ्यासु । तरीच होय सौरसु परब्रम्हीं ॥६॥
-----------------------------
नाम प्रल्हाद उच्चारी तया सोडवी नरहरी । उचलुनि घेतला कडियेवरी । भक्त सुखें निवाला ॥१॥
नाम बरवया बरवंट । नाम पवित्र आणि चोखट । नाम स्मरे निळकंठ । निजसुखें निवाला ॥२॥
जें धुरुसी आठवलें । तेंचि उपमन्यें घोकीलें । तेंचि गजेंद्रा लाधलें । हित झालें तयाचें ॥३॥
नाम स्मरे अजामेळ । महापातकी चांडाळ । नामें झालासे सोज्वळ । आपणांसहित निवाला ॥४॥
वाटपाडा कोळीकु । नाम स्मरे तो वाल्मीकु । नामें उद्धरिले तिन्ही लोकु । आपणांसहित निवाला ॥५॥
ऎसे अनंत अपार । नामें तरलें चराचर । नाम पवित्र आणि परिकर । रखुमादेविवराचें ॥६॥
-----------------------------
अंडज जारज स्वेदज उदुभिज आटे । हरिनाम नाटे तें बरवें ॥१॥
जें नाटे तें नाम चित्तीं । रखुमादेविपति श्रीविठ्ठलाचें ॥२॥
शरीर आटे संपत्ति आटे । हरि नाम नाटे तें बरवें ॥३॥
बापरखुमादेविवराचें नाम नाटें । युगें गेली परि उभा विटे ॥४॥
-----------------------------
सोनयाचा दिवस आजि अमृतें पाहाला । नाम आठवितां रुपीं प्रगट पैं झाला ॥१॥
गोपाळा रे तुझें ध्यान लागो मना । आनु न विसंबे हरि जगत्रजीवना॥२॥
तनुमनु शरण विनटलों तुझ्या पायीं । बापरखुमादेविवरावांचुनी आनु नेणें कांही ॥३॥
-----------------------------
जें शुंभुनें धरेलें मानसीं । तेंचि उपदेशिलें गिरीजेसी ॥१॥
नाम बरवें बरवें । निज मानसीं धरावें ॥२॥
गंगोदकाहुनि निकें । गोडी अमृत झालें फ़िकें ॥३॥
शीतळ चंदनाहुनि वरतें । सुंदर सोनियाहूनि परतें॥४॥
भुक्तिमुक्ति दायक । भवबंधन मोचक ॥५॥
बापरखुमादेविवरें । सुलभ नाम दिधलें सोपारें ॥६॥
-----------------------------
कर्म आणि धर्म आचरिजे जयालागीं । साधक शिणले साधन साधितां अभागी ॥१॥
गोड तुझें नाम विठोबा आवडतें मज । दुजें उच्चारितें मना येत असे लाज॥२॥
भुक्ति आणि मुक्ति नामापासीं प्रत्यक्ष। चार्‍ही वेद साहिं शास्त्रें देताती साक्ष ॥३॥
काया वाचा चित्त चरणीं ठेवलें गहाण । बापरखुमादेविवरा विठ्ठलाची आण ॥४॥