उत्तरभागः - अध्यायः १३

सनत्कुमार उवाच ॥
भूयोऽपि वद मे नंदिन् महिमानमुमापते ॥
अष्टमूर्तेर्महेशस्य शिवस्य परमेष्ठिनः ॥१॥

नंदिकेश्वर उवाच ॥
वक्ष्यामि ते महेशस्य महिमानमुमापतेः ॥
अष्टमूर्तेर्जगद्व्याप्य स्थितस्य परमेष्ठिनः ॥२॥

चराचराणां भूतानां धाता विश्वंभरात्मकः ॥
शर्व इत्युच्यते देवः सर्वशास्त्रार्थपारगैः ॥३॥

विश्वंभरात्मनस्तस्य सर्वस्य परमेष्ठिनः ॥
विकेशी कथ्यते पत्नी तनयोंगारकः स्मृतः ॥४॥

भव इत्युच्यते देवो भगवान्वेदवादिभिः ॥
संजीवनस्य लोकानां भवस्य परमात्मनः ॥५॥

उमा संकीर्तिता देवी सुतः शुक्रश्च सूरिभिः ॥
सप्तलोकांडकव्यापी सर्वलोकैकरक्षिता ॥६॥

वह्न्यात्मा भगवान्देवः स्मृतः पशुपतिर्बुधैः ॥
स्वाहा पत्न्यात्मनस्तस्य प्रोक्ता पशुपतेः प्रिया ॥७॥

षणमुखो भगवान्देवो बुधैः पुत्र उदाहृतः ॥
समस्तभुवनव्यापी भर्ता सर्वशरीरिणाम् ॥८॥

पवनात्मा बुधैर्देव ईशान इति कीर्त्यते ॥
ईशानस्य जगत्कर्तुर्देवस्य पवनात्मनः ॥९॥

शिवा देवी बुदैरुक्ता पुत्रश्चास्य मनोजवः ॥
चराचराणां भूतानां सर्वेषां सर्वकामदः ॥१०॥

व्योमात्मा भगवान्देवो भीम इत्युच्यते बुधैः ॥
महामहिम्नो देवस्य भीमस्य गगनात्मनः ॥११॥

दिशो दश स्मृता देव्यः सुतः सर्गश्च सूरिभिः ॥
सूर्यात्मा भगवान्देवः सर्वेषां च विभूतिदः ॥१२॥

रुद्र इत्युच्यते देवैर्भगवान् भुक्तिमुक्तिदः ॥
सूर्यात्म कस्य रुद्रस्य भक्तानां भक्तिदायिनः ॥१३॥

सुवर्चला स्मृता देवी सुतश्चास्य शनैश्चरः ॥
समस्तसौम्यवस्तूनां प्रकृतित्वेन विश्रुतः ॥१४॥

सोमात्मको बुधैर्देवो महादेव इति स्मृतः ॥
सोमात्मकस्य देवस्य महादेवस्य सूरिभिः ॥१५॥

दयिता रोहिणी प्रोक्ता बुधश्चैव शरीरजः ॥
हव्यकव्यस्थितिं कुर्वन् हव्यकव्याशिनां तदा ॥१६॥

यजमानात्मको देवो महादेवो बुधैः प्रभुः ॥
उग्र इत्युच्यते सद्भिरीशानश्चेति चापरैः ॥१७॥

उग्राह्वयस्य देवस्य यजमानात्मनः प्रभोः ॥
दीक्षा पत्नी बुधैरुक्ता संतानाख्यः सुतस्तथा ॥१८॥

शरीरिणां शरीरेषु कठिनं कोंकणादिवत् ॥
पार्थिवं तद्वपुर्ज्ञेयं शर्वतत्त्वं बुभुत्सुभिः ॥१९॥

देहेदेहे तु देवेशो देहभाजां यदव्ययम् ॥
वस्तुद्रव्यात्मकं तस्य भवस्य परमात्मनः ॥२०॥

ज्ञेयं च तत्त्वविद्भिर्वै सर्ववेदार्थपारगैः ॥
आग्नेयः परिणामो यो विग्रहेषु शरीरिणाम् ॥२१॥

मूर्तिः पशुपतिर्ज्ञेया सा तत्त्वं वेत्तुमिच्छुभिः ॥
वायव्यः परिणामो यः शरीरेषु शरीरिणाम् ॥२२॥

बुधैरीशोति सा तस्य तनुर्ज्ञेया न संशयः ॥
सुषिरं यच्छरीरस्थमशेषाणां शरीरिणाम् ॥२३॥

भीमस्य सा तनुर्ज्ञेया तत्त्वविज्ञानकांक्षिभिः ॥
चक्षुरादिगतं तेजो यच्छरीरस्थमंगिनाम् ॥२४॥

रुद्रस्यापि तनुर्ज्ञेया परमार्थं बुभुत्सुभिः ॥
सर्वभूतशरीरेषु मनश्चंद्रात्मकं हि यत् ॥२५॥

महादेवस्य सा मूर्तिर्बोद्धव्या तत्त्वचिंतकैः ॥
आत्मा यो यजमानाख्यः सर्वभूतशरीरगः ॥२६॥

मूर्तिरुग्रस्य सा ज्ञेया परमात्मबुभुत्सुभिः ॥
जातानां सर्व भूतानां चतुर्दशसु योनिषु ॥२७॥

अष्टमूर्तेरनन्यत्वं वदंति परमर्षयः ॥
सप्तमूर्तिमयान्याहुरीशस्यांगानि देहिनाम् ॥२८॥

आत्मा तस्याष्टमी मूर्तिः सर्वभूतशरीरगा ॥
अष्टमूर्तिममुं देवं सर्वलोकात्मकं विभुम् ॥२९॥

भजस्व सर्वभावेन श्रेयः प्राप्तुं यदीच्छसि ॥
प्राणिनो यस्य कस्यापि क्रियते यद्यनुग्रहः ॥३०॥

अष्टमूर्तेर्महेशस्य कृतमाराधनं भवेत् ॥
निग्रहश्चेत् कृतो लोके देहिनो यस्य कस्यचित् ॥३१॥

अष्टमूर्तेर्महेशस्य स एव विहितो भवेत् ॥
यद्यवज्ञा कृता लोके यस्य कस्य चिदंगिनः ॥३२॥

अष्टमूर्तेर्महे शस्य विहिता सा भवेद्विभोः ॥
अभयं यत् प्रदत्तं स्यादंगिनो वस्य कस्यचित् ॥३३॥

आराधनं कृतं तस्मादष्टमूर्तेर्न संशयः ॥
सर्वोपकारकरणं प्रदानमभयस्य च ॥३४॥

आराधनं तु देवस्य अष्टमूर्तेर्न संशयः ॥
सर्वोपकारकरणं सर्वानुग्रह एव च ॥३५॥

तदर्चनं परं प्राहुरष्टमूर्तेर्मुनीश्वराः ॥
अनुग्रहणमन्येषां विधातव्यं त्वयांगिनाम् ॥३६॥

सर्वाभयप्रदानं च शिवाराधनमिच्छता ॥३७॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे उत्तरभागे त्रयोदशोऽध्यायः ॥१३॥