श्रीगणेशाय नमः ॥
संत चरित्रें ऐकतां श्रवणीं । तेणें महादोषांची होय धुनी ।
धन्य ते जीवनमुक्त प्राणी । जे एकाग्र होऊनि बैसती ॥१॥
निजभक्त कथा ऐकतां साचार । तयासि सुकृत घडतसे फार ।
भोग भोगिता नाना प्रकार । परी ते न विसरे कल्पांतीं ॥२॥
कर्म कांडांचीं तपें व्रतें । तींहीं आचरतां पुण्य घडतें ।
परी सौख्य भोगितां तें निश्चित । सरोनि जात क्षणमात्रें ॥३॥
आवडीनें ऐकतां भागवत कथा । तें तरी सुकृत न सरेचि सर्वथा ।
तरी ते प्राणी अंतीं तत्त्वता । सायुज्यता भोगिती ॥४॥
संत कथेची आवडी मोठी । धरोनि ऐकती कर्णसंपुटी ।
तो पडिला जरी महासंकटीं । तरी स्वये जगजेठी रक्षी तया ॥५॥
मागिले अध्यायीं कथा श्रवणीं । ऐकिली तुम्हीं सभाग्य जनीं ।
कीं गंगेनें स्त्रीचें रुप धरोनी । ऐकिलें कानीं भागवत ॥६॥
कीं विकल्प द्वेषी होते नर । त्यांसही दाखविला चमत्कार ।
अनुतापें द्रवलें त्यांचें अंतर । मग करिती नमस्कार एकनाथा ॥७॥
यावरी कथा ऐकिजे चतुरीं । एक उदमी होता नाथाशेजारीं ।
तो अभाविक अनाचारी । नाथाचें घरीं कदा नये ॥८॥
कधींही कोठें नायके पुराण । श्रवण न करी हरि कीर्तन ।
संनिध गंगा असोनि जाण । करितसे स्नान उष्णोदकें ॥९॥
स्नान संध्या पितृतर्पण । हेंही नये त्याजकारणें ।
दोन वेळा करी भोजन । कुटुंब रक्षण करितसे ॥१०॥
श्रीनाथें देखोनि तयाची चर्चा । चित्तीं बहुत उपजली दया ।
म्हणती हा नरदेह प्राणी लाधलिया । अधोगती वायां जाईल कीं ॥११॥
आमुचा शेजार लाधलियावरी । सद्वासना उपजे अंतरीं ।
कांहीं परमार्थ मोहोरे धरी । तो उपाय सत्वरी करावा ॥१२॥
ऐसें म्हणोनि चित्तासी । मार्गीं जातां सांपडविलें त्यासी ।
स्वमुखें नमस्कार वाचेसी । म्हणोनि तयासी बोलत ॥१३॥
नाथाच्या भिडेस्तव साचार । उभा राहिला क्षणभर ।
श्रीनाथ बोलती उत्तर । काय परिवार असे तुम्हां ॥१४॥
काय व्यवसाय करता निश्चिती । कुटुंब रक्षण कवणे रीतीं ।
ऐकोनि गृहस्थ नाथाप्रती । काय वचनोक्ती बोलत ॥१५॥
पुत्रकलत्र असती घरीं । राहतसों तुमचे शेजारी ।
एका व्यवसायाची करितो चाकरी । खिस्त निर्धारी घालितसे ॥१६॥
मुशारा देतसे जें वेतन । काळ क्षेप करितसों तेणें ।
यावरी श्रीनाथ काय म्हणे । आतां एक मागणें असे तुम्हां ॥१७॥
तो तरी विषयांध कृपण फार । चित्तीं भय उपजलें थोर ।
यास्तव न बोले प्रति उत्तर । जाणोनि अंतर नाथ वदती ॥१८॥
तुम्हां पासोनि धनवित्त कांहीं । आम्हांसि प्राप्तीचीं इच्छा नाहीं ।
क्षणभर अवकाश करोनि पाहीं । कीर्तनास गृहीं येत जा ॥१९॥
गृहस्थ म्हणे मज रिकामपण । नसेचि संसाराचिये भेणें ।
यावरी श्रीनाथ काय म्हणे । सांगतों वचन तें ऐका ॥२०॥
श्रीविष्णु सहस्त्रनामांतील जाण । एक श्लोक सांगतो तुम्हां कारणें ।
तितुका निज सुखें पाठ करणें । कृतकृत्य तेणें आम्हीं असो ॥२१॥
ऐकोनी श्रीनाथाची वाणी । तेव्हां भीड पडली त्याचें मनीं ।
मग पात्रावरी अक्षरें लेहुनी । तयाकडूनी वाचविती ॥२२॥
पद्मकरें कुरवाळितां पाहीं । बुद्धि पालट ते समयीं ।
श्लोकाचीं अक्षरें धरोनि जीवीं । पाठ लवलाहीं मग केला ॥२३॥
मग दुसरे दिवशीं येवोन तत्त्वतां । दुसरा श्लोक पुसतसे नाथा ।
ऐसें कांहीं दिवस लोटितां । सहस्त्र नाम तत्त्वता पाठ केलें ॥२४॥
श्रीनाथ सांगती तये क्षणीं । इतुका नेम धरावा मनीं ।
स्नान करोनि आसनीं । एकाग्र ध्यानीं बैसावें ॥२५॥
तेव्हां कोणासि न बोलावें वचन । सहस्त्र नामाचा पाठ करणें ।
ऐकोनि गृहस्थ अवश्य म्हणे । तितुकें आचरण करितसे ॥२६॥
तेणें बुद्धीचा पालट जाहला कांहीं । देव दर्शनासि येतसे गृहीं ।
नाथ चरण वंदोनि ते समयीं । मग कार्यासि लवलाहीं जात घरां ॥२७॥
ऐसे लोटतां दिवस पार । तों तयासि जाहला नवज्वर ।
आयुष्य सरतां साचार । यमाकिंकर मग आले ॥२८॥
आधीं वाचा खुंटली होती । यास्तव संबंधीं प्रायश्चित्त देती ।
स्नान घालितांचि तया प्रती । तों स्मरण चित्तीं जाहलें ॥२९॥
विष्णु सहस्त्रनामाचा पाठ । करुं लागला धडधडाट ।
तेव्हां सकळ जाहले संतुष्ट । म्हणती अदृष्ट धन्य याचें ॥३०॥
ऐकतां नामस्मरनाचा ध्वनी । यम दूत गेले पळोनी ।
मग विष्णु दूतीं सन्मान करुनी । वैकुंठ भुवनीं त्यासि नेलें ॥३१॥
जरी श्रीनाथें कृपा केली नसती । तरि तो जाता अधोगती ।
यास्तव कलियुगामाजी निश्चिती । अवतार संतीं घेतला ॥३२॥
करितां संताचा शेजार । तयासि घडे साक्षात्कार ।
क्षेत्रवासी जे नारीनर । ते परस्परें बोलती ॥३३॥
संत तेचि देवाधिदेव । सर्वथा नसती भिन्नभाव ।
नावेक वेष धरोनि मानव । लाघव अपूर्व दाविती ॥३४॥
अरोधें विरोधें श्रीएकनाथ । भक्तीसि जन लाविलें बहुत ।
छेदोनि सर्व पाखंडमत । वाढविला अद्भुत नाम महिमा ॥३५॥
गिरिजाबाई सुक्षेत्र जाण । प्रथम प्रसवली कन्या रत्‍न ।
गोदुबाई नामामिधान । तिज कारणें ठेविलें ॥३६॥
तिचे पाठीवर पुत्र जाहला । हरि नाम ठेविलें तयाला ।
थोर होतांचि व्रतबंध केला । पढो लागला ब्रह्मशाळे ॥३७॥
तयाचे पाठीवर कन्या पाहीं । तिचें नाम गंगाबाई ।
दीधली असे कवणें ठायीं । वृत्तांत तोही अवधारा ॥३८॥
एक चिंतोपंत नामें निर्धारीं । गृहस्थ होता प्रतिष्ठान क्षेत्रीं ।
गोदुबाई ज्येष्ठ कुमरी । त्याचें घरीं दीधली॥३९॥
आणि कर्णाटक देशांत । जुना सोयरा नांदे गृहस्थ ।
गंगाबाई त्याच्या पुत्रातें । देवोनि त्वरित लग्न केलें ॥४०॥
गंगाबाईस पुत्र जाण । पुंडाजी त्याचें नामाभिधान ।
तोही करीत विष्णु भजन । निजप्रीतीनें आपुल्या ॥४१॥
असो हरिपुत्र एकनाथास । त्याची प्रज्ञा बहु विशेष ।
सकळ विद्यांचा अभ्यास । केला असे तयानें ॥४२॥
तो षट्रशास्त्रीं जाहला निपुण । वरिष्ठ ब्राह्मण करिताति मान ।
हरि पंडित नामाभिधान । त्याज कारणें बोलती ॥४३॥
प्रतिष्ठानीचे थोर थोर विप्र । तयासि स्तविती वारंवार ।
म्हणती पितया परीस साचार । प्रज्ञा थोर पैं याची ॥४४॥
एकनाथ सत्पुरुष होऊनि जनीं । महाराष्ट्र गातसे गाणी।
तीं स्त्रीया शूद्र ऐकतां मनीं । तन्मय होउनी राहती ॥४५॥
प्राकृत वाणीं नाथ गावोन । भोंदिले अवघे भाविक जन ।
तेणें लोपली होती संस्कृत पुराणें । तो जीर्णोद्धार याणें केला कीं ॥४६॥
मृत्तिके पासोनि होय सुवर्ण । त्याचें श्रीमंत करिती भूषण ।
तैसाचि हरी पंडित जाण । जाहला पित्याहोन विशेष ॥४७॥
कां पाषाणा पासोनि सत्वरा । निपजे जैसा दिव्य हिरा ।
तैसाचि हरि पंडित खरा । आमुच्या अंतरा बिंबलें ॥४८॥
नातरी गांभीर्ये दिसतो सागर । परि पाणी असे बहुत क्षार ।
तयाचा पुत्र तेजस्वी चंद्र । अमृत तुषार त्या माजी ॥४९॥
तेवीं एकनाथाचें उदरीं जाण । हरि पंडित निपजलें रत्‍न ।
षट्‌शास्त्री निपुण ब्राह्मण । आम्हासि मान्य सर्वस्वें ॥५०॥
ऐशा परि ते द्विजवर । दृष्टांत देवोनि थोर थोर ।
नाथासि निंदिती वारंवार । स्तविती साचार पुत्रासी ॥५१॥
आधींच विद्याभिमान चित्तीं । त्याही वरी निंदकाची संगती ।
विकल्पें अंतर विटाळलें निश्चिती । म्हणे वारंवार कीति ऐकावें ॥५२॥
म्हणें मी षट्‌शास्त्री निपुण पंडित । आणि पिता ग्रंथ वाचितो प्राकृत ।
प्रतिष्ठित ब्राह्मण क्षेत्रांत । लज्जा तयांत मज वाटे ॥५३॥
ऐसें म्हणोनि निज अंतरीं । म्हणे देहत्याग करावा सत्वरीं ।
जावोनि राहावें काशीपुरीं । विचार निर्धारीं केला असे ॥५४॥
हरि पंडितासि तिघे पुत्र । दोघे घेतले बरोबर ।
कांतें सहित साचार । काशीपुर पावला ॥५५॥
धाकुटा पुत्र सुलक्षण । राघोबा तयासि नामाभिधान ।
नाथा जवळी राहीला जाण । निज प्रीतीनें आपुल्या ॥५६॥
मायबापाची न करी खंती । आज्या जवळी अहोरातीं ।
लहान काम करिता प्रीतीं । उल्हास चित्तीं तयाच्या ॥५७॥
कीर्तन करितां नाथाप्रती । टाळ घेतसे आपल्या हातीं ।
गाऊं लागतसे निजप्रीतीं । आश्चर्य करिती जन लोक ॥५८॥
गोपाळ कालियांत साचार । दावित हावभाव प्रकार ।
श्रीनाथाचें वचन निरंतर । पाठांतर करीतसे ॥५९॥
एकांत पाहोनि एके दिनीं । विनयें मस्तक ठेविला चरणीं ।
श्रीनाथांचा अनुग्रह कानीं । लहानपणीं संपादिला ॥६०॥
सद्गुण देखोनि ऐशारीतीं । परस्परें लोक स्तविती ।
म्हणती श्रीनाथाची महंती । हाचि निश्चिती आवरील ॥६१॥
अधिष्ठान आवरावया योग्य जाण । उत्तम दिसती यांचीं लक्षणें ।
पिता आपुल्या विद्याभिमानें । पांडेतपण करीतसे ॥६२॥
ऐसे भाविक ते अवसरीं । बोलत असती आपुलें घरीं ।
इकडे हरी पंडित काशीपुरीं । सहपरिवारीं राहिला ॥६३॥
षट्‌शास्त्री वक्ता ब्राह्मण । यास्तव मिळालें बहुत धन ।
महाक्षेत्रांत वाडा बांधोन । काशीवास तेणें मग केला ॥६४॥
इकडे प्रतिष्ठान क्षेत्रीं एकनाथ । श्रीहरि कीर्तन नित्य करित ।
भक्‍तांसि लाविले जन समस्त । आज्ञा वंदित नाथाची ॥६५॥
एकदां एकांतीं बैसोनि आपण । विचार करिती निज मनें ।
सर्व क्षेत्रवासी जन । श्रीकृष्ण भजन करिताती ॥६६॥
परी कर्मठतेचा अभिमान बहुत । हरि पुत्रासि राहिला निश्चित ।
दीपका तळीं अंधार बहुत । तैसीच मात हे झाली ॥६७॥
तरी आपण निजांगें जावोनियां तेथें । तयासि घेऊनि यावें येथें ।
इतुकेन आपुलें अवतार कृत्य । करावें समाप्त निज निष्ठा ॥६८॥
पाणियांत कठीण राहिली गार । तैसाचि दिसतो हा विचार ।
तरी कांहीं दाखवोनि चमत्कार । लाविजे निजपुत्र भक्तीसी ॥६९॥
ऐसा निश्चय करोनि अंतरीं । श्रीनाथ गेले काशी पुरीं ।
स्नान करोनि मणिकर्णिकातीरीं । मग विश्वेश्वरी भेटले ॥७०॥
हरि पंडिताचें घरीं । चालोनि येतसे सामोरी ।
नमस्कार करोनि सत्त्वरीं । प्रीति पडिभारी भेटले ॥७१॥
आसन घालोनियां पाही । पितयासि बैसवी त्या ठायीं ।
पूजा उपचार करोनि सर्वही । संतोष जीवीं पावला ॥७२॥
पूसिले कुशळ वर्तमान । या वरी सारिलें भोजन ।
श्रीनाथ घरीं आले चालोन । जाहलें समाधान यास्तव ॥७३॥
तें स्थळीं क्रमिले दिवस फार । तोंवरी सेवेंत असे पुत्र ।
पूर्वी भागवत करितां जाहलें चरित्र । तें लोक सर्व सांगती ॥७४॥
महंत संन्यासी मठांतरीं । तो हरि पंडितासि बोध करी ।
श्रीनाथ आज्ञेनें सत्वरी । तुम्हीं निरंतरी वर्तावे ॥७५॥
हा नव्हेचि जाण मानवी नर । साक्षात विष्णुचा अवतार ।
आम्हीं ही छळणा केली फार । परी लीला अपार पैं याची ॥७६॥
यावरी म्हणे तरी पंडित । मी काय आज्ञे विरहित ।
ऐसें म्हणोनि त्वरित । येत सदनांत आपुल्या ॥७७॥
बहुत दिवस लोटतां जाण । श्रीनाथ पुत्रासि एकांती म्हणे ।
आतां उत्तर वय आमुचें पूर्ण । संनिध प्रयाण पैं असे ॥७८॥
उरलें आयुष्य तुझे संगती । क्रमावें ऐसा हेत चित्तीं ।
तुजवीण न गमे येथें निश्चिती । वाटतसे खंती चित्तांत ॥७९॥
तूं तरी सत्पुत्र एकुलता एक । आम्हासि जोड नसेचि आणिक ।
आतां प्रतिष्ठानाशि येतां देख । वाढेल लौकिक बहुत तेणें ॥८०॥
क्षेत्रीं घरवाडा बांधिला थोर । तरी तेथें ठेवावे दोघे पुत्र ।
तेथील अधिष्ठान साचार । तुवां निरंतर आवरावें ॥८१॥
श्रीनाथ वाणी ऐकोनि पाहे । मग हरि पंडित म्हणतसे काय ।
एक मागणे स्वामीस आहे। परी तें न होय तुमचेनी ॥८२॥
तुम्हीं न करावें परान्न भोजन । आणि प्राकृत न वाचिजे पुराण ।
ह्या दोन गोष्टी कराल मान्य । तरी होईल येणें आमुचें ॥८३॥
श्रीनाथ तों स्वसंतोष भरित । सर्वथा न करी आग्रह किंचित ।
म्हणती जैसें तुझें मनोगत । तैसेंच निश्चित आम्ही वर्तो ॥८४॥
निज पुत्रासि देतां वचन । तयासि जाहलें समाधान ।
उभयतां निघाले तेथून । निजप्रीतीनें आपुल्या ॥८५॥
स्वछंदेंचि क्रमितां पंथ । पावले प्रतिष्ठान क्षेत्रांत ।
लोकासि आनंद वाटला बहुत । सामोरे येत भेटावया ॥८६॥
श्रीनाथ आगमन नेत्र कमळीं । होतां भाविकांसि दिवाळी ।
नमस्कार करोनि तयेवेळीं । खेळीमेळी भेटले ॥८७॥
ऐसे प्रवेशले निज सदनीं । भाविकांसि आस्था असे मनीं ।
कीं कीर्तन होईल आजिच्या दिनीं । परी निवांत आसनीं बैसले ॥८८॥
दुसरे दिवसी हरि पंडित । पुराण सांगे संस्कृत ।
भाविक सज्ञानी मिळाले बहुत । प्रारंभ होत ते दिवसीं ॥८९॥
श्रीनाथ निवांत घालोनि आसन । श्रवण करितसे निजप्रीतीनें ।
परी नाथ मुखीचीं ऐकावीं वचनें । हा हेत पूर्ण अवघियांचा ॥९०॥
परी हरि कीर्तन प्राकृत ग्रंथा । हें वर्जोनि आणिलें हरि पंडिता ।
परान्न सेवीत नाहीं आतां । फांकली वार्ता नगरांत ॥९१॥
परी भाविकांसि चिंता वाटे दारुण । म्हणती प्राक्‍तन आमुचें फुटकें हीन ।
म्हणोनि प्राकृत ग्रंथ नाथें वर्जोन । संस्कृत पुराण ऐकती ॥९२॥
स्त्रिया शूद्र इतर जाती । उमज न पडेचि तयांप्रती ।
पुराण होतां उठोनि जाती । नित्य नेम वर्जिती ते एक ॥९३॥
श्रीनाथ पुराण होते वाचित । तेव्हां वाडा भरोनि निघत ।
दाहा पांच राहती नित्य । भणभणीत दिसत स्थळ तेव्हां ॥९४॥
सकळांचें अंतर जाणे नाथ । म्हणती भक्तीसि पडिलें अंतर बहुत ।
तंव आणिक चरित्र वर्तलें तेथ । तें ऐका निजभक्त भाविकहो ॥९५॥
प्रतिष्ठान क्षेत्रीं साचार । तेथें धनवंत होता एक द्विजवर ।
त्याच्या कांतेनें साचार । रुक्मिणीवर नवसिला ॥९६॥
कीं आम्हांसि पावसी जगज्जीवना । तरी मी घालीन सहस्त्र भोजना ।
ऐसा संकल्प करितांचि जाणा । तो वैकुंठराणा पावला ॥९७॥
पुढें पूर्वप्राक्तनें निश्चित । धन तों जाहलें वाताहत ।
भ्रतारही तिचा मरोनि जात । दरिद्रही येत तिजलागीं ॥९८॥
देह संरक्षणार्थ साचार । नित्य पावीजे अन्नवस्त्र ।
मग पाणी देवोनि घरोघर । पैसे चार मेळवीतसे ॥९९॥
ऐशा रीतीं ते ब्राह्मणी । काळक्षेप करीतसे प्रतिष्ठानीं ।
नाथाच्या घरीं नित्य येवोनी । पुराण कानीं ऐकतसे ॥१००॥
तों एक सज्ञान भाविक ब्राह्मण । तयासि सांगे जीवींची खूण ।
म्यां नवस केला मागें जाण । कीं सहस्त्र भोजन घालावें ॥१॥
प्रारब्धाची विचित्र गती । वाताहत झाली सर्व संपत्ती ।
त्याहीवरी वैधव्य पातलें अंतीं। अन्न वस्त्र निश्चिती मिळेना ॥२॥
घरोघरीं देवोनियां पाणी । काळक्षेप करीं ये ठिकाणी ।
परी देवाचें ऋण आठवे मनीं । तें कैसें घडोनि येईल ॥३॥
ऐसें ऐकोनि तिचें उत्तर । काय म्हणतसे तो द्विजवर ।
एक ब्रह्मनिष्ठ जेविला जर । तरी पुण्यासि पार असेना ॥४॥
ज्यासि वेदाक्षर नयेचि साचार । आणि नुसताचि शिकला गायत्री मंत्र ।
ऐसे ब्राह्मण जेविले शंभर । आणि एक बरोबर वैदिक ॥५॥
असे ग्रंथत्रयांची ज्यासि आवृत्त । ऐसे ब्राह्मण जेविले शत ।
त्यांमाजी एक ग्रहपंडित । अर्थ वेदांत जाणता ॥६॥
वेदांत ज्ञानियाहोनि शत गुणी । जरी एक ठेविला अनुष्ठानी ।
जो बोलिला ऐसा आचरे कोणीं । त्याच्या दर्शनी दोष जाय ॥७॥
तयाहोनि शत गुणी निश्चित । एक पूजितां इंद्रियजित ।
जो शमदम साधनें आचरत । शुचिष्मंत सर्वदा ॥८॥
ऐसे इंद्रिय जित शत । धरीं जेवितां जें सुकृत ।
त्यांतल्या एक विष्णुभक्त । जो मत्सर रहित द्वेष न करी ॥९॥
जयासि शत्रूमित्र समान । जनार्दन रुप भासती जाण ।
त्या एकनाथासि घालितां भोजन । तरी लक्ष ब्राह्मण जेविले ॥११०॥
ऐसें सांगता गृहस्थ प्रीती । ब्राह्मणीं संतोष पावली चित्तीं ।
मग तें जावोनि सदनाप्रती । साहित्य निश्चिती करीतसे ॥११॥
एकनाथ लीलावतारी । भोजनासि आणावा आपुलें घरीं ।
पक्वानें घालावी नानापरी । हेत अंतरीं धरियेला ॥१२॥
दुबळा संसार दुबळी ब्राह्मणी । धन धान्य कांहींच नसे सदनीं ।
मग लोकांचे वाहोनि पाणी । द्रव्य प्रतिदिनीं सांचवीतसे ॥१३॥
गहूं तांदुळ डाळ घृतं । घेऊन ठेवीत मंदिरांत ।
वडे पापडही स्वहस्ते । वळवटे बहुत ती केली ॥१४॥
शाखा पत्रें गूळ जाण । साहित्य ठेवीत सर्व आणून ।
मग त्या गृहस्थासि सवे घेऊन । गेली आमंत्रण द्यावया ॥१५॥
तों हरिपंडित पुराण सांगत । श्रीनाथ सवें श्रवण करित ।
तें समाप्त होय तोपर्यंत । बैसले निवांत ते समयीं ॥१६॥
पुराण जाहलिया निश्चित । हरिबा उठोनि जात घरांत ।
गृहस्थ येऊनि ब्राह्मणी सहित । विनंति करित श्रीनाथा ॥१७॥
सांगितलें साद्यंत वर्तमान । इथें राहिले सहस्त्र भोजन ।
तुम्हीं मूठभरी भक्षितां अन्न । तरी लक्ष ब्राह्मण जेविलें ॥१८॥
देखोनि निजभावार्थ । श्रीनाथ स्वमुखें आज्ञा करित ।
हरिबा गेलासे मंदिरांत । जावोनि विचारा ॥१९॥
ऐसी ऐकोनिया मात । उभयतां गेलीं भीत भीत ।
घरांत बैसला हरिपंडित । तयासि वृत्तांत सांगीतला ॥१२०॥
मग क्रोधयुक्त होऊनि मनीं । ब्राह्मणीस झिडकरी तयेक्षणीं ।
महायात्रा केली त्याणीं । परान्न तैंहूनी वर्जिलें ॥२१॥
कठिण शब्द ऐकतां कानीं । निराशा वाटली तिचें मनीं ।
नाथापासी मागुतीं येऊनी । हात जोडोनी उभी असे ॥२२॥
तयाच्या चित्तासि नाहीं येत । आणि माझी तों आर्त आहे बहुत ।
प्रेमें वाहती अश्रुपात । कंठ सद्गदित जाहला ॥२३॥
श्रीनाथासि संकट बहुत । इचें तों प्रेमभरित आर्त ।
मग पुत्रापासी जावोनि त्वरित । म्हणती इचा हेत पूर्ण करी ॥२४॥
हरिपंडित म्हणतसे ताता । दीधलें वचन सांभाळी आतां ।
मी जाणोनि तुमच्या मनोगता । आलों मागुता या क्षेत्रीं ॥२५॥
श्रीनाथ वचन पुत्रासि बोलत । तूं स्वहस्तें करी पाक निष्पत्त ।
आपण उभयता जेवूं तेथ । तेणें पुरेल आर्त पैं इयेचें ॥२६॥
तुजसी दीधलें भाक वचन । तयासि अंतर न पडेचि येणें ।
आणि इचाहि नवस होईल पूर्ण । अनाथ दीन म्हातारी ॥२७॥
नाथाच्या भिडेस्तव जाण । हरिपंडित अवश्य म्हणे ।
एकनाथ बाहेर बैसले येऊन । मग विनवित ब्राह्मणी काय तेव्हां ॥२८॥
वडे पापड वळवटातें । केलें असे म्यां आपुल्या हातें ।
षण्मास जपत होतें निश्चित । ते सायास व्यर्थ गेले कीं ॥२९॥
तूं भावाचा भुकेला साचार । लीलाविग्रही अवतार ।
आतां माझा जेणें हेत पुरे । तोचि विचार सांगा स्वामी ॥१३०॥
ऐसी तिची सप्रेम ग्लांती । देखोनि नाथ संतोष चित्तीं ।
म्हणती त्वां वळवट केलें प्रीतीं । तें आपुले हातें पाक करी ॥३१॥
आम्ही पंचप्राणाहुती घेतल्यावर । मग तूं आपले घरचे वाढी प्रकार ।
ऐकोनि श्रीनाथाचें उत्तर । मग आनंद थोर तिसी झाला ॥३२॥
एकनाथ म्हणतसे पडिपाडे । जैसी तुझी असेल आवड ।
तेंचि आम्हांसि लागे गोड । आणिक चाड असेना ॥३३॥
ऐसी ऐकतां अमृतवाणी । उल्हास जाहला तिचें मनीं ।
मग आपुल्या सदनासि जाऊनी । शाखा निसोनी ठेविल्या ॥३४॥
मग उषःकाळीं उठोनि जाण । केलें सडा संमार्जन ।
पात्रें धुवोनि ठेविलीं तिणें । मग केलें स्नान गंगातीरी ॥३५॥
एकट दुर्बळ म्हातारी । पाणी वाहोनि ठेविलें घरीं ।
कवाड आडकोनि ते अवसरीं । गेली घरीं नाथाच्या ॥३६॥
हरिपंडितासि करोनि नमन । म्हणे सर्व साहित्य आलें करोन ।
आतां आपण तेथवर येऊन । मनोरथ पूर्ण करावा ॥३७॥
श्रीनाथ पुत्रासि आज्ञा करिती । तुवां करावी पाक निष्पत्ती ।
आम्ही मागूनी निश्चिती । सत्वर गती येतसों ॥३८॥
मग हरिपंडित सत्वर । जाय ब्राह्मणीच्या बरोबर ।
स्नान करोनियां सत्वर । स्वयंपाक साचार करीतसे ॥३९॥
जो जो पदार्थ स्वयें करणें । अवगत असे याजकारणें ।
तितुकें साहित्य देई आणोन । निजप्रीतीनें आपुल्या ॥१४०॥
सर्व अनुकूळ देवोनि त्यासी । मग आपण निघाली स्वयंपाकासी ।
अंतरभाव कळला नाथासी । म्हणती बोलवूं यावयासी कोणी नसे ॥४१॥
जैसा विदुराचिये घरीं । न बोलावितांचि जाय श्रीहरी ।
तैशाच परी ते अवसरीं । पातले घरीं एकनाथ ॥४२॥
तिणें स्नानासि दीधलें जीवन । तों वैश्वदेव केला हरिपंडितानें ।
आपुले हातें करुनि त्याणें । पात्रें दोन वाढिलीं ॥४३॥
सद्यस्तप्त वाढितां घृत । ब्राह्मणीसी बोलावी श्रीनाथ ।
भोक्ता जनार्दन म्हणवूनि निश्चित । संकल्प तिज हातीं सोडविला ॥४४॥
मग ध्यानांत आणूनि पांडुरंग मूर्ती । नैवेद्य दाखविला निजप्रीतीं ।
श्रीनाथ आपोशन करितां निश्चिती । प्राणाहूती घेतल्या ॥४५॥
पित्रापुत्रा दोघेजण । जेवावयासि बैसले जाण ।
म्हातारी घरांत जावोनि आपण । पदार्थ घेऊन येतसे ॥४६॥
अन्न आणोनि परातभर । ठेविलें श्रीनाथासमोर ।
पुरणपोळिया अरुवार । वाढीत निजकरे आपुल्या ॥४७॥
वडे तेल वरिया निर्द्धारीं । स्वहस्तें वाढिल्या नवक्षीरी ।
श्रीनाथ कांहींच अनमान न करी । जेवीत लवकरी लगबगे ॥४८॥
ऐसें कौतुक देखोनि थोर । तिसी संतोष जाहला फार ।
जेवी भिल्लीणीचीं बोरें भक्षित रघुवीर । तैसाचि विचार हा झाला ॥४९॥
ऐसें कौतुक देखोनि तेथ । रागें भरला हरिपंडित ।
आरक्त नयन वटारीत । दांत खात करकरां ॥१५०॥
म्हातारी तेव्हां जोडोनि कर । उभी राहिली नाथासमोर ।
म्हणे कृपा करोनि अनाथावर । मनोरथ साचार पुरविला ॥५१॥
हरिपंडित म्हणे चित्तांत । ऐसेंच होतें मनोगत ।
तरी माझे कासया भाजविले हात । क्रोध निश्चित नावरे ॥५२॥
म्हातारीकडे पाहूनि निश्चित । आरक्त नयन वटारित ।
करकरांत अधर असे चावित । अंग कांपत थरथरां ॥५३॥
देवासि भक्ताचें अन्न गोड । आणि भक्‍तासी प्रीति जडली दृढ ।
एकमेकांचे आर्त गोड । कोणी त्याज वाकडे न पाहे ॥५४॥
क्रोध हाचि उन्मत हस्ती । आवरितां नावरेचि निश्चित ।
मग विवेक अंकुश करोनि युक्‍ती । आकळिला पंडितीं ते वेळे ॥५५॥
म्हणे पितयाची अमर्यादा करितां तरी । महादोष पडतसे माथा ।
ऐसा आठव धरोनि चित्तां । होय जेविता निजप्रीतीं ॥५६॥
असो यापरी एकनाथ । स्वानंदरसीं होतसे तृप्त ।
मग गंगाजळ प्राशूनि त्वरित । तेथेंचि आंचवत संसारा ॥५७॥
बैसावयासि म्हातारीनें । आधींच घातलें होतें आसन ।
विडे करोनि ठेविले होते दोन । आणि तुळसीपत्र विष्णुतीर्थ ॥५८॥
मुखशुद्धि घेतलीया जाण । श्रीनाथ पुत्रासि काय म्हणे ।
आपुलीं उच्छिष्ट पात्रें दोन । काढी त्वरेनें ये समयीं ॥५९॥
म्हातारी एकटी प्रकट असे । दुसरें तो येथें कोणी नसे ।
तिजला स्नान करावयास । होईल अट्टहास पुढती ॥१६०॥
श्रीनाथें सांगतांचि ऐसें । मान देत पितृवचनास ।
हरिपंडितें घालोनि कास । मग पत्रावळीस उचलित ॥६१॥
नाथाचें पात्र उचलोनि सत्वरी । ठेविलें आपुलें पात्रावरीं ।
तों दुसरेंही आणिक दिसे नेत्रीं । आश्चर्य अंतरीं करितसे ॥६२॥
म्हणे म्हातारीनें घरांतून । स्वामीप्रती आणिलें अन्न ।
तें दुसरें पात्र असेल जाण । या करितां उचलोन ठेविलें ॥६३॥
तों तिसरेही दिसे तया तळीं । एकसारिख्याची पत्रावळी ।
विस्मित जाहला हृदय कमळीं । उचली तत्काळ लगबगे ॥६४॥
ऐसीं सहस्त्रावधीं उचलीं पात्रें । परी तीं न सरती साचार ।
मग पश्चात्ताप जाहला थोर । घालती नमस्कार नाथासी ॥६५॥
जोडोनियां बद्धांजळीं । उभा राहिला तयेवेळीं ।
अश्रु दाटले नेत्रकमळीं । अष्टभाव जवळी ते आले ॥६६॥
म्हणे जय जयाजी पुराण पुरुषा । अव्यक्त निरंजना अविनाशा ।
लीला अवतारी सर्वेशा । वैकुंठाधीशा जगद्गुरु ॥६७॥
तुझा महिमा नेणेंचि मी पामर । अमर्यादा घडली थोर ।
तूं साक्षात विष्णु अवतार । निश्चय अंतर पाझरलें ॥६८॥
लीलाचरित्र आवरोनि आतां । मजवरी कृपा करावी ताता ।
ऐसा अनुताप धरोनि चित्तां । मग चरणीं माथा ठेविला ॥६९॥
श्रीनाथ आपुल्या कृपावरें । तयासि आश्वासीत करें ।
म्हणे बापा श्रमलासि थोर । तरी आणीक पात्रें न निघती ॥१७०॥
ऐसें अभय देतां श्रीनाथें । उच्छिष्टें सावरिली हरि पंडितें ।
सहस्त्र पात्रें उचलोनि ठेवित । मग ब्राह्मणीसि बोलत काय तेव्हां ॥७१॥
तुझें भाग्य अघटित जाण । श्रीनाथासि दीधलें आमंत्रण ।
सत्य घडलें लक्ष भोजन । अनुभव परिपूर्ण मज आला ॥७२॥
मग अष्टभावें दाटोनि म्हातारी । नाथासि सद्भावें नमस्कारी ।
म्हणे कृपा करोनि अनाथावरी । पावन निर्धारीं त्वां केलें ॥७३॥
हरिपंडित पितयासि म्हणे । मी षट्‌शास्त्रीं जाहलों निपुण ।
त्या विद्येच्या अभिमानें करोन । तुमचें महिमान नेणेंचि ॥७४॥
आतां कृपा करोनि स्वामी समर्थे । जेथें असेल शुद्ध भावार्थ ।
तेथें आपण भोजनासि जावें निश्चित । आणि प्राकृत ग्रंथही वाचावे ॥७५॥
ऐसें म्हणोनि ते अवसरीं । उभयतां गेले आपुलें घरीं ।
म्हातारी अन्न घेऊनि पात्रीं । भोजनासि सत्वरी बैसली ॥७६॥
धन्य धन्य तिची भक्ती । जेथें एकनाथ पावले तृप्ती ।
त्याचें उच्छिष्ट महीपती । सेवितसे प्रीतीं निजप्रेमें ॥७७॥
स्वस्ति श्री भक्तलीलामृत ग्रंथ । श्रवणेंचि पुरती मनोरथ ।
प्रेमळ परिसोत भाविक भक्त । तेविसावा अध्याय रसाळ हा ॥१७८॥२३॥ओव्या॥१७८॥