श्रीगणेशाय नमः ।
जय जगद्गुरु पंढरीराया । अपार तुझी वैष्णवी माया ।
ब्रह्मादिकासि नयेचि आया । येतसे प्रत्यया हे गोष्टी ॥१॥
तुझा महिमा वर्णू जर । तरी श्रुति शास्त्रांसि नकळेचि पार ।
तेथें अल्प मति मी किंकर । दीन पामर मुढमति ॥२॥
नाहीं अक्षरें बोललीं शुद्ध । गीर्वाण भाषा नानाविध ।
नाहीं चित्तीं ठसावला बोध । बोलें अबद्ध भलतेंची ॥३॥
दीनदयाळा रुक्मिणीपती । ऐसी साक्ष येतसे चित्तीं ।
कैसीं वचनें होतील सरती । हें मजप्रती कळेना ॥४॥
तूं अंतरसाक्ष चैतन्यघन । चित्तीं देवोनि आठवण ।
आपुली चरित्रें गुप्त ठेवण । मज स्वाधीन तें करिसी ॥५॥
सकळ आज्ञानांमाजी श्रेष्ठ । तो मी मूढमति असें वरिष्ठ ।
आणि आपुलीं चरित्रें वदविसी स्पष्ट । हें नवल मोठें पांडुरंगा ॥६॥
मागें नारदाचा हरावया अभिमान । आस्वला हातीं करविलें गायन ।
अघटित येतसे घडोन । परी तुझ्या इच्छेनें श्रीहरी ॥७॥
मागिले आध्यायाचे शेवटीं निश्चित । श्रीनाथकृत जें भागवत ।
पंडिती टाकितांचि उदकांत । तें उचलोनि घेत भागीरथी ॥८॥
मग श्रेष्ठ संन्यासी ते अवसरीं । गंगेंत प्रवेशोनि घेतलें करीं ।
समस्त येतां मठांतरीं । श्रीनाथ समोर ये तयां ॥९॥
संन्यासी आणि पंडित ब्राह्मण । तयांसि सद्भावें केलें नमन ।
स्वामी म्हणे लाजिरवाणें । बुडविलें थोरपणें आम्हांसी ॥१०॥
मग सर्व उपचार आणोनि त्वरित । पंडितांसि संन्यासी आज्ञापित ।
श्रीनाथ पूजावा यथास्थित । चित्तीं भावार्थ धरोनी ॥११॥
पंडितांसि तों अंतरभावत नाहीं । परी चमत्कार देखोनि लागती पायीं ।
एकनाथ विनवी ते समयीं । हें अनुचित कांहीं न करावें ॥१२॥
मी ब्राह्मणांचा दासानुदास । निज कृपेची धरुनि आस ।
सद्भावें पुजावें या ग्रंथास । तेणें संतोष आम्हांसी ॥१३॥
ऐकोनि नाथाची वचनोक्‍ती । मान्य जाहली सकळांप्रती ।
तो अंबारीसहित हत्ती । आणवीतसे यती ते समयीं ॥१४॥
जडित पाखरासे दूर लेपन । वरति भरजरी वस्त्रें भूषणें ।
ऐसा हत्ती शोभायमान । सत्वर घेऊन ते आले ॥१५॥
संन्यासी नाथासि विनवित । अंबारीत बसा ग्रंथासहित ।
श्रीनाथ प्रति उत्तर देत । हें मी अनुचित करीन ॥१६॥
ग्रंथ ठेवोनि अंबारीत । मिरवा हेचि असे उचित ।
मी सर्वस्वें शरणांगत । रज इच्छित चरणाचें ॥१७॥
धनवंत पंडित होते सात । तयासि संन्यासी आज्ञा करित ।
एक एक दिवस सर्व साहित्य । तुम्ही समस्त करावें ॥१८॥
स्वामींचें वचन सर्वासि मान्य । त्याची उपेक्षा करीसा कोण ।
वाराणसीचे सकळ ब्राह्मण । असती शरण तयासी ॥१९॥
मग सर्वोपचारें पूजोनि ग्रंथ । अंबारींत मांडला निश्चित ।
समुदाय मेळवोनि बहुत । चालिले मिरवत संभ्रमें ॥२०॥
दिंडया पताका बरोबर । टाळ मृदंग वाजती सुस्वर ।
वैष्णव गाती प्रेमादरें । जयजयकारे नाम घोष ॥२१॥
ढोल दमामें वाजंतरें । कोंदलें असें अंबर ।
कौतुक पाहती नारीनर । दाटी समग्र जाहली ॥२२॥
ऐसें मिरवतां झाली राती । मग नाना परीचीं यंत्रे सोडिती ॥
नळे आणि चंद्रज्योती । ऐसी सोडिती पदोपदी ॥२३॥
बुका सुमने नाना परी । परिमळ द्रव्य उधळती वरी ।
महोत्सव काशीपुरी । ते अवसरी मांडिला ॥२४॥
जे स्थळीं छबीना मिरवत येत । तेंथ पंडित साहित्य करित ।
संन्यासी आणि ब्राह्मण जेवित । समुदाय बहुत होतसे ॥२५॥
ऐसा सात दिवसापर्यंत । आनंद उत्साह होतसे तेथें ।
अहोरात्र ग्रंथ मिरवित । ऐश्वर्य वर्णित नाथाचें ॥२६॥
आठ दिवस मिरवीत । आले पूर्व स्थळाप्रत ।
महा उत्साह केला तेथे । आनंद युक्त ते दिवशीं ॥२७॥
पंडितासि संन्यासी आज्ञा करित । तुम्ही श्रेष्ठ ब्राह्मण मिळोनि समस्त ।
श्रीनाथ मुखींचें कीर्तन निश्चित । प्रेम भरित ऐकावें ॥२८॥
ऐसे सांगतां यतिराज । सकळासि संतोष जाहला सहज ।
ब्रह्मासभा करोनि आज । कीर्तन चोज ऐकावे ॥२९॥
सज्ञान पंडित वैष्णव भक्त । ब्राह्मण वैदिक संत महंत ।
नरनारी भाविक समस्त । सभा मठांत मिळाली ॥३०॥
टाळ मृदुंग विणें घोषें । नाद ब्रह्मचि आलें मुसें ।
कीर्तन करितां एकनाथास । अति उल्हास मानसीं ॥३१॥
विठ्ठलनामें करोनि गजर । टाळ्या वाजविती निज करें ।
नादें कोंदोनि गेले अंबर । जयजयकार करिताती ॥३२॥
भक्तिपर जें चरित्र जाण । तेंचि लाविले अनुसंधान ।
त्यामाजी कांहीं अध्यात्म ज्ञान । भक्ति महिमान वाढविती ॥३३॥
कलियुगी नाम तारक निश्चिती । दृष्टांत भागवती सद्गुरु भक्ति ।
महिमा वर्णिती स्वमुखें ॥३४॥
श्रीनाथाचीं प्रसाद वचनें । ऐकतां तटस्थ सभाजन ।
पंडितांसि नाहीं देहभान । समाधिस्थ जाण ते होती ॥३५॥
मग परस्परें ब्राह्मण बोलत । हरिकीर्तन करिती बहुत ।
परी याज ऐसें प्रेम अद्भुत । नाहीं निश्चित कवणासी ॥३६॥
अध्यात्मज्ञान प्रासादिक कविता । त्याहीवरी बहु लीनता ।
धन्य याची मातापिता । नरनारी समस्ता बोलती ॥३७॥
कीर्तन उत्साह चार दिवास झालां । पांचवें दिवसीं गोपाळकाला ।
श्रीहरि लीलेचा भाव दाविला । प्रसाद वांटिला सकळांसी ॥३८॥
काशी क्षेत्रींचे द्विजवर । आबाळ वृद्ध लहान थोर ।
धन्य धन्य म्हणती सर्वत्र । ईश्वरी अवतार साक्षात हा ॥३९॥
संन्यासी म्हणती ते वेळां । श्रीकृष्ण अवतारींची जे लीला ।
ते आम्हीं पाहिली सर्व डोळां । धन्य सोहळा आजिचा ॥४०॥
सकळ पंडितांसि म्हणतसे यती । एकनाथकृत एकादशग्रंथी ।
त्याची स्वहस्तें करावी प्रती । तुम्ही समस्ती मिळोनियां ॥४१॥
अवश्य म्हणोनि तयेक्षणी । एक एक अध्याय घेतला त्यांनीं ।
मग रुक्मिणी स्वयंवरासि नाथानीं । प्रारंभ ते क्षणीं केला असे ॥४२॥
बैसोनि मणिकर्णिकेचे तीरीं । एकाग्र होवोनि निज अंतरीं ।
रामजयंती माझारी । ग्रंथ निर्धारी पूर्ण झाला ॥४३॥
तों एकादश स्कंधाची प्रती । सिद्ध करोनि आणिली पंडितीं ।
ते स्वामी मठांत निजप्रीतीं । नित्य वाचिती सप्रेम ॥४४॥
यतीची आज्ञा घेऊनि त्वरित । स्वदेशासि चालिले एकनाथ ।
अवघे संन्यासी आणि पंडित । आले बोळवित ते समयीं ॥४५॥
श्रीनाथ क्षेत्रवासियां कारणें । सद्भावें करी साष्टांग नमन ।
परस्परें देवोनि आलिंगन । निज प्रीतीनें भेटले ॥४६॥
यावरी बोळवोनी नाथासी । नगरांत प्रवेशले क्षेत्रवासी ।
नाथाचे सद्गुण अहर्निशी । आठविती निजमानसीं सर्वदा ॥४७॥
इकडे पंथ क्रमितां एकनाथ । सर्वदा चित्तीं स्वानंद भरित ।
मार्गी येतां दासोपंत । भेटले अकस्मात तयासी ॥४८॥
व्हावया श्रीदत्तात्रेय दर्शन । बाळपणीं हेत धरिला त्याणें ।
तीव्र मांडिलें अनुष्ठान । निज प्रीतीनें आपुल्या ॥४९॥
तें म्हणाल जरी कैशा रीतीं । तें परिसिजे सभाग्यश्रोतीं ।
सर्व परिवार टाकोनि निश्चिती । अरण्यांत एकांती जातसे ॥५०॥
गळित पत्रें नित्य भक्षित । देहाची आस्था नसेचि किंचित ।
खडकावरी शयन करित । शीत उष्ण साहत निजांगे ॥५१॥
अवचित मनुष्य आले जर । तरी उठोनि पळतसे दूर ।
श्रीदत्तायेयांचे साचार । स्मरण निरंतर करितसे ॥५२॥
ऐसें अनुष्ठान करितां प्रीतीं । तयाची झाली विदेह स्थिती ।
खडकावरी लोळतां निश्चिती । क्षतें पडती सर्वांगा ॥५३॥
वीस वर्षे पर्यंत जाण । या रीतीं केलें अनुष्ठान ।
मग दत्तात्रेयांनीं त्याजकारणें । दीधलें दर्शन साक्षात ॥५४॥
आलिंगन देतांचि साचार । त्याचें झालें दिव्य शरीर ।
अनुग्रह दीधला तेणें वरें । कविता फार करीतसे ॥५५॥
सद्गुरु कृपेनें निश्चिती । प्रारब्धें आली धन संपत्ती ।
थोर थोर लोक मान्य करिती । विशाळ मती देखोनियां ॥५६॥
आंबेजोगाईच्या आंब्यत निश्चिती । दासोपंतांनीं केली वस्ती ।
श्रीएकनाथाची सत्कीर्ती । ऐकिली होती विश्वमुखें ॥५७॥
महायात्रेहोनि परतोनि येतां । भेट जाहाली अवचितां ।
परस्परें आलिंगन देतां । स्वानंद चित्तां होतसे ॥५८॥
उभयतां चरणीं घालोनि मिठी । स्वानंद सुखाच्या बोलती गोष्टी ।
दासोपंतासि आनंद पोटीं । म्हणे जाहली भेटी दैवयोगें ॥५९॥
नाथासि प्रार्थूनि नानापरी । घेऊनि गेले आपुलें घरीं ।
आनंद सुखाच्या उठती लहरीं । सद्भाव उपचारीं पूजिलें ॥६०॥
नित्य करिती मिष्टान्न भोजन । त्याहीवरी भागवत श्रवण ।
रात्री हरि कीर्तन । वेधले जन ऐकतां ॥६१॥
एकमास लोटतांचि तेथ । आज्ञा मागती एकनाथ ।
विनंति करिती दासोपंत । अश्व द्रव्य खर्ची देवोनिया ॥६२॥
श्रीनाथ सर्वदा निराश चित्तीं । न घेचि कांहीं धन संपत्ती ।
मार्ग कठीण आहे म्हणती । अश्वही न घेती यास्तव ॥६३॥
दासोपंतासि ये अवसरीं । म्हणती कृष्णजयंती उत्साह घरीं ।
तरी तुम्ही अवकाश करुनि सत्वरी । प्रतिष्ठान क्षेत्रीं येईंजे ॥६४॥
अवश्य म्हणोनि बोलती उत्तर । परस्परें करिती नमस्कार ।
श्रीनाथें प्रयाण केलें सत्वर । मग प्रतिष्ठान क्षेत्र पावले ॥६५॥
नगरासमीप येतां जाण । उद्धवासि कळलें वर्तमान ।
परम हर्ष त्याजकारणें । जेवीं अवर्षणीं पर्जन्य वोळला ॥६६॥
दिंडया पताका बरोबर । टाळविणें मृदंग घेतले सत्वर ।
बुका तुळसी सुमनहार । सर्वोपचार आणवी ॥६७॥
क्षेत्रवासी नारीनर । भाविक प्रेमळ वैष्णव वीर ।
गात नाचत सप्रेम गजर । नाथासि सामोरे जाताती ॥६८॥
श्रीनाथ स्वरुप देखतांचि नयनीं । आनंद जाहला सकळां लागोनी ।
विठ्ठल नामें गर्जोनि । ध्वनी लोटांगणीं जन येती ॥६९॥
उद्भवें निजप्रीतीं पडिभारीं । मस्तक ठेविला चरणावरी ।
श्रीनाथें आलिंगिला दोहीं करीं । प्रेम अंतरीं न समाये ॥७०॥
ऐशाचपरी क्षेत्रवासी । प्रीतीनें भेटती नाथासी ।
उद्धवें वाहोनि बुका तुळसी । पुष्पहारासी घातलें ॥७१॥
विठ्ठलनामें करोनि घोष । आनंदें गाती वैष्णवदास ।
म्हणती धन्य आजिचा दिवस । जन येतसे भेटावया ॥७२॥
श्रीहरिगुण गात नाचत । श्रीनाथ प्रवेशले नगरांत ।
मंगल वाद्यें पुढें वाजत । घोष नसे मात अंबरीं ॥७३॥
बुका सुमनें मुठी भरोनी । लोक उधळिती तयेक्षणीं ।
ऐशा रीती प्रवेशले सदनीं । तों पांडुरंग नयनीं देखिला ॥७४॥
श्रीनाथें देवा समोर । घातला साष्टांग नमस्कार ।
मग मंगळ आरती करोनि सत्वर । रुक्मिणीवर वोवाळिला ॥७५॥
सकळांसि प्रसाद खिरापती । देतांचि तोष जाहला चित्तीं ।
कुशळ वृत्तांत पुसतां सांगती । आसनीं निजप्रीतीं बैसले ॥७६॥
घटिका रात्र जाहली चार । लोक घरासी गेले समग्र ।
गिरिजाबाई आपुल्या निजकरें । नाथासि उपाहार घालितसे ॥७७॥
रात्रीं कीर्तन करोनि मागुतीं । यावरी निद्रेसि मान देती ।
तों संन्निध आली कृष्णजयंती । तंव उद्धवें यथा पद्धति ।
साहित्य निश्चिती आरंभिलें ॥७९॥
संतर्पणाचि सामग्री घरीं । बहुत केली ते अवसरीं ।
भिंती सारवोनि आंत बाहेरी । चित्रें त्यावरी काढिलीं ॥८०॥
तों पूर्णिमेचे दिवशीं अकस्मात । उत्सवासि आले दासोपंत ।
हें एकनाथासि नसतां श्रुत । आले अकस्मात महाद्वारीं ॥८१॥
तंव नवल देखिले तये वेळीं । श्रीदत्तें हातीं घेतला त्रिशूळ ।
उभे लक्षोनि असती स्थळ । द्वारपाळ या रीतीं ॥८२॥
दासोपंती देखोनि नयनीं । परम आश्चर्य वाटलें मनीं ।
मग उडी टाकिली शिबिकेंतुनी । साष्टांग धरणीं नमस्कारी ॥८३॥
दत्तासि देवोनि आलिंगन । म्हणे आपलें येथें किमर्थ येणें ।
हें ऐकोनि अनसुया नंदन । काय वचन बोलतसे ॥८४॥
एकनाथ नव्हे मानवी भक्त । श्रीपांडुरंग अवतार साक्षात ।
विश्वोद्धार करावया निश्चित । अवतार घेत कलियुगी ॥८५॥
पूर्व पुण्याचा वोल्हावा । असेल जरी कोणासि दैवा ।
तरीच याची घडेल सेवा । भाव जाणावा निश्चित ॥८६॥
आम्ही त्रिशूळ घेऊनि करीं । द्वार रक्षितों निर्धारीं ।
नाथासि जावोनि सांगतों सत्वरी । तुम्हीं भीतरी न यावें ॥८७॥
ऐसें बोलतांचि अवधूत । विस्मित चित्तीं दासोपंत ।
श्रीनाथाचें ऐश्वर्य वाणित । म्हणे महिमा अद्भुत मी नेणें ॥८८॥
श्रीदत्तें नाथासि जाणविली मात । कीं दर्शनासि आले दासोपंत ।
मग उद्धवासहित सामोरे येत । नमस्कार घालिती निजप्रीतीं ॥८९॥
परस्परें लागोनि पायीं । आलिंगन दीधलें ते समयीं ।
मग हातीं धरोनि लवलाहीं । नेलें स्वगृहीं तयासी ॥९०॥
शिबिका अश्व वाहनें समस्त । उद्धवें लविलीं यथास्थित ।
शिधा साहित्य मनुष्यांतें । न्यून किंचित पडेना ॥९१॥
मागें श्रीकृष्ण अवतारीं निश्चित । उद्धवासि देवाचि होती प्रीत ।
सेवेचा पुरला नव्हता हेत । तें आर्त पुरवित आपुलें ॥९२॥
मागिले जन्मीं ऋणानुबंध होता । यास्तव संयोग घडला आतां ।
नाथ सेवेचा स्वार्थ चित्तां । आणिक ममता नसेची ॥९३॥
मग दासोपंतीं करुनि स्नान । नाथाचे पंक्तिस सारिलें भोजन ।
रात्रीं ऐकतां हरिकीर्तन । तों उदयासि अरुण पातला ॥९४॥
पांडुरंग मूर्तीचे उद्वर्तन देख । करोनि केला आभिषेक ।
उपचार पूजोनि अनेक । सप्रेम सुख भोगिती ॥९५॥
मंगळ वाद्यें द्वारीं वाजती । मग गायिली आरती ।
वेद घोष ब्राह्मण बोलती । मग अर्पिती पुष्पांजली ॥९६॥
दिवसां ब्राह्मण संतर्पण । रात्रीं होतसे हरिकीर्तन ।
प्रतिपदे पासोनि जाण । नवरात्र पूर्ण उत्साह ॥९७॥
गोपाळकाला दशमी आंत । लळित केलें यथास्थित ।
दृष्टीसीं देखोनि दासोपंत । आनंदयुक्त मानसीं ॥९८॥
श्रीनाथाची प्रसाद वाणी । साहित्य सोंग संपादणी ।
त्यामाजीं सिद्धांत ज्ञानखाणीं । हें अपूर्व नयनीं देखिलें ॥९९॥
मी दत्त उपासक साक्षात्कारी । ऐसें वाटत होतें अंतरीं ।
नाथाचें ऐश्वर्य देखतां नेत्रीं । निर्विकल्प गात्रीं होतसें ॥१००॥
महोत्साह संपूर्ण झालिया तेथ । द्वादशींस पारणें केलें त्वरित ।
आज्ञा मागोनि दासोपंत । स्वस्थाना जात आपुल्या ॥१॥
आणिक सत्पुरुष कोणी असती । ते भाविक जनासि देती मुक्‍ती ।
अभक्‍त द्वेषी या अधोगती । होतसे निश्चिती त्यांचेंनीं ॥२॥
श्रीएकनाथाचें लिलाचरित्र । तैसें नव्हे साचार ।
द्वैषी दुर्बुद्धि उद्धरलें फार । जगद्गुरु थोर या नावें ॥३॥
संन्यासी आणि पंडितजनी । वाराणसीत छळिलें त्यांणीं ।
त्यांसि कौतुक दावोनी । भक्तीसि तें क्षणीं लाविलें ॥४॥
विद्या आणि विनय पाहीं । सर्वदा वसती याचे देहीं ।
करुणा भूतमात्राचे ठायीं । हेचि नवायी अगाध ॥५॥
भूतमात्री सदयता । ब्राह्मण चरणीं बहुत आस्था ।
हा भार पडिला श्रीकृष्णनाथा । सेवा ऋणी तत्वतां होय ॥६॥
ब्राह्मण होवोनि चक्रपाणी । गंगोदक कावडी भरोनि आणी ।
नेणें तयाची विचित्र करणी । कोणा लागोनी फळेना ॥७॥
आणिक चरित्रें रसाळ गहन । सादर ऐका भाविक जन ।
एकनाथ करोनि गंगास्नान । चालिले परतोन गृहासी ॥८॥
तंव गांववेशींत निश्चित । एक यवन बैसला होता उन्मत्त ।
तो भूमीवरी थुंकतां अकस्मात । तों येतसे नाथ पंथे ॥९॥
गुळणी टाकितां भूमीवर । ते पडिली नाथाचे अंगावर ।
परी क्रोध नयेचि अणुमात्र । न दुखवे अंतर सर्वथा ॥१०॥
जेवीं पृथ्वीचे ठायीं क्षमा पूर्ण । तैशाच रीतीं श्रीनाथ लक्षण ।
कोणी भूमीचें करिती पूजन । मळ मूत्र टाकोन एक देती ॥११॥
परी सुखदुःख मानोनि अंतरीं । क्षमेसि करी जैसी धरित्री ।
परी लोभ क्षोभ न करी कोणावरी । हा स्वभाव निर्धारी असे तिचा ॥१२॥
तैसेच नाथाचे अंगावरी । नेणत थुंकला अज्ञान नर ।
तेणें क्षोभे न पोळे अंतर । परी करुणा फार आली ॥१३॥
म्हणती यासी दोष घडला निश्चिती । हा प्राणी जाईल अधोगती ।
आतां हा अनुताप धरील चित्तीं । तो उपाय निश्चिती योजावा ॥१४॥
ऐसी कल्पना आणोनि चित्तीं । गंगास्नान केलें मागुती ।
परतोनि जावोनि गृहाप्रती । अर्चन करति विष्णूचें ॥१५॥
नैवेद्य वैश्वदेव करोनि जाण । द्विज पंक्‍तीसि सारिलें भोजन ।
मग दोघां मनुष्यांचें अन्न । पात्रीं वाढोनि घेतलें ॥१६॥
अंगावर थुंकला होता यवन । त्याच्या घरासि गेलें घेऊन ।
मग सद्भावें केलें तया नमन । म्हणती प्रसाद सेवणें निजप्रीतीं ॥१७॥
झांकण काढितांचि वरुनी । तों दिव्य अन्न देखिलें नयनीं ।
यवन अनुतापला मनीं । अन्याय आठवोनी आपुला ॥१८॥
म्हणे मी उन्मत्त परम खळ । ब्रह्मद्वेषी अति चांडाळ ।
तुम्हांवरी थुंकलों सकाळीं । विचार अणुमात्र न केला ॥१९॥
तुम्ही सत्पुरुष या नगरांत । मान्य असा कीं सर्वांत ।
हा अपराध क्षमा कीजे समर्थें । म्हणवोनि दंडवत घातलें ॥१२०॥
श्रीनाथें तयासि उचलोन । प्रीतीनें देतसे आलिंगन ।
म्हणती आम्हा पाहोनि केलें असतें वमन । तरी तुजला दूषण घडतें ॥२१॥
न कळतां दोष अकस्मात । तुज हा लागला होता किंचित ।
आतां अनुताप जाहला चित्तांत । याहोनि प्रायश्चित्त आन नसे ॥२२॥
आम्हांवरी थुंकल्याचा पाहीं । आतां सर्वथा तुज दोष नाही ।
ऐसें म्हणोनि ते समयीं । पातले गृहीं आपुल्या ॥२३॥
एके दिवशीं एकनाथ । मध्यान्ह समयीं गंगेसि येत ।
ब्रह्मयज्ञ करोनि निश्चित । चालिले त्वरित घरासी ॥२४॥
वैशाख मास उष्ण तीव्र । गंगेची वाळू तापली फार ।
तया माजी एक पोर । रडतसे थोर आक्रोशें ॥२५॥
तें एकनाथें देखतांचि जाण । दयेनें द्रवलें अंतःकरण ।
म्हणे याचा तत्काल जाईल प्राण । मग कडिये उचलोन घेतलें ॥२६॥
आंगवस्त्रें पुसोनि नेत्र । तयासि बुझावीत सत्वर ।
म्हणती कोणीकडे तुझें घर । सांग सत्वर येसमयीं ॥२७॥
तान्हें बाळक बोलतां नये । हातें दाखवीत घराची सोये ।
कोपटासि येताचि पाहे । तों पातली माय तयाची ॥२८॥
वाळकें देखोनि ते अवसरीं । मातेच्या नांवें शब्द करी ।
नाथासि समजलें निज अंतरीं । म्हणे हे तों महारीण दिसतसे ॥२९॥
खाली ठेवितांचि बाळकासी । धांवत गेलें मातेपासीं ।
श्रीनाथ परतोनि गंगेसी । सचैल स्नानासी करितसे ॥१३०॥
धोत्रें वाळवोनि कृपामूर्ती । कपाळीं लावी द्वारावती ।
मग जावोनि सदनाप्रती । भोजन सारिती संतोषें ॥३१॥
माहारिणींचें पोर साचार । एकनाथें बैसविलें खांद्यावर ।
क्षेत्रवासी धरामर । त्यांसि अणुमात्र विदित नसे ॥३२॥
श्रीपांडुरंगाची इच्छा निश्चिती । नाथाची प्रकट व्हावी कीर्ती ।
यास्तव देवें रचिली युक्ती । ते सादर श्रोतीं परिसिजे ॥३३॥
एक सज्ञान होता ब्राह्मण । गलित कुष्ट झाला त्याज कारणें ।
तेणें पश्चाताप धरोनि मनें । त्र्यंबकेश्वरी अनुष्ठान करीतसे ॥३४॥
महा पापाच्या योगें करुन । शरीरीं रोग उद्भवला दारुण ।
मग देह आरोग्य व्हावया कारण । कामनिक अनुष्ठान करितसे ॥३५॥
अन्न त्यजूनि निःशेषें । कंदमूळ मात्र भक्षीतसे ।
यथाविधि अनुष्ठान ऐसें । द्वादश वर्षें पै केलें ॥३६॥
तों त्र्यंबकेश्वर येवोनि स्वप्नीं । काय सांगे तया लागुनी ।
गोदातीरीं प्रतिष्ठानीं । त्वरें करोनी जाय आतां ॥३७॥
तेथें एकनाथ वैष्णवभक्‍त । ब्राह्मण सेवेसि असे रत ।
सर्वाभूतीं दयावंत । घडलें सुकृत एक त्यासी ॥३८॥
एकदां पायपोळी जाहली फार । त्यांत अनामिकाचें पडिलें पोर ।
तें नाथांनीं समजावोनि सत्वर । खांद्यावरी घेतलें ॥३९॥
मग नेऊनि घातलें मातेपासि । तें महा सुकृत घडलें त्यासी ।
तें पुण्य जरी देईल तुजसी । तरी अरोग होसी तत्काळीं ॥४०॥
इतुका दृष्टांत देखोनि नयनीं । ब्राह्मण जागृत विस्मित मनीं ।
मग प्रतिष्ठानासि येऊनि । लोकां लागोनि पुसतसे ॥४१॥
येथें एकनाथ वैष्णव भक्त । कोणे ठिकाणीं असे निश्चित ।
तेव्हां स्नान करीत होते एकनाथ । लोक गंगेत दाखविती ॥४२॥
मग जळांत प्रवेशोनि सत्वरी । वृत्तांत सांगे ते अवसरी ।
तुम्ही अनामिकाचें पोर खांद्यावरी । घेतलें तें पदरीं पुण्य असे ॥४३॥
श्रीत्र्यंबकराज उमाकांत । त्यांणीं निवेदिलें असें मातें ।
तेव्हां हास्यवदनें एकनाथ । काय बोलत तयासी ॥४४॥
आजन्मपर्यंत सुकृत । केलें असे तें देतों तूंतें ।
ब्राह्मण तयासि उत्तर देत । येव्हढें सामर्थ्य मज कैचे ॥४५॥
जे आज्ञा केलीं त्र्यंबकेश्वरें । तितुकेंचि द्यावें साचार ।
मग एकनाथें घेऊनि नीर । घातलें साचार हातीं त्याच्या ॥४६॥
गलित कुष्ट जावोनि सत्वर । सुंदर जाहलें त्याचें शरीर ।
तेव्हां तो करीत नमस्कार । लोक सर्वत्र पाहती ॥४७॥
क्षेत्रवासी नारीनर अवघे करिती नमस्कार । थोरथोर प्रतिष्ठित द्विजवर ।
बोलती उत्तर एकमेकां ॥४८॥
म्हणती नाथाची अघटीत रीत । दुरितांचें करितों सुकृत ।
ऐसें म्हणोनि द्वीज समस्त । जाहले विस्मित मानसीं ॥४९॥
एके दिवसीं भाविक भक्त । नाथासि विनविती उद्धवा सहित ।
एकादश स्कंध जे भागवत । केलें प्राकृत स्वामींनीं ॥१५०॥
आपल्या मुखें त्याचें श्रवण । करावें ऐसा हेत परिपूर्ण ।
श्रोतयांचें अंतर देखोन । अवश्य म्हणे श्रीनाथ ॥५१॥
सुमुहूर्त पाहोनि एके दिवसी । प्रारंभ केला भागवतासि ।
भाविक प्रेमळ क्षेत्रवासी । येती श्रवणासी सर्व तेव्हां ॥५२॥
तृतीय प्रहर दिवस राहे । तेव्हां पुराणासि प्रारंभ होय ।
नाथ मुखींची वाणी अक्षय । श्रोते तन्मय होताती ॥५३॥
आणिक कौतुक जाहलें थोर । तें सादर परिसा भाविक चतुर ।
स्त्रीचें रुप धरोनि सुंदर । गंगा सत्वरें येतसे ॥५४॥
लावण्य वेल्हाळ सुकुमार । वस्त्रें भूषणें अलंकार ।
तिज ऐसी कामिनी सुंदर । न दिसे साचार ते ठायीं ॥५५॥
ऐशारुपें ते विष्णु कुमारी । येवोनि बैसे नाथा समोरी ।
आणिकही स्त्रियां असती परी । इची सरी नये कोणा ॥५६॥
नाथ मुखाची रसाळ वचनें । एकाग्र चित्तीं करीत श्रवण ।
फाकों न देचि मन । विसरे देहभान ते समयीं ॥५७॥
जेव्हां भक्ति रहस्य कथा लागत । तेव्हां गंगेसि प्रेम येतसे बहुत ।
नेत्रीं ढाळती आश्रुपात । लोक समस्त पाहती ॥५८॥
श्रोतयांत दुर्बुद्धि होते कोणी । विकल्प पातला त्यांचे मनीं ।
म्हणे हे सुंदर कामिनी । आली कोठोनी कळेना ॥५९॥
प्रतिष्ठान क्षेत्रांत पाहीं । मागे देखिली नव्हती कधीही ।
नित्य नेमें येतसे समयीं । आस्था जीवी धरोनियां ॥१६०॥
स्त्रियांचा समुदाय टाकून । वेगळीच बैसे आसन घालून ।
सौभाग्यवति वय तारुण्य । बोले न वचन कोणासी ॥६१॥
नाथाकडे पाहोनि निश्चिती । अवधान देतसे निज प्रीती ।
ऐसा विकल्प आणितां दुर्मती । प्रगटली वदंती गांवांत ॥६२॥
कैसी आहे सुंदर कामिनी । ते पाहावी आपुले नयनीं ।
श्रवणाचें मिषें करोनी । आणिकही कोणी मग येती ॥६३॥
ऐसे लोटले बहुत दिवस । ग्रंथही आला समाप्तीस ।
तों कुटिळांचें ऐसें मानस । कीं ठिकाण असें कोठें इचा ॥६४॥
पुराण समाप्त झालिया त्वरेनें । इज मागेंच जावें आपण ।
कोठें आहे ठाव ठिकाण । हें ध्यानांत दुरोन आणावें ॥६५॥
आपुले घरिची घरस्वामिण । कीं माहेरीं आहे कामिन ।
किंवा आहे सासुरवासिण । न पुसतां उठोन येतसे ॥६६॥
ऐसा निश्चय करितां दुर्मती । तों जाहलीसे पुराण समाप्ती ।
गंगेनें नाथासि नमस्कार प्रीतीं । सप्रेम युक्ती मग केला ॥६७॥
श्रीनाथ स्वरुप आणोनि ध्यानी । सत्वर निघाली तये क्षणीं ।
तंव कुटाळ चालिले मागोनी । डोळा घालोनी एकमेकां ॥६८॥
मागें पुढें चालती एक । ध्यानासि आणिती कौतुक ।
तों विष्णुकन्या सुलक्षणिक । पातली सुखें गंगातीरीं ॥६९॥
घोटया इतुकें गंगेचें नीर । ते स्थळीं क्षण एक जाहली स्थिर ।
स्वहस्तें आचमन करोनि बरें । अदृश्य सत्वर मग होय ॥१७०॥
जैसी मेघमंडळी सौदामिनी दिसे । ते देखतां निमिषांत लोपतसे ।
तैसेंचि प्रगटोनि निज तेजास । जाहली अदृश्य ते ठायीं ॥७१॥
कुटिळ समजले आपले मनीं । म्हणती हे गोदा समुद्रगामिनी ।
स्त्रीचें रुप प्रत्यक्ष धरोनी । भागवत श्रवणीं येतसे ॥७२॥
आपण मंद बुद्धि साचार । विकल्पें विटाळलें निज अंतर ।
श्रीनाथ विष्णूचा अवतार । मानवी साचार न म्हणावा ॥७३॥
कांच कुदिकेंत अमृत जाण । तें विषय ध्यानें पाहिलें दृष्टीनें ।
तयासि भासलें मद्यपान । तैसेंचि कारण घडलें कीं ॥७४॥
ऐसा पश्चात्ताप धरोनि मनें । मग ते करिती संध्या वंदन ।
आपुल्या घरासि गेले त्वरेनें । विस्मित मन होऊनियां ॥७५॥
दुसरे दिवसीं तृतीय प्रहरीं । श्रवणासि आले नाथाचें घरीं ।
स्वामीसि नमस्कार करोनि सत्वरी । आसनावरी बैसलें ॥७६॥
मग पुस्तक सोडोनिया त्वरित । क्षण एक वाट पाहतसे नाथ ।
म्हणती आमुचा श्रोता नयेचि निश्चित । उशीर बहुत लागला ॥७७॥
विकल्प धरिला होता ज्यांनीं । ते येऊनि लागती नाथाचे चरणीं ।
मग पश्चात्ताप धरोनि मनीं । वृत्तांत ते क्षणीं सांगत ॥७८॥
स्वरुपें सुंदर लावण्यसरिता । येथें नित्य येतसे श्रवणार्था ।
आम्हीं विकल्प आणोनि चित्तां । मागें शोधार्थ मग गेलों ॥७९॥
तंव ते जावोनि गंगेंत । अदृश्य जाहली तेथील तेथें ।
तरी साक्षात गंगा होती निश्चित । समजलें चित्तांत आमुच्या ॥१८०॥
आम्हीं दुर्बुद्धि भाग्यहीन । यास्तव विकल्प धरिला मनें ।
महादुरित घडलें तेणें । परी क्षमा करणें अपराध ॥८१॥
श्रीनाथ चित्तीं आनंदघन । म्हणती तुमचे पदरीं सुकृतपुर्ण ।
साक्षात जाहलें गोदा दर्शन । तेणें दुरीत भग्न झालें कीं ॥८२॥
आतां संशय न धरोनि चित्तांत । श्रवण करावें भागवत ।
तुमचा महिमा न वर्णवेचि सत्य । चरित्र अद्भुत देखिलें ॥८३॥
ऐशा रीतीं समजावोनि त्याला । मग पुराणासि प्रारंभ केला ।
ऐसी देखोनि नाथाची लीला । आनंद सकळां वाटला ॥८४॥
ज्याच्या श्रवणाची धरोनि आर्त्ती । साक्षात गोदा श्रवणासि येती ।
त्याची सत्कीर्ति महीपती । लिहितसे ग्रंथीं निजप्रेमें ॥८५॥
स्वस्ति श्रीभक्तलीलामृत ग्रंथ । श्रवणेंचि पुरती मनोरथ ।
प्रेमळ परिसोत वैष्णक्त भक्त । बाविसावा अध्याय रसाळ हा ॥१८६॥अध्याय॥२२॥ओव्या॥१८६॥