॥खंड॥ १०५

॥श्रीरामसमर्थ॥

॥पद॥ (राग धनाश्री-धाट जप रे मना॥) दे दे दे देवा भजन तुझें ॥ध्रु०॥ करितां माझें माझें व्यर्थ जालें वोझें । आतां नावडे कांही दुजें ॥१॥

॥वोवी। साधान जनिं या असती अनेक । सुष्ट दुष्ट नाना फळदायक । परि स्वहित संपादु सुलभ येक भजन होय मार्गी सुमार्ग ॥१॥
अवगत जालिया भजनमूळ । फिके तात्काळीं स्वानंदफळ । बत्धापासुनि सित्धासि केवळ । गती जीवनकळा भजन ची ॥२॥
जेथें नांदत भजनसौभाग्य । तो जीवत्वदैन्या फेडूं योग्य । सन्मित्र जोडल्या श्रीरमारंग । सहसंपती सादर इंद्रादी ॥३॥
श्रवणाहूनि आत्मनिवेदन । हे चि जाणिजे नवविधानभजन । येकात्मऐक्यता प्रेमभूषण । जाणेल हे खूण धन्य तो ॥४॥

॥अभंग॥ जयासि लाधलें भजनसौभाग्य । पदासि तो योग्य होय येक ॥१॥
मत्तमत्तांतरीं शोधुनि पाहतां । खरें हें योग्यता भजन ची ॥२॥
पतीतपावन सद्भक्ती संपत्ती । स्वरुपाची प्राप्ती भजन ची ॥३॥
मृषा खटपटी ह्मणतां माझें माझें । नोहे स्वहितवोझें अधीक ची ॥४॥
सर्व बीजसार जाणुनि भजन । इछिती ज्जनस हें चि सुख ॥५॥
नावडे नावडे आतां कांही दुज । भजन सकाज ह्मणती ज्ञानी ॥६॥
आत्माराम प्राप्ती भजनद्वारें घडे । अधिकाधिक वाढे परमार्थ ॥७॥

॥वोवी॥ जाणोन भजन हें सर्व सित्धांत । सर्व हि साधनीं मथित निजअर्थ रामीरामदासस्वामी सर्वज्ञपंडित । भजनास्तव देवा प्रार्थिले ॥५॥
दे दे दे देवा भजन तुझें । पुढतोपुढती हें चि साम्राज्य । कार्य ससित्धि पावोन माझें । संपादेल निजकाज बहुताचें ॥६॥
दाता दयाळा श्रीरामराणा । सफळ कीजे जी विज्ञापना । वृत्यादि उफाळा विषयवासना । परिहारुन होई प्रसन्न ॥७॥
प्रस्तुत भावातें करीन विदित । जो आधीं च देवा ठावा तुह्मातें । विभक्तिपणाचा मोडूनि किंत । सामाऊन पदीं मिरविजे ॥८॥

॥पद॥ (कामोद धाट कारण पा०॥) वृत्ती माझी गाय दश्य हे सकळ खाय । दोहिली न जाय काय करणें रे ॥धृ०॥१॥
रामीरामदास आस करुनि पाहे वास । तुझा मज ध्यास कां उदास रे रामा ॥२॥

॥वोवी॥ ऐसियापरी करीतां स्तवन । प्रसन्न जाला श्रीरघुनंदन । मग स्वजनासि कथिलें सार तें सज्जन । करा हो भजन रामाचें ॥९॥
माईक भ्रमानें भुलोन वृथा । विषयाब्धिमाजीं उलथोन बुडतां । किमपी न होय सार्थकता । कीजे सदृढ भजनाश्रय ॥१०॥

॥श्लोक॥ समरस विषयाची वाउगी व्यर्थ वाया । तरुणपण शरीरीं घेतले सर्व जाया । कठिण विषमकाळी सर्व सोडूनि जावें ।
ह्मणउनि रघुनाथीं सर्वभावें भजावें ॥१॥

॥वोव्या॥ बुत्धिवाद जना सांगत यापरी । करीत मुक्तीचे सद्वाटेकरी । परमार्थसौख्य तें परोपरीं । दाविले अवतारी हरी स्वयें ॥१२॥
तया देशिकाचें कृपावचन । कैवल्य भोग्तृत्वा निधान कोण । सत्य त्रिसत्य श्रीरामभजन । करा प्रीतीनें सज्जन हो ॥१२॥
संज्ञा मागील कथा रसाळी । राहिले भवहरु श्रीरामघळीं । स्तवितां श्रीरामा येकांत स्छळीं । जाला सादृश्य जगदात्मा ॥१३॥
धन्य दासाचा भावार्थ निका । कवण्यापरीनें प्रार्थिलें ऐका । प्रसन्न होऊं गिरिज्यावरसखा । विळंब कांहीं न लागे ॥१४॥

॥पद॥ फुट राम । ये हो हो आजि तूं राहे रामा । वृत्तिअ पासीं गुंतली रे रामा । देहावस्छा लागला रे रामा ॥धृ०॥ ये हो हो लागली थोर चिंता । कैं भेटसी मागुता । जीव जाला दुचिता रे रामा ॥१॥
ये हो हो दु:ख संसारीचें । कां आह्मी साहिले रे रामा । तुज देखतां राहिलें रे० ॥२॥
ये हो संसार गांजिले । तां ही कां अव्हेरिलें रे बहुत कठीण वाटलें रे० ॥३॥
ये हो हो रामदास वाट पाहे । भेटि इछिताहे रे० । तुझा वियोग न साहे रे रामा ॥४॥

॥वोवी॥ स्तवनांती साकार होऊनि देव । सन्मुखी ठेला करुं गौरव । पाहतां न उरवी जो द्वैतभावदेवभक्त स्वमेव करी लीळा ॥१५॥
ब्रह्मैवरसाची वोतीव मूर्ति । सदिव्य शोभा निवळ सज्जोती । प्रसन्नवदनु अनुपम्य कीर्ती । सुदिव्यभूषणी भक्तसखा ॥१६॥
नमनपूजनादि अर्पूनि आदर । निवेदूनिया अंतरी अंतर । परोपकारासाठीं उत्तर । बोलूनि वरदान घेतलें ॥१७॥
जी देवा भक्ताचे मनोरथ । पुरवावया उपजतां हेत । करुणास्वरानें प्रार्थितां तुह्मातें । पुरविले आर्त नानापरी ॥१८॥
कितेकां दिल्हें प्रत्यक्ष दर्शन । इछिलें इछा ते केले पूर्ण । कितेक दिल्हें सफळीत स्वप्न । कैवल्यनिधान दाविलें ॥१९॥
कितेकां सांभाळ केलेति मार्गी । सुखदु:ख विचारिलें कितेकालागीं । गाइला जेविला कितेका संगीं । महिमा अपार न वानवे ॥२०॥
सांभाळुनिया चौंदेशीं भक्ता । आणोन शोभेसि निजपरमार्था । मज लागो न दिल्हें कांहीं चिंता । न पडों दिल्हें वाक्य खालीं ॥२१॥
सुकृत पाहिजे हे न केला आड । अथवा न पाहिला भक्तिभाव दृढ । सुलभ होठेलें काम जें अवघड । कीर्ती वानविलें जगदोन्मुखीं ॥२२॥
मज दीनास्तव सर्वा केला लालन । पुढती ही कराल संरक्षण । परंपरावरी कीजे पाळण । उपास्यअभिमान तुमचा ॥२३॥
आणिक येक पुसेन येक्षणीं । तव सगुणदर्शन वांछितां कोणी । कवण्यापरीनें प्रसन्न होऊनि । भेटी द्याल तें सांगिजे ॥२४॥
ऐसिया परीनें बोलतां सांग । वरदान वोपिलें भूजांतरंग । येतद्विषईचा असे अभंग । करोन श्रवण समजा हो ॥२५॥

॥अभंग॥ आज्ञाप्रमाण परमार्थ । केला जाण म्या यथार्थ ॥१॥
आतां देहाचा कंटाळा । आला असे जी दयाळा ॥२॥
आहे येक चि मागणें । कृपा करोनीया देणें ॥३॥
ज्यासी दर्शनाची इत्छा । त्याची पुरवावी आस्छा ॥४॥
ऐसें सखया वचन । त्यासी देईन दर्शन ॥५॥
तेरा अक्षरिया मंत्राचा । जप करील जो साचा ॥६॥
त्याची संख्या तेरा कोटी । होतां भेटेन मी जगजेठी ॥७॥
भय न धरावें मनीं । बहु बोलिलों ह्मणोनी ॥८॥
नलगे आसनीं बैसावें । नलगे अन्नही वर्जावें ॥९॥
येतां जातां धंदा करितां । जपसंख्या मात्र धरितां ॥१०॥
येका तेरा कोटीतची । पापनाशन जन्मांतरीची ॥११॥
मग तयासी दर्शन । देऊनि मुक्त त्या करीन ॥१२॥
ऐसा वर होतां पूर्ण । दास जाला सुखसंपन्न ॥१३॥

॥वोवी॥ पावोन यापरी उत्धारक वर । ऐका हो प्रार्थिलें पुन्हा उदार । जी देवा वाहिला सर्वभक्तभार । चिंता अणुमात्र न राहिली ॥२६॥
परि येक संशईं पडलें मानस । अनुभवामाजिं गुंतलों भासे । तेणें द्वैताचा न होय विनाश । उफाळेल दृश्य तेणें कीं ॥२७॥
तरि सामाऊनिया अनुभवीं अनुभव । वोपी बा स्वपदीं निजैक्यठाव । समूळनुरवावें माईक माव । ह्मणोन प्रार्थिलें ऐका कसें ॥२८॥

॥पद॥ (धाट नरापरीस वानर०॥) मी तों धुंडित न येतां तुजला । चाड नसतां अंगिकार केला । आतां ठाई ठाई गोविसी काशाला । गुंतों नेदी सोडवी वहिला रे रामा ॥१॥
अनुभवीं गुंतलों सोडवावें । मज मीपणावेगळें नुरों द्यावें ॥धृ०॥ तुज चुकलें शरणांगत तुझें । कां रे न पडे तयाचें सांग वोझें । बहु बोलतां उचित नव्हे माझें । परी अंतरीचें समर्थे जाणीजे रे रामा ॥२॥
ऐसें जाणोनिया दीन आपंगिलें । दिनानाथनाम आपुलें राखिलें । जें जें अर्त होतें तें तें पूर्ण केलें । रामें दासासाठीं मीपण टाकिलें रे रामा ॥३॥

॥वोवी॥ पावोन हे ही वरदसौभाग्य । ह्मणतिलें देवा रे आला उबग । तरि संगपंग तनूचा करीन त्याग । स्वरुपीं रमेन अखंड ॥२९॥
तरि सगुणरुप हें सुदिव्य चांग । दृष्टींत ठेवीं जडवोन अभंग । साकार होठाका पडतां प्रसंग । चिंतील तें सांग पुरवीत ॥३०॥
ऐकोन यापरी प्रेमळवाक्य । सद्गदीत होठेला रघुनायक । न बोलवें तैसी च देऊनि भाक । दिसत चि लपाला हृत्कंजीं ॥३१॥
समाधान यापरी पावोन पूर्ण । मग सिष्याप्रती कथिलें वर्तमान । सारुनि संध्यादि नेमविधान । भिक्षान्नभोजन सारिलें ॥३२॥

॥अभंग॥ पवित्र या जनीं भिक्षेचें तें अन्न । गुरुकृपें विधान कळलिया ॥१॥
मुख्य संतुष्टता वृत्ती ते असावी । लालूच नसावी षड्रसाची ॥२॥
भिक्षान्न सेवील्या सज्जोती प्रगटे । अनुसंधान तुटे विषईक ॥३॥
अन्न भोक्ता कोण कोण दाता शोध । घेतां योग साध्य होय सर्व ॥४॥
बिंबल्या हृदईं रहस्याचें वर्म । भाळे आत्माराम सौख्यदाता ॥५॥

॥वोवी॥ मग ईक्षोन घळांत कृपादृष्टी । भैरवादिकाच्या घेऊनि भेटी । राहत पाहत तीरी कडे कपाटी । सिंगणवाडीसी पातले ॥३३॥
सारुनि तेथें पूजादि विधान । निरोप पुसतां गहिंवरुन । देऊनि प्रीतीनें आळिंगण । सामावला समरसीं ॥३४॥
पुसोन आपणा तीर्था वंदुनी । चाफळाप्रती पातले तेथुनी । तोषवोन श्रीरामा नमनस्तवनीं । दृष्टी भरुनि पाहिलें ॥३५॥
उपकारउबाळा लोटला पोटीं । प्रेमांबुधारा होतसे वृष्टी । न बोलवे ह्मणतिलें दीनासाठीं । नाना संकटीं श्रमला कीं ॥३६॥
अपार महिमे दाविले जनासी उरों न दिल्हा द्वैतभावासी । काय उत्तीर्णता होउं यासी । वेगळीक दिसेना पदार्थु ॥३७॥
पुनरपी देवा रे विनवणी हे ची । ब्रीदास्तव सहनता कीजे श्रमाची । चिंता असावी दासलोकाची । अधिकार न पाहतां सांभाळिजे ॥३८॥
येरु गहिंवरला न निघे वाक्य । तथास्तु कारण हलविलें मस्तक । स्छूळाकृतीनें भक्तनायक । न येति क्षेत्रा यास्तव ॥३९॥
पुनरपी पाहतां मूर्तिकडे । दचकले प्रतिमा ते दृष्टीस न पडे । अंतरीं लक्षितां शरकोंदड । धरुनि हृदई उभी असे ॥४०॥
पावोन अंतरीं अति संतुष्ट । मिळोन श्रीरामीं कर्म धर्म सगट । न्याहाळून सिंहासनपीठ । सादृश्य केलें नमियले ॥४१॥
सव्य घेऊनि श्रीरामजीसी । नमन करुनि महारुद्रासी । वर वोपुनि क्षेत्रीं राहणारेसी । वंदोन स्छानासि निघाले ॥४२॥
न्याहाळीत वृक्षांत संभ्रमु मानित । तरुतळीं पर्वतीं विसावा घेत । चालिले जयाला संसार तृणवत । आतां इकडील वृतांत हो ॥४३॥
ऐकोनि अपाडु समर्थख्याती । दर्शनापेक्षा धरुन चित्तीं । जे भोगिते सदा हे दैवी संपती । सद्‍वृंद निघाले सोळाजणी ॥४४॥
माहानुभावी ते ही विरक्त । गडासि पातले दुर्‍होन फिरत । ऐकोन तेथ नाहींत समर्थ । चाफळा उजुं परतले ॥४५॥
आठवीत दासाला चालता रानीं । सिष्यासह आले दास तिकडुनी । पायासी लागले देखतां नयनीं । उठोन स्तवावें विसरले ॥४६॥
उचलोन प्रीतीनें । तया सज्जन । सप्रेमें दीधलें क्षेमाळिंगण साउलीस वृक्षातळीं बैसोन । निजखूणवचनें बोलती ॥४७॥
प्रचीतवाणी ते देवसुरभी । रस सामावे केवि ग्रंथगर्भी । येक रव होतां स्वर्गीचे दुंदुभी । चुटक्या वाद्यात न माय ॥४८॥
कां विरक्त व्हावे कां वनी राहावें । कां तीर्थाटणु कां पृथ्वी फिरावें । ज्ञानोपासना वैराग्य प्रभाव । निर्विकारदशा कथियले ॥४९॥
श्रीगुरुरायाचें कृपाकौतुक । श्रीराममय जाले आसक । अनुभवपणाचें रहस्य वाक्य । साधक साध्यता बोलिले ॥५०॥

॥श्लोक॥ आटव्यवनीं भुवनीं राम आहे । जनीविजनी राम सर्वत्र पाहे । दिशा दाटल्या राम संपूर्ण जाला । विवेकें चि तो दास रामीं मिळाला ॥१॥
सदा सर्वदां सेवकेवीण स्वामी । भले जाणती भक्ति हे मुख्य नौमी । स्वरुपीं भरावें बरें वीवरावें । विवेकें नुरावें जना उत्धरावें ॥२॥
दिसे सर्व माया नसे सत्य कांहीं । विवेकें तुला तूं चि शोधूनि पाहीं । किती पाहसी तूजला ठाव नाहीं । देहेभावना सर्व सांडूनि राहीं ॥३॥
जनीं सांडणें मांडणें या मनाचें । मनीं मूळ शोधी बरें उन्मनाचें । परी शोधितां कल्पनारुप होसी । स्वयें संत आनंत सांडूनि जासी ॥४॥
आरे तूजपासीं तुझें ता नसावें । मनांतील मी सर्व कांहीं पुसावें । निराकार तूं मानि रे सत्य भावें । जनीं सर्व ही होत जातें स्वभावें ॥५॥
स्वभावें चि होतें स्वभाचें चि जातें । वृथा सीणसी आवरेना तुला तें । भले सांगती तुजला गूज कांहीं । तयामाजि तो पाहतां हेतु नाहीं ॥६॥
पाहावें कसें पावनें पावनाला । उठे हेतु चि भावना भावनेला । न बोलोनि बोलों किती काय आतां । अनुर्वाच्य तें सत्य नि:संग होतां ॥७॥
आखंडीत खंडीत कैसें करावें । लोहो हेम जालें कसें पालटावें । नदीचा मुळीं वोघ वोघें मिळाला । उपाये करावा कसा वेगळाला ॥८॥
तसा साधकु लागतां संतसंगें । स्वयें संत आनंत जो तो चि आंगें । परब्रह्मबोधें परब्रह्म जाला । ह्मणे कोण रे देहधारी तयाला ॥९॥
देहेधारकाला देहे भासताहे । जसी कल्पना ब्रह्म कल्पूनि राहे । परब्रह्म तें नाकळे कल्पनेसी । तसे संत आनंत हे रामदासी ॥१०॥

॥वोवी॥ हें सद्गुरुमुखीचें ऐकोन बोलणें । अनुभवपणाची उजळलें वदन । पूर्णत्वीं पावलें समाधान पूर्ण । करूणा उपजली दासासी ॥५१॥
महानुभावी ते आसती सीणले । भुकेजले आणि तान्हेजले । तेणें मुखाब्ज आसती कोमाइले । देखोन्ब कळवळले रसीक ॥५२॥
ईक्षोन कल्याणा सांगती ऐसें । गांव नाहींत कीं आसपास । या अवेळीं भिक्षा वनदैवतास । झाडपाहडास विचारी ॥५३॥
वदोन तथास्तु झोळी घेऊन । श्रीरघुवीर समर्थ नाम स्मरोन । वनांतरीं करितां आटण । जें तें दैवत धावीनलें ॥५४॥
ससांग सयपाक भीक्षा घालिती । पाहिजे ते सेवा करुं इछिती । भीक्षा आणोन प्रमाणपत्धती । नमोन गुरुदेवा निवेदिला ॥५५॥
धन्य दासाची कमाई ऐसी । येक आवडता श्रीरामासी । मानों च लागती त्रैलोक्यवासी । जनविजन जया समान ॥५६॥
साहित्य जालें पाकविधान । परि काम खोळंबलें जीवनेविण । हासोन श्रीरामास्मरोन सज्जन । उलथविला धोंडा येक तेथें ॥५७॥
स्वत्छोदक निघालें मिष्ट बहुत । भीमकुंड नाम ठेविलें तीर्थांत । स्छापना करुन महादेवात । तुंबेश्वर नाम ठेविलें ॥५८॥
इकडे जालें ससांग रांधन । तिकडे देवाचें पूजन । वैश्वदेवांतीं नैवेद्य दाऊन । सारिलें भोजन उल्हासत ॥५९॥
जालियावरी तांबोलसेवन । आर्तवंत ते पावले निजखूण । तंव कल्याणदात्यांनीं करुनि नमन । गुरुराजसन्मुखी ठाकला ॥६०॥
ह्मणे दयाळा या तीर्थाकारण । भीमकुंड ठेविल नामभिदान । तरि जंव गंगा प्रगटली तीर्थी भरुन । साधुसज्जन संतोषले ॥६१॥
ते गडावरील तीर्था हें चि नाम आसे । हा वळखोन भावार्थु हासिले दास । ह्मणतिलें ते टाकी तीर्थकुंडास । रामकुंड नाम वदाव ॥६२॥
ऐसें आसे हो रसाळ चरित । प्रांजळ कितेका नाहीं विदित । पाहताही कोणी देवतीर्थात । कोण स्छापित नेणती ॥६३॥
देवतीर्थाच काय वरदनाव । कोण होते ते महानुभाव । वनदैवतांनीं केलें गौरव । यास्तव प्रख्याती नसे कथा ॥६४॥
उदासवृत्तिचा योगिराणा । महिमा दाविजे हें आवडेना । यद्यपी वाढली उपासना । हरीश्रीरामकृपेनें ॥६५॥
आसो साधु ते करुनि नमन । गेले अद्महिमा करीत वर्णन । गुरुशिष्य इकडे पंथक्रमोन । सज्जनगडासी पातले ॥६६॥
होते ते होते पाहत वाट । मिळाले होते जे घेउं भेट । भोळेभाविकीं लोक चतुष्ट । पावले संतुष्ट गुरुकृपें  ॥६७॥
राजा ही पातला समुदावसहित । सेवेसि जाला बहु अनुसरत । नुन्य उल्हासी न पडे किंचित । नित्योत्साव नित्यमंगळु ॥६८॥
सद्गडीं राहिले श्रीमोक्षपाणी । आसतां सभेसि येक्यादिनीं । सभोवतीं तेथें जाली दाटणी । जन सज्जनविप्रवृंद ॥६९॥
अपूर्व जे कांहीं बोलती मात । देशोदेशीचे सांगती वृत्तांत । गोष्टीनें गोष्टी वाढली त्यांत । येकभक्तिभक्त बहुमान्य ॥७०॥
तंव नमोन पूसती स्वामीरायात । नि:सीम तुह्मी तो श्रीरामभक्त । शिवस्छापनेचा कां उपजला हेत । कां शिवउपासका प्रीत बहु ॥७१॥
सहज शंभूच पाहतां स्छान । परिवारेसि तेथें मोकाम करुन । सारुनि ससांग नैवेद्य पूजन । स्तवोन कीर्तन करितात कीं ॥७२॥
एवं पुसणेचा भाव कृत्रिम । कां जनाचार तया विदित क्रम । पोटास्तव नाना दाविजे प्रेम । हीणाच मन राखिता ॥७३॥
समर्थ ही होय गुरु राजाचा । महादेव शंभु कुळदेव त्याचा । महिमा वानिले काय कीं तयाचा । हा भाव विप्राच्या मानसीं ॥७४॥
परि धन्य स्वामीच कर्तृत्व आसक । कहीं न लगे बट्टा कळंक । मान्य ज्या करिती देवदेवादिक । लोकाचारपरी नव्हे हो ॥७५॥
गावेगावीं जे आसती देव । कवन त्यावरी कीजे लाघव । आरत्यादि गातां आपुल नाव । मिरवेल जनीं याहेतु ॥७६॥
कासारांनीं पुसपुसोन मूर्ति । तारीफ करितां नव्हे कीं भक्ती । धर्मन्याय कथितां धनपिशाप्रती । मोक्षापेक्षसिष्य नव्हे तो ॥७७॥
यजमानाची जे उपासना । लक्षून कीजे थोरीवर्णना । नोकून बोलिजे साधुसज्जना । ठोंबेमत येक स्छापावे ॥७८॥
हें आसो लुबर्‍याची निचाड कीर्ती । धिग त्या न होती योग्य परमार्थी । हें आसो विप्रांनीं सद्गुरुप्रती । बोलिलें होईल दैव धन्य ॥७९॥
येकदेवासी धरितां दृढ । दुजे देवाची नसावी आवड । येरु ह्मणतिलें हें मत पाषांड । येकदेशी हटनिग्रह ॥८०॥
येक चि सर्वत्रीं आत्माराम । तरि कां आणावा भाव विषम । ऐकोन तयासि उपजला प्रेम । समर्थदर्शन लाभ घ्यावया ॥८१॥
पाहोन तयाचा भाव निर्मळ । ईक्षण कृपेनें करितां दयाळ । आत्मा चि भासला सकळींसकळ । आपणा आपण विसरले ॥८२॥
निवाले धरितां श्रीपादपद्म । स्वामीराज वदती न टाकिजे क्रम । यद्यपी उपासनीं उपजे प्रेम । गुरुंनीं नेमिलेंक नेमांत ॥८३॥
धरुनि अंतरीं येक दृढभाव । वरकड देवा ही कीजे गौरव । तरि आमुचा कुळस्वामी महादेव । जो वोपिता वैभव भक्तांसी ॥८४॥
शिवस्य हृदय श्रुतिव्याख्यान । शिवराम येकचिमय संपूर्ण । जें वानिजे तें साजे महिमान । आत्मायनह्यादि ज्या वोपे ॥८५॥
तो भावार्थ संचरो सकळिका हृदई । अभंग बोलिले येक ते समई । संतुष्ट पावोन दक्षजावाई । रामदास आपुला मित्र ह्मणे ॥८६॥

॥अभंग॥ माझा कुळस्वामी कैलासीचा राजा । भक्ताचिया काजा पावतसे ॥१॥
पावतसे दशाभुजा उचलोन । माझा पंचानन कईवारी ॥२॥
कईवारी देव व्याघ्राचा स्वरुप । भुमंडळ कोपें जाळुं सके ॥३॥
जाळुं सके सृष्टी उघडितां दृष्टी । तेथें कोण गोष्टी इतराची ॥४॥
इतराची शक्ती शंकराखालती । वाचविली क्षिती दास ह्मणे ॥५॥

॥वोवी॥ ऐकोन अभंगीं । प्रभुत्व आर्थ । संतोष बहु जाला सकळिकात । यापरी बहु जना सद्गुरुनाथ । भक्तिसुपंथा लाविलें ॥८७॥
भक्तसिष्य तरती हें नवल काय । निंदका गवसली निजात्मसोय । स्वभाविका होतसे तरणोपाय । होती तन्मय तत्त्ववेत्ते ॥८८॥
एवं अवतार हा जाला तारक । कीर्ति न वानवे सहस्त्रमुख । तेथें बापुडे मानवीरंक । लीळानिधी पार केवि होती ॥८९॥
ऐकोन जयाचे प्रबोधवचन । मंदमती ते होती शाहणे । नीचकुळसंभवी पावती मान्य । सित्धत्वावरी साधन ॥९०॥
येकदा स्वजनाला घेउनि समीपी । शाहणे असता ही बहुत तथापी । बुद्धि वाद कथिती कथिले पुनरपि । सादरें संतीं अवधारिजे ॥९१॥

॥श्लोक॥ आलेख जागती जनी॥ निजो नका निरंज० ॥श्लोक०१२॥

॥वोवी॥ येकास बोलतां ऐसियापरी । खूण ते बाणती सर्वाअंतरीं । मग दुजयाकडे ईक्षोन भवारी । बोलिले सावध ह्मणोनी ॥९२॥

॥श्लोक॥ तनासी भेटली तन । मनासि चूकली म० ॥श्लोक०१२॥

॥वोवी॥ आणिखी सर्वत्रा बोलिले येकदां । स्वल्प शब्द ऐका त्यांतील येशदा । न व्हावया महंतीत विपदा । खुणवोन बोलती घडिघडी ॥९३॥

॥श्लोक॥ विवीधधर्म लोचनी । कदा नसे सवें जनीं०।श्लो०॥५॥

क्षमील त्या नरा जयो । क्षमीचना तया लयो करील जे उतावळी । जनात तेचि बावळी ॥१॥
मनीं उदंड साहिलें । जनी समस्त पाहिले । अखंड साहती मती । तरी च लोक वोळती ॥२॥
जनात न्यायसा कळे । विशेष गूण आडळे । प्रचीत मानली मना । तरीच आवडे जना ॥३॥
रुपें विशेषता दिसे । परंतु गूण तो नसे । तयासि मानिती कसे । सभा समस्त वीरसे ॥४॥
उडेल पाभळें बळें । गुणासि मोल आगळें । तगेल रंग तो खरा । बरें चतूर वीवरा ॥५॥
रुपें रसाळ तो गुणी । तयासि आवडी दूणी । रुपें गुणें विशेषता । करील तोचि पूरता ॥६॥
विशेष वेष साजिरा । उदंड गूण तो बरा । प्रचीतीनें खरा खरा । चढेल कोण दूसरा ॥७॥
सदा उदास तो धरी । परोपरी क्रिया बरी । गुणें गुणी गुणाथिला । भला भला भला भला ॥८॥
प्रताप सूर्यसा तपे । तयासि कोण रे जपे । अनंतगूण उत्तमा । कदा कळेचिना सिमा ॥९॥
करी न्याहाल सेवका । समर्थ वीसरों नका । विशेष हा रघोत्तमु । भजेल उत्तमोत्तमु ॥१०॥

हळूहळूचि बोलणें हळू हळू विचारणें । विचार ०॥श्लो०२॥
प्रसंग हा कठीण हो । बहुत पावले मोही ०॥श्लो०२॥
चकोर चातकी दुखी । चतूरही बहु दुखी ०॥श्लो०५॥

॥वोवी॥ यापरी बोलिले करुणावंत । आधीं च शाहणे ते प्रज्ञावंत । हृदयांतरीं झेलुनि अर्थ । वर्तणूक केले तैसे ची ॥९४॥
बहुत बहुठाई घेतां शोध । परमार्थ या रितीं न दिसे विषद । मुख्य प्रचितीवरी क्रिया शुत्ध । सर्वरहस्यविचार ॥९५॥
अहंकार बोलाच्या ह्या नव्हे युक्ती । तराया पुरे हो येक गुरुभक्ती । स्वल्पाल्पद्रव्यानें सुखावती । परि सार्वभौमसंपती सुखदाय ॥९६॥
कोणी सांगती जप नाममात्र । मुद्रा आसन योग यंत्र तंत्र । वोपिती ऊदी पूजा स्ववस्त्र । तीर्थप्रसादफळ कांहीं ॥९७॥
कांहीं येक संज्ञा सांगती सीक्षिती । विश्वास धरावा स्वेछा ह्मणती । मुक्तक्रिया सर्व ब्रह्मीं स्छपिती । करविती इंद्रियपूजन ॥९८॥
करामत दावाया परोपरी । छुटाव लुटावी पडोन भरी । जीवहिंसअक्रिया करविती अघोरी । ते पूर्णज्ञ न होती बेबंदी ॥९९॥
धन्य दासाचें परमार्थकार्य । आधीं च अतिशुत्ध सांप्रदाय । जाणोन वर्ते तो सर्वमान्य होय । सोय उपाययुक्त सर्व ॥१००॥
सगुणभजनपूजनीं मोटा प्रेम । कथाप्रसंगीं सत्सेवीं संभ्रम । न टळावा तारकजेपाचा नेम । धर्मकर्म उत्तम न वाळिजे ॥१॥
तृटी न करितां कीजे भजन । येकाग्रें कीजे मानसपूजन । साध्यावरी ही तदैक्यध्यान । कीजे खंडण विषयासी ॥२॥
केवळ कैवल्यप्राप्तीचें ज्ञान । बोध ऐसा कीं स्वरुप चि होणें । कीजे महावाक्यसारशोधन । पंचकर्णविवरण ससांग ॥३॥
दृश्य दिसतां ही विरोन उभा । उमजोन सर्व ही सर्वात्मशोभा । तरि ही आणिजे शोभेसि शोभा । उपासनाक्रमसाधना ॥४॥

सद्गुरुपदतीर्थ सेविल्याविण । अन्नोदकाचें नसे सेवण । देवतीर्थ वोपितां भक्ताकारण । संशयादि कल्मष नासती ॥५॥
नैवेद्यप्रसादु किं पात्रीच्या बळें । भवभ्रांतीच निरसे तळमळ । तांबोल उछिष्ट सेवितां अढळ । ठसोन प्रबोधु कीर्ति वाढे ॥६॥
श्रवणमननाची दृढतरा निष्ठा । नित्यनेमाविषई उल्हास मोटा । नसे चि अभिमानु ज्ञातृत्ववाटा । गुरुदास्य जीवन भक्तिभाव ॥७॥
उत्साव कीजे श्रमोन आदार । अतीतपूजनीं उल्हास थोर । परोपकाराविषई तत्पर । अनाचार कामिक जेथें नसे ॥८॥
वरदवस्त्राचें लेतां भूषण । होय तपसित्धी भवतापहरण । वागवितां प्रीतीनें झोळीनिशाण । इंद्रादि वंदन करिती तया ॥९॥
शास्त्रजाळाचें नाहीं कारण । घोकणें किंवा खटपटी भांडण । सारासार तें वेदांतश्रवण । समाधान तें प्रत्ययीचें ॥११०॥
अवघे यातीचे तरती येथें । अवघे आश्रमी होती पुनित । अवघे आश्रमी होती पुनित । अनुभव येथींचा कोण्ती मतस्छ । घेतां श्रीराम साह्य होय ॥११॥
अधिकारी किंवा अर्धत्री हो कां । या मार्गास लागतां न्त्या नसे धोका । क्रमसारांश जाणतां आसका । त्या होतो निजसखा बलभीम ॥१२॥
काय वर्णावी थोरीवमात । नसे चि आणु ही कचाटकृत्य । होती अनयासीं भक्त कृतकृत्य । सर्वसारमथितक्रम होय ॥१३॥
जरि दैवहता न वाटे सत्य । अविश्वासिका नव्हे चि प्राप्त । जरि सोंगीमैंदाला न बिंबे आर्थ । तरि ही समर्थपंथ थोर ॥१४॥
चालणें तरि हे आहे सर्व ही सांग । श्रमणें नलगे ची सोपा मार्ग । जाणणें चालणें विश्वासयोगें । सर्व ही सित्धी वोळती ॥१५॥
न जाणोनिया क्रमाच वर्म । न चालुनिया क्रिया उत्तम । नुन्यता येयाच करुनि काम । सांगती हें नाम धिग त्यासि ॥१६॥
जरि अनाधिकारी वेडा राजसुत । अन्नवस्त्राचें न होय विपत्य । तेवी दासाचा धरितां पंथ । केवळ मूर्ख हो मानस्छु ॥१७॥
धन्य दासाची कमाई ऐसी । तेव्हां आतां ही भक्तलोकांसी । संरक्षिलें पावोनसमयासीं । संकटीं पडों न दीधलें ॥१८॥
करिती महंती महंत जेथें । सत्ता आपुली निरविती तेथें । प्रगटोन पुरविती मनोरथ । भक्तिभावांते वळखोनी ॥१९॥
अवंरगजेबानीं धरुनि दावा । सैन्यासी धाडितां करुं हरावा । दाविले स्वामींनीं प्रताप बरवा । शिवाजीनृपा संरक्षिलें ॥१२०॥
येकदां राजा तो येक अश्वसहित । सन्मुखी आसतां जोडुनि हात । लागावरी पातले दुष्टांनिं तेथें । फौज निवडक घेउनि ॥२१॥
निराश्रई आसती तटाकीं । देखोन वैर्‍याला येकायेकीं । भयभीत जाला द्रव नसे मुखीं । पाहोन गुरुकडे संकोचला ॥२२॥
येक अंदेशा ऐसी अंतरीं । धावतील पाप्यानीं श्रीगुरुवरी । दटोन स्वारीत जावें जरी । तरी विन्मूख जालो सेवेसी ॥२३॥
तंव हास्य आलें करुणाकरा । ह्मणतिलें कां रे भीतोसी वीरा । श्रीरामकर्त्ता भाऊनि सामोरा । होई होणार होईल तें ॥२४॥
वंदोन निघाला निर्भयें भूप । वैर्‍यास भासलें सैन्य अमूप । पळोन गेले तें सुटोन काप । पातला हरिखत गुरुपासी ॥२५॥
स्वस्छळा जाऊं जाली आज्ञा । वंदोन गेला भावीत भावना । ऐसे चि तारिलें सदये बहुजना । आरिष्टयातना निवारिलें ॥२६॥
जी जी वदतसे काळ जयात । अबळेभक्ताच टाळिलें मृत्य । वरदवचन वदता कृपावंत । सवें चि होती भक्तिवान ॥२७॥
श्रीरामभक्ती विस्तारली । चहुंदेशीं थाटोन राहिली मंडळी । पुढील समासी कथा रसाळी । सिष्यपरीक्षा अवधारिजे ॥२८॥

॥अभंग॥ मी तों समर्थाचा फूट सरदार । संगी थोर थोर साहेबाचे ॥१॥
जयासी पाहतां विघ्न होती दूर । नि:पातक मारकर्ते दुष्टा ॥२॥
पेंढारे लुटारे बेरडे तस्कर । करुं त्या संव्हार धरुं मारुं ॥३॥
पुंड पाळेगार भीती साव होती । जालें निजप्रांतीं नि:कंटक ॥४॥
पातकी पळाले नाहीं च होठेले । उरले ते जाले वृतस्छ चि ॥५॥
चहुं ही व्यापारी येउनी दर्बारी । रुजु जाले सारी कौलजाला ॥६॥
चालती सन्मार्गी योगी भोगी त्यागी । उपसर्गु त्यालागीं नाहीं कोठें ॥७॥
आत्मारामक्षेत्रा पावती सुखानें । यात्रा संपादुन धन्य होती ॥८॥

॥वोवी॥ दासविश्रामधाम सुंदर । सद्रत्नखचित मनोहर । सद्भक्तीमेळीं सहपरिवार । आत्माराम नांदतु ॥१२९॥
इतिश्री श्रीरामकृपा । तारकपरमार्थ सोपा । भजनसौख्य मागणें । श्रीराम प्रार्थना । रामघळीं रामास प्रार्थिलें । चाफळीं रामप्रार्थना । भीमकुंडकथा । शिवमहिमा । बुधिवाद सांगणें । सांप्रदायप्रमय । भक्तास रक्षण । समास येकसेहे पाच ॥१०५॥