कारखाने प्रकरण - समास २

यादी इमारतीकारणें । काय काय लागे करणें । श्रीती अवधान देणें । म्हणे वक्ता ॥१॥
द्रव्य पारपत्य खबरदारी । सत्तासामर्थ्य वेट बेगारी । गंवटी पाथरवट लोणारी । बेलदार कोळी ॥२॥
लोहार सुतार कुंभार । कामगार लहान थोर । मांग महार चांभार । नाना याती ॥३॥
घन कुदळी संबळ । कुराळी पारा गुठी गोल । टांक्या हातोडे लोळ । लोह पोलादाचे ॥४॥
विळे पायळे कुराडी । कुराडी । खुरपीं धाप्या धांवा वेडी । खिळे हलके गांघे गाडी । खोरें सनभ पावडी ॥५॥
तर्फा दांडे भुंगाळ्या नाटा । चोपणीं बडवणी धुमस खाटा । चाळण्या पांटया बंधली साठा । नाना प्रकारीचे ॥६॥
सर कोडके कळक चिवे । फळया चांफ चौफळे व्हावे । चवरंग चवक्या पाट करावे । नाना गिलाव्याचे ॥७॥
जातीं शिळा वांटणीं । चाटू डंगारणीं घांटणीं । तस्ते पाळीं लाटणीं । कळक मापें तराजु ॥८॥
कोळसे भटया लांकडे । शिरटी फेस झाडेंझुडें । नाना इमारतींचें सांकडे करतां जाणे ॥९॥
चुना चिरे वाळू कंकरे । पारडया चिपा लहान थोर । धोंडे गुंडे माती नीर । रांजण डेरे घागरी ॥१०॥
मडकीं कुंडालीं गाडगे । परळ वेळण्या मांडण मोघें । विटा चुना खरुस लागे । झेल इमा-रतीसी ॥११॥
गूळ कात हिरडे ताग । उडीद नाचण्या डीक याग । वजन हिशेबें यथासांग । केलें पाहिजे ॥१२॥
तीळ राळे आणि भात । चिकणा माता आरक्त । राख लीद बळग्या मिश्रित । कमावून विटा कराव्या ॥१३॥
तिकोन्या चौकोन्या लहान थोर । भाजून भिज-वन सुंदर । तिकया ओळंबे धरून सूत्र । इमारती कराव्या ॥१४॥
चौकटया मेहरबा ताक-बंदी । विटेबंदी चिरेबंदी । लोहबंदी शिसेबंदी । नीट नेमस्त उभार ॥१५॥
कांचबंदी पांचबंदी । नाना रत्नें सुवर्णबंदी । नाना दर्पणें विचित्र बंदी । नाना चित्रलेखन ॥१६॥
तोंड रचाया बळ कुसरी । चित्रविचित्र वोवरी । कमळें पानें परोपरी । एकाहूनि एक ॥१७॥
कल-बुद लावण्या बळकट । जालंधरें झरोके सोनवट । घोटघोटेनि लखलखाट । सुरु सनाबदाचे ॥१८॥
धाबें देउळें शिखरें । उंच गोपुरें मनोहरें । वापी पोखरणी सरोवरें । हमामें स्थान कारंजी ॥१९॥
गड कोठे महाल मटया । गुप्तद्बारे अंतरशिडया । छत्र्या लादण्याच्या तबकडया । नाना भुयारीं विवरें ॥२०॥
धनधान्यरसखाने । दारूखाने जामदारखाने । नाना अठरा कारखाने । घुमट मशीदी मनोहर ॥२१॥
चित्रशाळा नाटकशाळा । भोजनशाळा होमशाळा । पाठशाळा धर्मशाळा । नाना इमारती ॥२२॥
ओटे चौथरे वृंदावनें । कुंचे दाखटे भुवनें । नानाप्रकारचीं स्थानें । चांदवा पट कोट भडकले ॥२३॥
धरणें सांकू कालवे । नदीतीरी पंथ बांधावे । दीपमाळा चौक बांधावे । हुंडे खानगे मदालसा ॥२४॥
गढया गुंफा कपाटें लेणीं । देवदैत्यमानवकरणीं । समाधींमाझारीं धरणी । कोणे पाहिली ॥२५॥