मैत्रेय उवाच
पितृभ्यां प्रस्थिते स्वाध्वी पतिमिगितकोविदा ।
नित्यं पर्यचरत्प्रीत्या भवानीव भवं प्रभुम ॥१॥
विश्रम्भेणात्मशौचेन गौरवेण दमेन च ।
शुश्रुषया सौहृदेन वाचा मधुरय च भोः ॥२॥
विसृज्य कामं दम्भं च द्वेषं लोभमयं मदम ।
अप्रमत्तोद्मता नित्यं तेजीयांसमतोषयत ॥३॥
स वै देवर्षिवर्यस्तां मानवी समनुव्रताम ।
दैवादगरीयसः पत्युरशासानां महाशिषः ॥४॥
कालेन भुयसा क्षामा कार्शितां व्रतचर्यया ।
प्रेमगद्गदया वाचा पीडित कृपयाब्रवीत ॥५॥
कर्दम उवाच
तुष्टोऽहमद्य तव मानवि मानदायाः शुश्रुषया परमया परया च भक्त्या ।
यो देहिनामतीव सौहृत्स्वदेहो नावेक्षितः समुचितः क्षपितुं मदर्थे ॥६॥
ये मे स्वधर्मनिरतस्य तपः समाधि विद्यात्मयोगाविजिता भगवत्प्रसादाः ।
तानेव ते मदनुसेवनयावरुद्धान दृष्टिं प्रपश्य वितराम्यभयानशोकान ॥७॥
अन्ये पुनर्भगातो भ्रुव उद्विजृभ्म विभ्रशितार्थरचनाः किमरुक्रमस्य ।
सिद्धासि भुडक्ष्व विभवान्निजधर्मदोहान दिव्यान्नरैर्दुरधिगान्नृपविक्रियाभिः ॥८॥
एवं ब्रुवाणनबलाखिलयोगमाया विद्याविचक्षणमवेक्ष्य गताधिरासीत ।
सम्प्रश्रयाप्रणयविह्वलया गिरेषद व्रीडावलोकविलसद्धसिताननाऽऽह ॥९॥
देवहुतिरुवाच
राद्धं बत द्विजवृषैतदमोघयोग मायाधिपे त्वयि विभो तदवैमि भर्तः ।
यस्तेऽभ्यधायि समयः सकृदगंसगों भुयादगरीयसि गुणः प्रसवः सतीनाम ॥१०॥
तत्रेतिकृत्यमुपशिक्ष यथोपदेशं येनैषै मे कर्शितोऽतिरिरंसयाऽऽत्मा ।
सिद्ध्येत ते कृतमनोभवधर्षिताया दीनस्तदीश भवनं सदृशं विचक्ष्व ॥११॥
मैत्रेय उवाच
प्रियायाः प्रियमन्विच्छन कर्दमो योगमास्थितः ।
विमानं कामगं क्षत्तस्तर्होवाविरचीकरत ॥१२॥
सर्वकामदुथं दिव्यं सर्वरत्नसमन्वितम ।
सर्वद्धर्युपचयोदर्क मणिस्तम्भै रुपस्कृतम ॥१३॥
दिव्योपकरणोपतं सर्वकालसुखावहम ।
पट्टिकाभिः पताकाभिर्विचित्राभिरलंकृतम ॥१४॥
स्त्रग्भिर्विचित्रमाल्यभिर्मत्र्जुशित्र्जत्षडघ्रिभिः ।
दुकुलक्षौमकौशेयैर्नानावस्त्रै र्विराजितम ॥१५॥
उपर्युपरि विन्यस्तनिलयेषु पृथक्पृथक ।
क्षिप्तैः कशिपुभिः कान्तं पर्यंकंव्यजनासनैः ॥१६॥
तत्र तत्र विनिक्षित्पनानाशिल्पोपशोभितम ।
महामरकतस्थल्या जुष्टं विद्रुमवेदिभिः ॥१७॥
द्वाःसु विद्रुमदेहल्या भातं वज्रकपाटवत ।
शिखरेष्विन्द्रनीलेषु हेमकुम्भैरधिश्चितम ॥१८॥
चक्षुष्मत्पद्मरागाग्रयैर्वज्रभित्तिषु निमित्तैः ।
जुष्टं विचित्रवैतानैर्महार्हैर्हेमतोरणैः ॥१९॥
हंसपारायतव्रातैस्तत्र तत्र निकुजितम ।
कृत्रिमान मन्यमानैः स्वानधिरुह्याधिरुह्या च ॥२०॥
विहारस्थानविश्रामसंवेशप्रांगणाजिरैः ।
यथोपजोषं रचितैर्विस्मापनमिवात्मानः ॥२१॥
ईदृग्गृहं तत्पश्यन्ती नातिप्रीतेन चेतसा ।
सर्वभुताशयानिज्ञः प्रवोचत्कर्दमः स्वयम ॥२२॥
निमज्जास्मिन ह्रदे भीरु विमानमिदमारुह ।
इदं शुक्लकृतं तीर्थमाशिषां यापकं नृणाम ॥२३॥
सा तद्भर्तृः समादाय वचः कुवलयेक्षणा ।
सरजं बिभ्रती वासो वेणीभुतांश्च मुर्धजान ॥२४॥
अंग च मलपकेन संछन्नं शबलस्तनम ।
आविवेश सरस्वत्याः सरः शिवजलाशयम ॥२५॥
सान्तः सरसि वेश्मस्थाः शतानि दश कन्यकाः ।
सर्वाः किशोरवयसो ददर्शोप्तलगन्धयः ॥२६॥
तां दृष्ट्वा सहसोत्थाय प्रोचुः प्राज्ललयः स्त्रियः ।
वयं कर्मकरीस्तुभ्यं शाधि न करवाम किम ॥२७॥
स्नानेन तां महार्हेण स्नापयित्वा मनस्विनीम ।
दुकुले निर्मले नुत्ने ददुस्स्यै च मानदाः ॥२८॥
भुषणानि परार्ध्यानि वरीयांसि द्युमन्ति च ।
अन्नं सर्वगुणोपेतं पानं चैवामृतासवम ॥२९॥
अथादर्शो स्वमात्मानं स्रग्विण विरजाम्बरम ।
विरजं कृतस्वस्त्ययनं कन्यभिर्बहुमानितम ॥३०॥
स्नातं कृतशिरः स्नानं सर्वाभरणभूषितम ।
निष्काग्रीवं वलयिनं कुजत्कात्र्चननुपुरम ॥३१॥
श्रोण्योरध्यस्तया कात्र्च्या कात्र्च्यन्या बहुरत्नया ।
हारेण च महार्हेण रुचकेन च भुषितम ॥३२॥
सुदता सुभ्रुवा श्लक्ष्णस्निग्धापांडेन चक्षुषा ।
पद्मकोशस्पृधा नीलैरलकैस्च लसन्मुखम ॥३३॥
यदा सस्मार ऋषभमृषीणां दयितं पतिम ।
तत्र चास्ते सह स्त्रीभिर्यत्रास्ते स प्रजापतिः ॥३४॥
भर्तुः पुरसतादत्मानं स्त्रीसहस्रवृतं तदा ।
निशाम्य तद्योगगतिं संशयं प्रत्यपद्मत ॥३५॥
स तां कृतमलस्नानां विभ्राजन्तीमपूर्ववत ।
आत्मनो बिभ्रतीं रुपं संवीतरुचिरस्तनीम ॥३६॥
विद्याधरीसहस्त्रेण सेव्यमानां सुवाससम ।
जातभावो विमानं तदारोहयदमित्रहन ॥३७॥
तस्मित्रलुप्तमहिमा प्रिययानुरक्तो विद्याधरीभिरुपचीर्णवपुर्विमाने ।
बभ्राज उत्कचकुमुद्गणवनपीच्य स्ताराभिरावृत इवोडुपतिर्नभःस्थ ॥३८॥
तेनाष्तलोकपविहारकुलाचलेन्द्र द्रोणीष्वनंगसखमारुतसौ भगासु ।
सिद्धैर्नुतो द्युधुनिपांतशिवस्वनासु रेमे चिरं धनदवल्ललनावरुथी ॥३९॥
वैश्रम्भके सुरसने नन्दने पुष्पभद्रके ।
मानसे चैत्ररथ्ये च स रेमे रामया रतः ॥४०॥
भ्राजिष्णुना विमानेन कामगेन महीसया ।
वैमानिकानत्यशेत चरँल्लोकान यथानिलः ॥४१॥
किं दुरापादनं तेषां पुंसामुद्दामचेतसाम ।
यैराश्रितस्तीर्थपदश्चरणो व्यसनात्ययः ॥४२॥
प्रेक्षयित्वा भुवो गोलं पत्न्यै यावान स्वसंस्थया ।
ब्राह्मश्चर्य महायोगी स्वाश्रमाय न्यवर्तत ॥४३॥
विभज्य नवधाऽऽत्मानं मानवीं सुरतोऽत्सुकाम ।
रामां नियमयन रेमे वर्षपुगान्मुहुर्तवत ॥४४॥
तस्मिन विमान उत्कृष्टां शय्यां रतिकरीं श्रितां ॥
न चाबुध्यतं तं कालं पत्यापीच्येन संगता ॥४५॥
एवं योगानुभावेन दम्पत्यो रममाणयोः ।
शतं व्यतीयुः शरदः कामलालसयोर्मनाक ॥४६॥
तस्यामाधत्त रेतस्तां भावयन्नात्मनाऽऽत्मवित ।
नोधा विधाय रुपं स्वं सर्वसंकल्पाविद्विभुः ॥४७॥
अतः सा सुषुवे सद्यो देवहुतिः स्त्रिः प्रजाः ।
सर्वास्ताश्चारुसर्वांग्यो लोहितोत्पलगन्धयः ॥४८॥
पतिं सा प्रव्रजिष्यन्तं तदाऽऽलक्ष्योशती सती ।
स्मयमाना विक्लवेन हृदयेन विदुयता ॥४९॥
लिखन्त्यधोमुखी भुमिं पदा नखमणिश्रिया ।
उवाच ललितां वाचं निरुध्याश्रुकलां शनैः ॥५०॥
देवहुतिरुवाच
सर्व तद्भगवान्मह्यामुपोवाह प्रतिश्रुतम ।
अथापि मे प्रपन्नाया अभयं दातुमर्हसि ॥५१॥
ब्रह्मान्द्रुहितृभिस्तुभ्यं विमृग्यां पतयः समाः ।
काश्चित्स्यान्मे विशोकाय त्वयि प्रव्रजिते वनम ॥५२॥
एतावतालं कालेन व्यतिक्रान्तेन मे प्रभो ।
इन्दोयार्थेषु सज्जन्त्या प्रसंगस्त्वायि मे कृतः ।
इन्द्रियार्थपसंगेन परित्यक्तपरात्मनः ॥५३॥
इन्द्रियार्थेषु सज्जन्त्य प्रसगंस्त्वयि मे कृतः ।
अजानन्त्या परं भावं तथाप्यस्त्वाभयाय मे ॥५४॥
संगो यः संसृतेर्हेतुरसत्सु विहितोऽधिया ।
स एव साधुषु कृतो निःसंगत्वाय कल्पते ॥५५॥
नेह यत्कर्म धर्माय न विरागाय कल्पते ।
न तीर्थपदसेवायै जीवन्नपि मृतो हि सः ॥५६॥
साहं भगवतो नुनं वचिता मायया दुढम ।
यत्वां विमुक्तिदं प्राप्य न मुमुक्षेय बन्धनात ॥५७॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्या संहितायां तृतीयस्कन्धे कापिलेयोपाख्यने त्रयोविंशोऽध्यायः ॥२३॥