संग्रहदोष

चंद्र आपल्या क्षेत्री असेल, अथवा मित्रक्षेत्री असून उच्चीचा असेल, तर त्यापासून वधूवरांचे कल्याण होते. परंतु तसा नसून जर त्याचा इतर पापग्रहांशी योग झाला तर ‘ संग्रहदोष ’ नावाचा दोष होतो, व त्याची फ़ळे अशुभ असतात. यासंबंधाने नारदाची पुढील वचने ज्योतिषग्रंथांत आढळतात :
सूर्यण संयुते चंद्रे दारिद्र्यं भवति ध्रुवम् ।
कुजेन मरण व्याधि: सौम्येन त्वनपत्थता ॥
दौर्भग्यं गुरुणा युक्ते सापत्न्यं भार्गवेण तु ।
प्रव्रज्या सूर्यपुत्रेण राहुणा कलह: सदा ॥
केतुना संयुते चंद्रे नित्यं कष्टं दरिद्रता ।
तस्मिमन्संग्रहदोषे तु विवाहं नैव कारयेत् ॥
पापद्वययुते चंद्रे दंपत्योर्मरणं ध्रुवम् ।
या वचनात चंद्राच्या इतर प्रत्येक ग्रहाशी घडलेल्या योगाची फ़ळे सांगितली आहेत ती अशी : ( १ ) सूर्य ( दारिद्र्य ), ( २ ) मंगळ ( मरण अगर रोगपीडा ), ( ३ ) बुध ( संतती न होणे ), ( ४ ) गुरू ( दौर्भाग्य ), ( ५ ) शुक्र ( सापत्नभाग म्हणजे स्त्रीस सवत होने, पतीने निराळी स्त्री वरणे ), ( ६ ) शनी ( संन्यासग्रहण ), ( ७ ) राहू ( नेहमी कलह ), ( ८ ) केतू ( निरंतर कष्ट व दारिद्र्य ). हा असा दोष असल्यामुळे त्या दोषावर लग्न करूच नये. चंद्राचा योग या ठिकाणी एकेक पापग्रहाशी झाला आहे, व त्याची फ़ळे अशा प्रकारची आहेत, परंतु तोच योग जर दोन पापग्रहांशी होईल, तर वधू आणि वर या उभयतांस निश्चयाने मृत्यू येणार असे समजावे.