संतचरित्रे - गोरोबा कुंभार

१.
प्रेम अंगीं सदा वाचे भगवंत । प्रेमळ तो भक्त कुंभार गोरा ॥१॥
असे घराश्रमी करीत व्यवहार । न पडे विसर विठोबाचा ॥२॥
कालवुनी माती तुडवीत गोरा । आठवीत वरा रखूमाईच्या ॥३॥
प्रेम आंगीं से झांकुनी नयन । करीत भजन विठोबाचें ॥४॥
तयाचिये कांता आणूं गेली जळ । खेळतसे बाळ आंगणांत ॥५॥
रांगत लेंकरूं गेलें असे तेथें । तुडविलें त्यातें न कळतां ॥६॥
तत्क्षणीं त्याचा गेला तेव्हां प्राण । घेउनी जीवन आली कांता ॥७॥
पाहती तों चिखलांत दिसे रक्तमांस । केला तो आक्रोश मोठा तिनें ॥८॥
पिटीयेलें तेव्हां आपुलें वदन । जळो हें भजन तुझें आतां ॥९॥
डोळे असोनियां जाहलासी आंधळा । कोठोनी कपाळा पडलासी ॥१०॥
कसाबासी तरी कांहीं येती दया । कांरे बाळराया तुडविलें ॥११॥
विठोबानें कैसें लावियेलें वेड । नाहीं मागेंपुढें पाहिलेंसी ॥१२॥
निर्दयाची तुज लागली संगती । अधर्मीं श्रीपति देखियेला ॥१३॥
काय तुझा यानें केला असे अन्याय । दूर परता होय चांडाळा तूं ॥१४॥
होतीं लोटोनियां केला तो परता । आग लाव आतां विठोबासी ॥१५॥
ऐकूनियां शब्द सावध तो जाहला । कांगे भंग केला भजनाचा ॥१६॥
विठोबासी । माझ्या कांगे त्वां गांजिलें । कर्म ओढवलें बाळकाचें ॥१७॥
सांग मज ऐसें कोणाचें तें जालें । पुण्य फळा आलें लेंकुराचें ॥१८॥
याजसाठीं माझ्या गांजिलेंसे देवा । पाठी लागे तेव्हां मारावया ॥१९॥
हात बोट मज लावशील आतां । आण तुज सर्वथा विठोबाची ॥२०॥
ऐकतांचि ऐसें ठेवियेली काठी । राहिला उगाची गोरा तेव्हां ॥२१॥
न करी तो कांहीं तयेसीं भाषण । वर्जियेली तेणें कांता तेचि ॥२२॥
विनवीते कांता गोरिया लागुनी । न मोडीं मी आण विठोबाची ॥२३॥
जाली तेव्हां श्रमी वंश बुडविला । विठोबा कोपला मजवरी ॥२४॥
मनामाजी तेणें केला तो विचार । करावें दुसरें लग्न याचें ॥२५॥
बोलाविला तिनें आपुला तो पिता । सांगितली वार्तां त्याजलागीं ॥२६॥
कनिष्ठ हे कन्या दे माझ्या भ्रतारा । नको या विचारा पाहूं आतां ॥२७॥
अवश्य म्हणूनियां विनविला गोरा । लग्नाची हे त्वरा केली तेव्हां ॥२८॥
लग्न झाल्यावरी घाली वोसंगळा । दोघीसही पाळा समानची ॥२९॥
न पाळितां आण तुम्हा विठोबाची । धरा या शब्दाची आठवण ॥॥३०॥
अवश्य म्हणोनियां निघाला तो गोरा । आला असे घरा आपूलिया ॥३१॥
कनिष्ठ स्त्रियेसी आलें असे न्हाण । न करी भाषण तिसीं कांहीं ॥३२॥
येऊ म्हणे बाई कैसा हा भ्रतार । करूं मी विचार कैसा आतां ॥३३॥
पहिली ती कांता बिनवी गोरियातें । अंगिकारा इतें स्वामी आतां ॥३४॥
मामानें ही मज घातलीसे आण । दोघींचें पाळण समान करा ॥३५॥
गेला तरी आतां जावो माझा प्राण । न मोडी मी आण विठोबाची ॥३६॥
जाहल्या दोघी श्रमी कपाळ पिटिती । पुरविली पाठी विठोबानें ॥३७॥
वंश बुडविला ह्या मेल्या काळयाने । जळो थोरपण याचें आतां ॥३८॥
बेडे मेले लोक घेती दरुशन । नसावें भाषण यासीं कांहीं ॥३९॥
होवोनियां श्रमी बिसल्या घरांत । काढियेली युक्ति कनिष्ठेनें ॥४०॥
म्हणे बाई आतां मोडूं याची आण । करील भाषण आपणची ॥४१॥
निजतो हा जेथें तेथें हो जाऊन । करावें शयन दोघीनीं तें ॥४२॥
निद्रेमाजी उरस्थळीं याचे हात । ठेऊं अवचित आपूलिया ॥४३॥
मग हा करील सहजचि भाषण । न लगे सांगणें कोणासी तें ॥४४॥
निद्रेमाजी गोरा जाहला तोनिमग्न । दोघींनीं शयन केलें तेथें ॥४५॥
उचलोनियाम कर ठेविले शरीरीं । नाहीं देहावरी गोरा तेथें ॥४६॥
सावध होवोनी पाहियेलें तेणें । अन्याय हातानें केला माझ्या ॥४७॥
विठोबाची माझ्या मोडियेली आण । टाकाबे तोडून हातचि हे ॥४८॥
घेऊनियां शस्त्र तोडियेली कर । आनंदला फार मोरा तेव्हां ॥४९॥
समजलें तेव्हां लोकां त्या सकळां । भक्त हा आगळा देखियेला ॥५०॥
कैसा बाई आतां करावा विचार । बुडाला संसार सर्वस्व हा ॥५१॥
आतां शरण जाऊं तया पांडुरंगा । करील तो चिंता आमुचीय़े ॥५२॥
सांगूं वर्तमान रुक्मिणीजवळी । विनची वनमाळी आम्हांविसी ॥५३॥
शरणागतां हरी नेदीच अंतर । वर्णिताती । शास्त्रें मोठींमोठी ॥५४॥
संत हें गाताती बाई सदोदीत । पाहूं तो अनंत कैसा असे ॥५५॥
दोघी तेव्हां गेल्या रुक्मिणीजवळी । विनविली बाळी रुक्मिणी ॥५६॥
सांगितला तिसी सकळ वृत्तांत । विनवी हा कांत आम्हाविसीं ॥५७॥
ऐकेलग बाई तुझें तो वचन । समजलें पूर्ण आम्हांलागीं ॥५८॥
करीं माते आम्हा येवढा उपकार । न पडे विसर जन्मोजन्मीं ॥५९॥
करुनी प्रार्थना आल्या त्या अश्रमा । उभा होता नामा कीर्तनासी ॥६०॥
आवडीनें गोरा करीत श्रवण । आणीक सज्जन हरिभक्त ॥६१॥
नामयानें टाळीं पिटीली गजरें । गोरियासी कर फुटले ते ॥६२॥
रांगत लेंकरूं आलें तयावेळीं । मातेच्या जवळी आनंदानें ॥६३॥
आलिंगुनी तिणें धरिलें ह्रदयीं । झाली विठाबाई कृपावंत ॥६४॥
आलिंगुनी गोरा बोले मेघ :--- शाम । करीं घराश्रम सुखें आतां ॥६५॥
संशयाची जात नको धरूं चित्ता । आण तुज आतां माझी असे ॥६६॥
ऐकोनियां गोरा वर्ते घराश्रमी । लक्ष असे नामीं विठोबाच्या ॥६७॥
ऐसिया संतांचे आठवितां गुण । जाती हे जळोन सर्व दोष ॥६८॥
नामदेव त्यासी करी विनवणी । ठाव ह्या चरणीं तुमचीया ॥६९॥
हेंचि तुम्ही आतां मज द्यावें दान । आठवीन गुण वारंवार ॥७०॥
२.
आषाढी पर्वणी आला यात्राकाळ । निघाले सकळ वारकरी ॥१॥
यांचे समागमें जात असे खुळें । स्मरे वेळोवेळे विठ्ठासी ॥२॥
धन्य पुण्यतिथि आली  एकादशी । पावले क्षेत्नासी विश्वजन ॥३॥
स्नानविधि करोनि समस्तां भेटला । कीर्तनीं बैसला हरिदास ॥४॥
निवृत्ति ज्ञानदेव सोपान सांवता । नामयाची कथा ऐकताती ॥५॥
तंव तो म्हणे करा नामाचा उच्चार । टाळीचा गजर करूनियां ॥६॥
गोरियाचे नेत्नीं आले जळबिंदु । मज कां गोविंदु विसरला ॥७॥
कां गा केशिराजा मोकलिलें मातें । शरण कोणातें जाऊं आतां ॥८॥
तुजविण मज न दिसे निर्वाणीं । माय बाप धई ग्ण गोत ॥९॥
आतां माझी लाज राखें पंढरीनाथा । तुजविण आतां कोणी नाहीं ॥१०॥
अनाथाचा नाथ दिनाचा कैवारी । पावला झडकरीं  आपुल्या दासा ॥११॥
गोरियाचे हात आले तत्‌क्षणीं । गर्जोनि नामध्वनी उभा ठेला ॥१२॥
सकळ संत जनीं देखोनि नयनीं । टाळिया पिटोनि गर्जतती ॥१३॥
निधला म्हणती भक्त हा वैषणव । अघटीत भाव न कळे याचा ॥१४॥
कैसा येणें केला ऋणी पंढरीनाथा । आहे पंढरीनाथ याचे उदरीं ॥१५॥
पूर्वीं तो प्रर्‍हाद श्रवणीं ऐकिला । किंवा हा देखिला संतांमधीं ॥१६॥
नामा येऊनियां चरणासी लागला । ह्रदयीं आलिंगिला भक्तराज ॥१७॥
३.
कां गा केशिराजा मोकलीलें मातें । शरण मी कोणातें जाऊं आतां ॥१॥
तुजविण मज न दिसे निर्वाणीं । मायबाप धणी गणगोत ॥२॥
आतां माझी लाज राखें पंढरीनाथा । तुजविण अनंता आणिक नाहीं ॥३॥
अनाथांचा नाथ दीनांचा कैवारी । पाव झडकरी आपुल्या दासा ॥४॥
गोरियाचे हात आलेचि तत्क्षणीं । नामा कीर्ति वर्णीं विठोबाची ॥५॥
४.
माती तुडवितां नाहीं देहस्थिती । आठवीत चित्तीं पांडूरंग ॥१॥
गोरोबाची कांता पाणियासी जातां । पुत्राला पाहतां खेळतसे ॥२॥
द्दष्टी असों द्यावी स्वामि बाळावरी । नाहीं कोणी घरीं सांभाळाया ॥३॥
नामा म्हणे नाहीं गोरा देहावर । सर्वही निर्धार पांडूरंगीं ॥४॥