नन्दिकेश्वरविरचितम् अभिनयदर्पणम् - ९

अर्चने पञ्चसङ्ख्यायां सन्दंशाख्यो नियुज्यते । मुकुलहस्तः  अङ्गुलोपञ्चकं चैव मेलयित्वा प्रदर्शने ॥१६१॥
मुकुलाभिधहस्तोऽयं कीर्त्यते भरतागमे । कुमुदे भोजने पञ्चबाणे मुद्रादिधारणे ॥१६२॥
नाभौ च कदलीपुष्पे युज्यते मुकुलः करः । ताम्रचूडहस्तः  मुकुले ताम्रचूडः स्यात्तर्जनी वक्रिता यदि ॥१६३॥
विनियोगः  कुक्कुटादौ वके काके उष्ट्रे वत्से च लेखने । युज्यते ताम्रचूडाख्यः करो भरतवेदिभिः ॥१६४॥
त्रिशूलहस्तः  निकुञ्चनयुताङ्गुष्ठकनिष्ठस्तु त्रिशूलकः । विनियोगः  विल्वपत्रे त्रित्वयुक्ते त्रिशूलकर ईरितः ॥१६५॥
व्याघ्रहस्तः  कनिष्ठाङ्गुष्ठनमने मृगशीर्षकरे तथा । व्याघ्रहस्तः स विज्ञेयो भरतागमकोविदैः ॥१६६॥
विनियोगः  व्याघ्रे भेके मर्कटे च शुक्तौ संयुज्यते करः । अर्धसूचीहस्तः  कपित्थे तर्जनी ऊर्ध्वसारणे त्वर्धसूचिकः ॥१६७॥
विनियोगः  अङ्कुरे पक्षिशावादौ बृहत्कीटे नियुज्यते । कटकहस्तः  सन्दंशेऽप्युर्ध्वभागे तु मध्यमानामिकान्वया ॥१६८॥
कटको हस्त उच्यते । विनियोगः  एतस्य विनियोगस्तु ॥॥ ॥॥ दर्शने ॥१६९॥
आह्वानभावचलने ॥॥ ॥॥ । पल्लिहस्तः  मयूरे तर्जनीपृष्ठो मध्यमेन युतो यदि ॥१७०॥
पल्लिहस्तः स विज्ञेयः पल्लाथै विनियुज्यते । अभिनयवशादेषां संयुतत्वं प्रकीर्तितम् ॥१७१॥
मार्गप्रदर्शनं तेषां क्रमाल्लक्ष्यानुसारतः । संयुतहस्ताः  अञ्जलिश्च कपोतश्च कर्कटः स्वस्तिकस्तथा ॥१७२॥
डोलाहस्तः पुष्पपुट उत्सङ्गः शिवलिङ्गकः । कटकावर्धनश्चैव कर्तरीस्वस्तिकस्तथा ॥१७३॥
शकटं शङ्खचक्रे च सम्पुटः पाशकीलकौ । मत्स्यः कूर्मों वराहश्च गरुडो नागबन्धकः ॥१७४॥
खट्वा भेरुण्ड इत्येते सङ्ख्याता संयुताः कराः । त्रयोविंशतिरित्युक्ताः पूर्वगैर्भरतादिभिः ॥१७५॥
अञ्जलिहस्तः  पताकातलयोर्योगादञ्जलिः कर ईरितः । विनियोगः  देवतागुरुविप्राणां नमस्कारेष्वनुक्रमात् ॥१७६॥
कार्यः शिरोमुखोरस्थो विनियोगेऽञ्जलिबुधैः । कपोतहस्तः  कपोतोऽसौ करो यत्र श्लिष्टाऽऽमूलाग्रपार्श्वकः ॥१७७॥
विनियोगः  प्रणामे गुरुसम्भाषे विनयाङ्गीकृतेष्वयम् । कर्कटहस्तः  अन्योन्यस्यान्तरे यत्राङ्गुल्यो निःसृत्य हस्तयोः ॥१७८॥
अन्तर्बहिर्वा वर्तन्ते कर्कटः सोऽभिधीयते । विनियोगः  समूहागमने तुन्ददर्शने शङ्खपूरणे ॥१७९॥
अङ्गानां मोटने शाखोन्नमने च नियुज्यते । स्वस्तिकहस्तः  पताकयोः सन्नियुक्तः करयोर्मणिबन्धयोः ॥१८०॥