श्रीपराशर उवाच
आद्यो वेदश्चतुष्पादः शतसाहस्त्रसम्मितः । ततो दशगुणः कृत्स्त्रो यज्ञोऽयंसर्वकामधुक् ॥१॥
ततोऽत्र मत्सुतो व्यासो अष्टाविशंतिमेऽन्तरे । वेदमेकं चतुष्पादं चतुर्धा व्यभजत्प्रभुः ॥२॥
यथा च तेन वै व्यस्ता वेदव्यासेन धीमता । वेदास्तथा समस्तैस्तैर्व्यस्ता व्यस्तैस्तथा मया ॥३॥
तदनेनैव वेदानां शाखाभेदान्द्विजोत्तम । चतुर्युगषुः पाठितान्ससमस्तेष्ववधारय ॥४॥
कृष्णद्वैपायनं व्यासं विद्धि नारायणं प्रभुम् । को ह्यान्यो भुवि मैत्रेय महाभारतकृद्भवेत् ॥५॥
तेन व्यस्ता यथा वेदा मत्पुत्रेण महात्मना । द्वापरे ह्यात्र मैत्रेय तस्मित्र्छृणु यथतथम् ॥६॥
ब्रह्मणा चोदितो व्यासो वेदान्व्यस्तुं प्रचक्रमे । अथ शिष्यान्प्रजग्राह चतुरो वेदपारगान् ॥७॥
ऋग्वेदपाठकं पैलं जग्राह स महामुनिः । वैशम्पायननामनं यजुर्वेदस्य चाग्रहित् ॥८॥
जैमिनिं सामवेदस्य तथैवाथर्ववेदवित् । सुमन्तुस्तस्म शिष्योऽभूद्वेदव्यासमस्य धीमतः ॥९॥
रोमहर्षणनामानं महाबुद्धिं महामुक्निः । सुतं जग्राह शिष्यं स इतिहासपुरणयोः ॥१०॥
एक आसेद्यजुर्वेदस्तं चतुर्धा व्यकल्पयत् । चातुर्होत्रमभूत्तस्मिंस्तेन यज्ञमथाकरोत् ॥११॥
आध्वर्यवं यजुर्भिस्तु ऋग्भिर्होत्रं तथा मुनिः । औद्गत्रं सामभिश्चके ब्रह्मत्वं चाप्यथर्वभिः ॥१२॥
ततस्स ऋच उद्धत्य ऋग्वेदं कृतवान्मुनिः । यजुंषि च यजुर्वेदं सामवेदं च सामभिः ॥१३॥
राज्ञां चाथर्ववेदेन सर्वकर्माणि च प्रभूः । कारयामस मैत्रेय ब्रह्मात्वं च यथास्थिति ॥१४॥
सोऽयमेको यथा वेदस्तरुस्तेन पृथक्कॄतः । चतुर्धाथ ततो जातं वेदपादपकाननम् ॥१५॥
बिभेदं प्रथमं विप्र पैलो ऋग्वेदपादपम् । इन्द्रप्रमितये प्रादाद्वाष्कलाय च संहिते ॥१६॥
चतुर्धा स बिभेदाथ बाष्कलोऽपि च संहिताम् । बोध्यादिभ्यो ददौ ताश्च शिष्येभ्यस्स महामुनिः ॥१७॥
बोध्याग्निमाढकौ तद्वद्याज्ञवल्क्यपराशरौ । प्रतिशाखास्तु शाखायस्तस्यास्ते जगृहुर्मुने ॥१८॥
इन्द्रप्रमितिरेकां तु संहितं स्वसुतं ततः । माण्डुकेयं महात्मानं मैत्रेयाध्यापयत्तदा ॥१९॥
तस्य शिष्यप्रशिष्येभ्यः पुत्रशिष्यक्रमाद्ययौ ॥२०॥
वेदमित्रस्तु शाकल्यः संहितां तामधीतवान् । चकार संहिताः पत्र्च शिष्येभ्यः प्रददौ च ताः ॥२१॥
तस्य शिष्यास्तु ये पत्र्च तेषं नामानि मे श्रृणु । मुद्गलो गोमुखश्चैव वात्सश्शालीय एव च ।
शरीरः पत्र्चमश्चासीन्मैत्रेय सुमहामतिः ॥२२॥
संहितात्रितयं चक्रे शाकपूर्णस्तथेतरः । निरुक्तमकरोत्तद्वच्चतुर्थ मुनिसत्तम ॥२३॥
क्रौच्चो वैतालिकस्तद्वद्वलाकश्च महामुनिः । निरुक्तकृच्चतुर्थोऽभूद्वेदवेदांगपारगः ॥२४॥
इत्येताः प्रतिशाखाभ्यो ह्यानुशाखा द्विजोत्तम । बाष्कलश्चापरास्तिस्त्रस्संहिताः कृतवान्द्विज ।
शिष्यः कलायनिर्गार्ग्यस्तुतीयश्च कथाजवः ॥२५॥
इत्येते बह्वृचाः प्रोक्ताः संहिता यैः प्रवर्तिताः ॥२६॥
इति श्रीविष्णुपुराणे तृतीयेंऽशें चतुर्थोऽध्यायः ॥४॥