वेषधार्‍याच्या भावना

१

कलिमार्जी दैवतें उघड दिसती फार । नारळ आणि शेंदूर यांचा भडिमार ॥१॥
लटिका देव लटिका भक्त लटिके सर्व वाव । सात धान्याचे धपाटे मागती काय त्यांचा बडिवार ॥२॥
तेल रांधा मागती मलीदा वरती काजळ कुंकू । फजीतखार एम देव तयाचे तोडावर धुंकू ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्वभावे सोपा पंढरीराव । तया सांडोनि कोण पुसे या देवांची कासया माव॥४॥

२

भक्त रागेला तवकें । देव फोडोनि केले कुटकें ॥१॥
कटकट मूर्ति मागुती करा । मेण लावुनी मूर्ति जडा ॥२॥
न तुटे न जळे काही न मोडे । त्या देवाचे केले तुकडे ॥३॥
रांडवा म्हणती आगे आई । कैसा देव फोडिला बाई ॥४॥
जवळींच शुद्ध असतां देवा । भक्तांसी पडिला सदेवो ॥५॥
शाळीग्राम शुद्ध शिळा हारपलीया उपवास सोळा ॥६॥
चवदा गांींचा बांधिला दोरा । तोहि अनंत नेला चोरा ॥७॥
अनंतासी अंतु आला । भक्ता तेथे खेदु जाहला ॥८॥
एका जनार्दनी भावो । नाहीं तंव कैंचा देवो ॥९॥

३

देव म्हणती मेसाबाई । पूजा अर्चा करिती पाही ॥१॥
नैवेद्य वहाती नारळ । अवधा करिती गोंधळ ॥२॥
बळेंचि मेंढरे बोकड मारिती । सुकी रोटी तया म्हणती ॥३॥
बळेंचि आणिताती अंगा । नाचताती शिमगी सोंगा ॥४॥
सकळ देवांचा देव । विसरती तया अहंभाव ॥५॥
एका जनार्दनीं ऐसा देव । येथं कैसा आमुचा भाव ॥६॥

४

प्रेमें पूजी मेसाबाई । सांडोनियां विठाबाई ॥१॥
काय देईल ती वोंगळा । सदा खाय अमंगळा ॥२॥
आपुलीये इच्छेसाठीं । मारी जीव लक्ष कोटी ॥३॥
तैसी नोहे विठाबाई । सर्व दीनाची ती आई ॥४॥
न सांडीची विठाबाई । एका जनार्दना पाहीं ॥५॥

५

सांडोनिया विठाबाई । कां रे पूजितां मेसाई ॥१॥
विठाबाई माझी माता । चरणों लागो इचे आतां ॥२॥
अरे जोगाई तुकाई । इजपुढे बापुड्या काई ॥३॥
एका जनार्दनी माइश आई । तिहीं लोकीं तिची साई ॥४॥

६

आलों ऐकोनी खंडोबाची थोरी । वाधा होऊनि मज मागा म्हणती वारी ॥१॥
ठकलों ठकलों वाउगा सीण । थारी मागतां पोट न भरे जाण ॥२॥
सदा वागवी कोटंबा आणि झेंडा । भेटवा मज पंढरीरावो ॥४॥
रांडापर्पोरें त्यजिली जालों काळतोंडा ॥३॥
गेले दोनी ठाव आतां कोर्ट उरला वाव । एका जनार्दनों

७

पूजिती खंडेराव पतर भरिती । विठ्ठल विठ्ठल न म्हणती अभागी ते ॥१॥
लावूनिभंडार दिवटा घेती हाती । विठ्ठल म्हणतां लाजती पापमती ॥२॥
ऐसियासी भाव सांगावा तो कवण । एका जनार्दनी काया वाचा शरण ॥३॥

८

फजितीचे देव मागती पुटीरोटी । आपणासाठी जगा पीडिती काळतोंडे मोठी ॥१॥
नको तया देवा आठव मजसी । विठ्ठल मानसीं आम्ही ध्याऊं ॥२॥
अविचारी देव अविचारी भक्त । देवाकारणे मारिती पशुधात ॥३॥
एका जनार्दनीं जळो जळो ऐसा देव तो भांड । विठ्ठल विठ्ठल न म्हणे त्याचे काळे तोंड ॥४॥

९

म्हणती देव मोठे मोठे । पूजिताती दगडगोटे ॥१॥
कष्ट नेणती भोगिती । वहा दगडातें म्हणती ॥२॥
जीत जीवा करूनि वध । दगडा दाविती नैवेद्य ॥३॥
रांडापोरें मेळ जाला । एक म्हणती देव आला ॥४॥
नाक घासूनी गव्हार । देवा म्हणती गुन्हेगार ॥५॥
एका जनार्दनीं म्हणे । जन भुलले मूर्खपणें ॥६॥

१०

पाषाणाची करूनि मूर्ति । स्थापना करिती द्विजमुखें ॥१॥
शा तयां म्हणताती देव । विसरूनी देवाधिदेव ॥२॥
मारिती पशूच्या दावणी । सुरापाणी आल्हाद जयां ॥३॥
आमुचा देव म्हणती भोळा । पहा सकळां पावतसे ॥४॥
ऐशा देवा देव न म्हणे कोणीही । एका विनवी जनार्दनीं ॥५॥

११

प्रतिमेचा देव केला । काय जाणे ती अबला ॥१॥
शा नवस करिती देवासी । म्हणती पुत्र देई वो मजसी ॥२॥
न कळेचि मूढा वर्म । कैसे जाहालेंसें कर्म ॥३॥
प्रतिमा केलीसे आपण । तेथें कैंचें देवपण ॥४॥
देव खोटा नवस खोटा । एका जनार्दनीं रडती पोटा ॥५॥

१२

देव दगडाचा भक्त तो मेणाचा । ऐका दोहींचा विचार कैसा ॥१॥
खरेपणा नाहीं देवाचे ते ठायी । भक्त अभाविक पाहीं दोन्ही एक ॥२॥
एका जनार्दनीं ऐसें देवभक्तपण । निलाजरे जाण उभयतां ॥३॥

१३

करूनि नवस मागती ते पुन । परी तो अपवित्र होय पुढे ॥१॥
नासोनियां धर्म करी वेडेचार । भोगिती अघोर पापमती ॥२॥
शा सदा सर्वकाळ निंदावे सज्जन । काया परद्रव्या ॥३॥
परनारी देखतां सुख वाटे मनीं । भोगी वित्त हानी पाप जोडे ॥४॥
ऐसिया पामरा दंड तो कोण । तयाचे वदन कृष्णवर्ण ॥५॥
एका जनार्दनीं नवसाचे फळ । कुळी झाला बाळ बुडवणा ॥६॥

१४

जयाचेनि तुटे भवबंधन । तयासी जाण विसरती ॥१॥
करिती आणिकांची सेवा । ऐसे ते अभागी निर्देवा ॥२॥
मुळीच नाहीं देवपण । तेथें करिती जप ध्यान ॥३॥
विसरूनी खन्या देवासी । भुलले आपुल्या मानसी ॥४॥
सत्य सत्य बुडती जनीं । एका शरण जनार्दनीं ॥५॥

१५

वोस घर वस्तीस काहा । तैसें देवा कोण पुसे ॥१॥
सांडोनियां पंढरीराणा । वोस राना कोण धांवे ॥२॥
घेती मांसाचे अवदान । देवपण कैंचें तेथें ॥३॥
ऐसिया देवासी पूजणें । एका जनार्दनी खोटें जिणें ॥४॥

१६

येउनी नरदेहा भूतातें पूजिती । परमात्मा नेणती महामूर्ख ॥१॥
दगडाच्या देवासेंदुराचा भार । दाविती वडिवार पूजनाचा ॥२॥
रांडापोरे घेती नवसाची यगाड़ । नुगये लिगाड तयाचेनि ॥३॥
आपण बुडती देवा बुडविती । अंतकाळी होती दैन्यवाणं ॥४॥
एका जनार्दनी ऐसिया देवा । जो पूजी गाढवासम होय ॥५॥

१७

भजन चालिले उफराटें । कवण जाणे खरे खोटें ॥१॥
जवळी अमतां देव । भक्तां उपजला संदेह ॥२॥
सचेतन तुळशी तोडा । वाहाती अचेतन दगडा ॥३॥
बेला केली ताडातोडी । लिंगा लाखोली रोकडी ॥४॥
अग्निहोत्रीचा सुकाळ । शमी पिंपळासी काळ ॥५॥
तिन्ही देव पिंपळांत । अमिहोत्री केला घात ॥६॥
मुख बांधोनी बोकड मारा । म्हणती सोमयाग करा ॥७॥
चवदा गांठींचा अनंत दोरी । तो प्रत्यक्ष नेला चोरी ॥८॥
' शालिग्राम शुद्ध शिळा । हारपलीया उपवास सोळा ॥९॥
एका जनार्दनीं एक भाव । कुभाषिका कैंचा देव ॥१०॥

१८

प्रतिमा देव ऐसा ज्याचा भाव । न करी निर्वाहो अंगों अंगी ॥१॥
असतां सर्वत्र बाहेरी अंतरीं । संतुष्टा भीतरी म्हणे देव ॥२॥
तेचि ते द्वारका तेचि हे पंढरी । सर्वत्र न धरी तोचि भाव ॥३॥
तीर्थयात्रा करी देव असे क्षेत्रीं । येर काय सर्वत्री बोस पडलें ॥४॥
पुण्य क्षेत्रीं पुण्य अन्य क्षेत्रीं पाप । नवल संताप कल्पनेचा ॥५॥
एका जनार्दनी स्वत:सिद्ध अस । नाथिलेची पिसे मत वाद ॥६॥

१९

देव देही आहे सर्व ते म्हणती । जाणतिया न कळे गती देव नेणे ॥१॥
ऐसे ते भुलले देवा विसरले । तपताती वहिले करूनी कष्ट ॥२॥
देवाची ती भेटी नाहीं जाहली तया । शिणताती वायां कर्महीन ॥३॥
एका जनार्दनीं जवळी असानी देव । कल्पनेनें वाव केला मनें ॥४॥

२०

सर्वात्मक भरला देवो । तेथें न ठेविती भावो ॥१॥
ऐशी भुलली कर्मासी । आचरती ती दोषासी ॥२॥
शा सर्व ठायी व्यापक हरी । कोण द्वेषी कोण वैरी ॥३॥
ऐसे अभागी ते हीन । भोगिताती जन्मपतन ॥४॥
नको ऐसें ब्रह्मज्ञान । एका जनार्दनीं शरण ॥५॥

२१

देव सर्वाठायीं वसे । परि न दिसे अभाविकां ॥१॥
शा जळी स्थळी पाषाणी भरला । रिता ठाव कोठे उरला ॥२॥
जिकडे पाहे तिकडे देव । अभाविकां दिसे वाव ॥३॥
एका जनार्दनी नाहीं भाव । तंव तया न दिसे देव ॥४॥

२२

लटिक्या भावाचें । देवपण नाहीं साचें ॥१॥
भाव नाहीं जेथें अंर्गी । देव पाहतां न दिसे जगीं ॥२॥
सर्व काळ मनीं कुभाव । जैसा पाहे तैसा देव ॥३॥
लटिकी भंड फजिती । एका जनार्दनी निशिती ॥४॥

२३

देही असोनियां देव । वाउगा करिती संदेहो ॥१॥
जाय देवळासी स्वयें । मी आशा दुसरी वाहे ॥२॥
बैसोनी कीर्तनी । लक्ष लावी सदां धनीं ॥३॥
करूं जाय तीर्थयात्रा । गोविले मन विचारा ॥४॥
ऐशियासी न भेटे देव । एका जनार्दनीं नाहीं भाव ॥५॥

२४

ब्रह्म एक परिपूर्ण । तेथें नाहीं दोष गुण ॥१॥
पराचा देखती जे दोष । तेचि दोषी महादोषी ॥२॥
ब्रह्मीं नाहीं दोष गुण । पाहती ते मूर्ख जाण ॥३॥
जे गुणदोषी देखती । एका जनार्दनीं नाडती॥४॥

२५
मी तेचि माझी प्रतिमा । तेथें नाहीं आन धर्मा ॥१॥
तेथे असे माझा वास । नको भेद आणि सायास ॥२॥
कलियुगी प्रतिमेपरतें । आसना साधन नाहीं निरूतें ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । दोन्ही रूपं देव आपण ॥४॥

==============================

ब्राह्मण

१

स्नानसंध्या शौचाचार । स्वधर्म नावडे साचार ॥१॥
कनकफळ नाम गोमटें । बाहेर आंत दिसे कांटे ॥२॥
शरीर श्वेत निर्नासिक । तोंडाळ ओढाळ पतिनिंदक ॥३॥
ऐशी आचारहीन बापुडीं । एका जनार्दनी न धरी जोडी ॥४॥

२

सुंदर विभूती लावी अंगी । मिरवी जगीं भूषण ॥१॥
घालूनियां गळां माळा । वागवी गवाळा वोंगळ ॥२॥
नेणे कधी योगयाग । दावी सोंग भाविकां ॥३॥
एका जनार्दनीं भाव । नाहीं तेथें कदा देव ॥४॥

३

द्रव्याचिया लोभे । तीर्थामध्ये राहती उभे ॥१॥
सांगती संकल्प ब्राह्मण । तेणें निर्फल तीर्थ जाण ॥२॥
संकल्पाने नाड । उभयतां ते द्वाड ॥३॥
संकल्पाविरहित धन । एका जनार्दनीं पावन ॥४॥
नवल दंभाचे कौतुक । अग्नहोत्री म्हणती याज्ञिक ॥५॥
मंत्रतंत्राची कथा कोण । मुख्य गायत्री विकिती ब्राह्मण ॥६॥
आम्ही स्वधर्मनिष्ठ पावन । दंभे म्हणती आपणा जाण ॥७॥
दांभिकांची भक्ति वाव । एका जनार्दनीं नाहीं ठाव ॥८॥

४

वेदाचिया बोला कर्मातें गोविला । परी नाहीं भजला संतालार्गी ॥१॥
शा घोकूनियां वेद द्वैत नवजाय । वाउगाची श्रम तया ॥२॥
तया अद्वैताच्या वाटां जाय तो करंटा । शीण तो अव्हाटा आदिअंत ॥३॥
एका जनार्दनीं संतांसी शरण । गेलीयां पठण सर्वजोडे ॥४॥