अवन्तीस्थचतुरशीतिलिङ्गमाहात्म्यम् - अध्याय ३३

॥ श्रीहर उवाच ॥
त्रयस्त्रिंशत्तमं देवमानंदेश्वरमीश्वरम् ॥
विद्धि पापहरं पुण्यं सर्वसंपत्करं सदा ॥१॥
पुरा राथंतरे कल्पे बभूव पृथिवीपतिः ॥
अनमित्र इति ख्यातः सार्वभौमो महीतले ॥२॥
धर्मात्मा महात्मा च पराक्रमधनो नृपः ॥
अतीत्य सर्वभूतानि बभौ भानुरिवाव्ययः ॥३॥
समः शत्रौ च पुत्रे च मित्रे च परधर्म्मवित् ॥
गिरिभद्रा गिरेः पुत्री तेनोढा वरवर्णिनी ॥४॥
अतीव वल्लभा सा च प्राणेभ्योऽपि गरीयसी ॥
आनंद इति पुत्रोऽभूत्तस्य ज्ञानरतः सुधीः ॥५॥
जातमात्रो निजोत्संगे स्थिरमुल्लाप्य वै पुनः ॥
परिष्वजति हार्देन उल्लापयति पुनःपुनः ॥६॥
स जातिस्मरणो जातो मातुरुत्संगमास्थितः ॥
जहास च तदा माता संक्षुब्धा वाक्यमव्रवीत् ॥७॥
भीतास्मि किमिदं वत्स हासो यद्वदने तव ॥
अकालबोधः संजातः किंस्वित्पश्यसि शोभनम् ॥८॥
इत्युक्तो मातरं प्राह सर्वोऽपि स्वार्थमीहते ॥
मां नेतुमिच्छति पुरो मार्जारी किं न पश्यसि ॥
अंतर्धानगता चेयं द्वितीया जातहारिणी ॥९॥
पुत्रप्रीत्या च मातस्त्वमतः स्वार्थं समीहसे ॥
उल्लाप्योल्लाप्य बहुशः परिष्वजसि मां बत ॥१०॥
उद्भूते बालके स्नेहात्संभ्रमात्स्त्रीजनोऽप्ययम् ॥
ततोयमागतो हासः शृणु चाप्यत्र कारणम् ॥११॥
स्वार्थे प्रसक्ता मार्जारी लोलुपा मामवेक्षते ॥
तथांतर्द्धानगा चेयं द्वितीया जातहारिणी ॥१२॥
त्वं तु क्रमेणोपभोग्यं मत्तः फलमभीप्ससि ॥
न मां जानासि कोऽप्येवं न वै चोपकृतं मया ॥१३॥
संगतिर्नाति बालानां पंचसप्तदिनात्मकम् ॥
तथापि स्निह्यसि प्रीत्या परिष्व जसि संततम् ॥१४॥
ततेति वत्स भो भद्र इत्यलीकं ब्रवीषि माम् ॥
पुत्रस्य वचनं श्रुत्वा क्रुद्धा माताऽब्रवीदिदम् ॥१५॥
नाहं त्वामुपकारार्थं वत्स प्रीत्या परिष्वजे ॥
स्वार्थो मया परित्यक्तो यस्त्वत्तो मे भविष्यति ॥१६॥
इत्युक्त्वा सा तमुत्सृज्य निष्क्रांता सूतिकागृहात् ॥
जहार तत्परित्यक्तं सा तदा जातहारिणी ॥१७॥
सा हृत्वा तं तदा बालं पूर्वजातिस्मरं प्रिये ॥
हैमिन्याः शयने न्यस्यद्विक्रांतस्य महीभृतः ॥१८॥
मत्वा स्वकीयं पुत्रं तु विक्रांतेन महीभृता ॥
कृतं वै नामकरणमानंद इति विश्रुतम् ॥१९॥
विक्रांतस्य सुतो नीतो बोधस्य च द्विजन्मनः ॥
चैत्रनामा कृतस्तेन संस्कृतो वेदमंत्रकैः ॥२०॥
तृतीयं भक्षयामास बोधपुत्रं निशाचरी॥
जातिस्मरोऽप्यथानंदः कृतोपनयनस्तदा ॥२१॥
गुरुणा समनुज्ञातं क्रियतामभिवादनम् ॥
जनन्याः प्रागुपस्थानमित्युक्तो वाक्यमब्रवीत् ॥२२॥
वंद्या मे कतमा माता जनित्री पालिनी च वा ॥
आनंदस्य वचः श्रुत्वा गुरुर्वचनमब्रवीत् ॥२३॥
नन्वियं ते महाभाग जनित्री जनकात्मजा ॥
विक्रांतस्याग्रमहिषी हैमिनीनाम नामतः ॥२४॥
॥आनंद उवाच ॥
चैत्रस्य प्रसवित्रीयं चैत्रोऽयं द्विजवेश्मनि ॥
संस्कृतो ब्राह्मणैर्मंत्रैर्गिरिभद्रासुतस्त्वहम् ॥२५॥
गुरुराह ततः कस्त्वं चैत्रः को वा त्वयोच्यते ॥
ततः स कथयामास पूर्ववृत्तांतमादितः ॥२६॥
॥ गुरुरुवाच ॥
अतीव गहनं वत्स संकटं महदागतम् ॥
न वेद्मि किंचिन्मोहेन भ्रमंति मम बुद्धयः ॥२७॥
॥ आनंद उवाच ॥
मोहस्यावसरः कोऽत्र जगत्येवं व्यवस्थितः ॥
कः कस्य पुत्रो विप्रर्षे को वा कस्य न बांधवः ॥२८॥
अतः संसारता हंति संसारं प्राणिनामिह ॥
महामोहहतं चेतश्चित्रमत्र कथं गुरो ॥२९॥
ब्रह्मपुत्रस्य दुष्टस्य दुःसहस्य सुता भुवि ॥
जातहारिणिकानाम परिवर्त्तयते सुतान् ॥३०॥
मातृद्वयं मया प्राप्तमस्मिन्नेव हि जन्मनि ॥
मातृद्वयमथो प्राप्तं जातिं संस्मरता सता ॥३१॥
सोऽहं तपः करिष्यामि चैत्र आनीयतामिति ॥
ततः सुविस्मितो राजा सभार्यः सह बंधुभिः ॥३२॥
तस्मान्निवर्त्त्य ममता मनुमेने च तं प्रति ॥
चैत्रमानीय तनयं राज्ययोग्यं चकार सः ॥३३॥
सन्मान्य ब्राह्मणं येन पुत्रबुद्ध्या स पालितः ॥
सोऽप्यानंदस्तपस्तेपे महाकालवने शुभे ॥३४॥
इंद्रेश्वरस्य देवस्य पश्चिमे लिंगमुत्तमम् ॥
भक्त्या ह्याराधयामास तपसा दुष्करेण तु ॥३५॥
तपस्यंतं ततस्तं तु देवः प्राह शुचिस्मिते ॥
किमर्थं तप्यसे वत्स तपस्तीव्रं ब्रवीमि ते ॥३६॥
मनुना भवता भाव्यं षष्ठेन व्रज तत्कुरु ॥
अलं ते तपसा तस्मिंस्ततो मुक्तिमवाप्स्यसि ॥३७॥
इत्युक्तो देवदेवेन तथेत्याह महामतिः ॥
बभूव स मनुर्देवि ब्रह्मतुल्यो महायशाः ॥३८॥
पुत्रानुत्पादयामास लिंगस्यास्य समर्चनात् ॥
कृतं नाम तदा देवैरानंदेश्वरमुत्तमम् ॥३९॥
आनंदेन यतः प्राप्ता सिद्धिर्देवि सुदुर्ल्लभा ॥
अतो नाम सुविख्यातमानंदेश्वरमीक्ष्यताम् ॥४०॥
ये पश्यंति विशालाक्षि आनंदेश्वरमीश्वरम् ॥
ते पुत्रपौत्रसंपन्ना भविष्यंति महीतले ॥४१॥
येषां क्षीणं नृणां पापं कोटिजन्मशतोद्भवम् ॥
तेषां भवति सा भक्तिरानंदेश्वरदर्शनात् ॥४२॥
तदैव पुरुषो मुक्तो जन्ममृत्युजरादिभिः ॥
यदा पश्यति देवेशमानंदेश्वरसंज्ञकम् ॥४३॥
मयोक्तं मुक्तिदं नृणामानन्देश्वरदर्शनम् ॥
स्वर्गापवर्गदं देवमानंदं लिंगमुत्तमम् ॥
अत्र देवैर्विशालाक्षि पूजितं लिंगमुत्तमम् ॥४४॥
एष ते कथितो देवि प्रभावः पापनाशनः ॥
आनंदेश्वरदेवस्य शृणु त्वं कंथडेश्वरम् ॥४५॥
इति श्रीस्कांदे महापुराण एकाशीतिसाहस्र्यां संहितायां पञ्चम आवन्त्यखण्डे चतुरशीतिलिङ्गमाहात्म्य आनंदेश्वरमाहात्म्यवर्णनंनाम त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः ॥३३॥