श्रीगुंडामाहात्म्य - अध्याय आठवा

॥ श्री गणेशाय नम: ॥ ॥ श्री गुरवे नम: ॥

ॐ नमो आदिचिन्मंगलमूर्ति । गणाधीश सगुण गणपति । विघ्नांतका प्रार्थितों तुजप्रति । द्यावी स्फूर्ति ग्रंतारंभीं ॥१॥
तूं शारदा विश्वविलासिनी । हंसवाहिनी प्रणवरुपिणी । प्रार्थितों तुज वाग्वरदायिनी । भरी कथनीं अद्वयरस ॥२॥
शिव सर्वात्मा सद्गुरु शंकर । धन्य गुंडा भक्त प्रियकर । अनंतरुपें तूंचि महीवर । करिसी उध्दार नारायणा ॥३॥
आतां कुलस्वामी श्रीव्यंकटेश । नमूं प्रत्यगात्मा श्रीनिवास । पांडुरंग धीरुक्मिणीविलास । साह्य ग्रंथास व्हावें तुम्ही ॥४॥
जेंविं बालकाचे बोल बोबडे । मातापित्यासि मधुर उघडे । तेंवि माझे अरुष बोल घडे । ज्ञात्यासि निवाडे प्राकृत ॥५॥
असो पूर्वाध्यायीं सुबोध । मोक्षप्रद गुरुशिष्यसंवाद । चूडामणिनिर्याणावरी प्रसिध्द । ऐका शुध्द गुंडाभक्ति ॥६॥
जेंवि पूर्वीं हेम मळकट । सोनार गाळोनि करी चोखट । तेंवि श्रीगुरुकृपें गुंडा श्रेष्ठ । झाला स्पष्ट बावनकशी ॥७॥
भक्तिज्ञानवैराग्यें आगळा । विवेकमूसीं शोधिला हेमगोळा । फुंकोनि श्रीगुरुबोधाग्निज्वाळा । गुंडा पुतळा सिध्द केला ॥८॥
तेव्हां गुंडा शोभला सिध्द कोटी । कोणी परीक्षितांही कसवटी । ज्याची कीर्ति वर्णितां उल्हास पोटीं । चरित्र यासाठीं ऐका पुढें ॥९॥
श्रीगुरु समाधिस्थ झाल्यावरी । गुंडा राहोनि आपुल्या घरीं । उदरनिमित्त व्यापार करी । परी अंतरीं उदास ॥१०॥
पूर्वींच गुंडाची विरागसीमा । त्यावरी गुरु गेले परंधामा । परी गुरुआज्ञे प्रपंचकर्मा । जाणोनि वर्मा वागत ॥११॥
धन्य राजाई परम पवित्र । पतिसेवा न चुके अणुमात्र । पतिचरणींच साधी परत्र । गुणसुगात्र महासाध्वी ॥१२॥
प्रसंगीं साह्य मंत्री जैसा । दासीपरी मृदु बोल अहिंसा । भोजनीं प्रेमा मातेऐसा । शोभे विलासा रतिदुजी ॥१३॥
कर्मधर्मासी सदा अनुकूल । अत्यंत शांत स्वभाव केवळ । कुलोध्दारक शोभे सुशील । गुणें अमोल गुंडाकांता ॥१४॥
गुंडाचें वैराग्य तीव्र अत्यंत । तें परीक्षावया देव येत । ती कथा ऐका श्रोते समस्त । सावचित्त पुढें आतां ॥१५॥
एकदां गुंडा दुकानीं पाही । गृहीं एकटीं होती राजाई । तों ब्राह्मणवेषें देव त्या समयीं । पातला गृहीं वृध्दरुपें ॥१६॥
राजाई ओळखूनि ब्राह्मण । त्यासि दिधलें नमोनि आसन । प्रार्थी आसनीं बैसा म्हणून । आदरमान करोनियां ॥१७॥
म्हणे काय आज्ञाजी विप्रोत्तमा । सांगा ग्रामनाम काज जें तुम्हां । यजमान गेले व्यापारकर्मा । येतांचि धामा सांगेन तें ॥१८॥
किंवा आपणचि दुकाना जावें । कोण कार्य ते कळवावें । अथवा काय ते मज सांगावें । पतीस भावें सांगेन तें ॥१८॥
विप्र म्हणे माझें पंढरीग्राम । आणि विठ्ठलदेव नाम । भिक्षुक मी दरिद्री परम । गेला जन्म संचारांत ॥२०॥
वेदविद्याही येतसे पवित्र । विद्वत्सु दरिद्रता वेदशास्त्र । बहु कष्टें पोशिलें पुत्रकलत्र । जन्म परतंत्र जाहला ॥२१॥
नित्य कांहींतरी जोडितां जोडी । साजरी होय मध्यान्हघडी । बत्तिसी केल्याविण उघडी । नमिळे कवडीनिश्चयें ॥२२॥
त्यांत घरीं मुलगा उपवर । म्हणोनि केला लग्ननिर्धार । परी लग्न नोहे तें विघ्न साचार । आलें भयंकर मज वाटे ॥२३॥
आधींच वधूप्राप्ति दुर्घट । त्यावरी द्रव्याचें महासंकट । फिरतों देशांतरीं परी अदृष्ट । कृपा वरिष्ठ बाईची ॥२४॥
धिक्‍ धिक्‍ या जन्मा काय करुं । निरुपाय उघडें लेकरुं । किंवा विष खाऊनि मी मरुं । दाटें गहिंवरु ब्राह्मणासी ॥२५॥
दशा विप्राची ऐकूनि त्या वेळा । राजाईसी आला कळवळा । म्हणे विप्रोत्तमा दु:ख सांभाळा । गोष्ट दयाळा ऐका एक ॥२६॥
दुकानाहूनि प्राणनाथ । येतांचि कळवीन ही मात । महत्कार्य जाणोनि यथार्थ । द्रव्य अमित देतील ॥२७॥
देव असे अत्यंत नाटकी । राजाई बोलतां सचिंत ऐकी । अधो पाहे श्वासोच्छवास टाकी । अष्टाक्षर घोकी काय कसें ॥२८॥
त्रैलोक्य ज्याच्या मोहाधीन । तो दीनपणें करी रुदन । विप्रनेत्रीं अश्रू पाहून । व्याकूळ जाण राजाई ॥२९॥
साध्वी म्हणे यासी काय देऊं । कीं प्राणनाथा आतांचि बोलावूं । याचका कैसी दवडूनि लावूं । कीं अंत घेऊं आला हरी ॥३०॥
जरी पतीकडे जाऊं या वेळे । तरी हा राहें कां जाय न कळे । स्वामी काय म्हणती हें न कळे । सत्वही मळे निरर्थक ॥३१॥
विप्र निराश उठोनि चालिला । तंव त्या सतीनें निश्चय केला । कांहीं अलंकार द्यावा याला । म्हणोनि प्रार्थिला माघारी ॥३२॥
गृहांत जावोनि सती समर्थ । धैर्ये आणिली मुक्तलग नथ । म्हणे हें घ्या साधा कार्यार्थ । जावोनि यथार्थ विप्रोत्तमा ॥३३॥
विप्रासी जाहला अत्यानंद । राजाईसी वदे आशीर्वाद । आचंद्रार्क दोघें कीर्ति अभेद । पावाल पद निर्वाणीं ॥३४॥
विप्र उठोनि गेला बाहेरी । राजाई मनांत चिंता करी । ही गोष्ट पतीसि कळेल जरी । म्हणती तरी काय नेणो ॥३५॥
इकडे विप्र जाय लगबग । पुसे लोकांसी हटमार्ग । गुंडाचे दुकानीं आला सवेग । नमोनि मग बसवी गुंडा ॥३६॥
गुंडा सविनय विप्रवर्या । पुसे आपण आलां कोणा कार्या । नाम ग्राम आज्ञा जी या समया । करोनि दया सांगावे ॥३७॥
नाम विठ्ठल ग्राम पंढरी । भिक्षुक दीन देशसंचारी । उपवर मुलगा लग्न घरीं । आलों निर्धारीं धनासाठीं ॥३८॥
फिरतफिरत आलों येथ । तों कोणी बाई साध्वी समर्थ । दीन दयेनें मज यथार्थ । दिधली नथ ती ही असे ॥३९॥
विप्रें गुंडा हातीं नथ दिली । अमुक द्रव्य बोली ठरली । गुंडांनीं नथेची परीक्षा केली । बुध्दि भ्रमली रजोगुणें ॥४०॥
म्हणती ही टीक आणि मोती । अमक्यापाशीं घेतलीं होतीं । मग ही केंवि विप्रा हातीं । आली निश्चिती कळेना ॥४१॥
आपण आतांचि गृहासि जावें । पूर्वी आपल्या स्त्रीसी पुसावें । नंतर वाटे ऐसें करावें । मनोभावें निश्चय केला ॥४२॥
विप्रासि म्हणे अहो स्वामी । क्षणैक दुकान सांभाळा तुम्ही । नेमिलें धन तें आणितों मी । जाऊनि धामीं आतांचि ॥४३॥
ब्राह्मण म्हणे कायरे बाळ । तुझें दुकान तूं सांभाळ । बरा नाहीं आतांचा काळ । लोक बाष्कळ बहु झाले ॥४४॥
आधीं नथ माझी मज देईं । मग वाटेल तिकडे तू जाईं । दुजा कोणी पाहूं ग्राही । कळली भलाई शहाण्या ॥४५॥
बाबा असे मीं गरीब ब्राह्मण । माझें येथें आहे तरी कोण । मागें पळावें हातचें देऊन । हें शहाणपण मज नये ॥४६॥
गुंडा म्हणे स्वामी न व्हा अधीर । हें दुकान तुमचें निर्धार । मी द्रव्य आणितों सत्वर । नाहीं उशीर आलों मी ॥४७॥
विप्र म्हणेरे बाबा जावें । माघारा मात्र सत्वर यावें । मज वृध्दातें न दिसे बरवें । दृढ लावावें दुकान तुवां ॥४८॥
गुंडा दुकान लावोनि जातां । रजोगुणें वाढली ममता । म्हणे स्त्रीनें न विचारितां । नथ विप्रहस्ता दिली केंवि ॥४९॥
स्त्रियेसि बोलत दटावून । तुझी नथ कोठें पाहुं ती आण । हें नावडे स्वतंत्र लक्षण । कळलें ज्ञान तुझें पुरें ॥५०॥
ऐसा दुर्गुण मज नावडे । चल आण नथ पाहूं इकडे । घाबरी साध्वी पाहे चहूंकडे । ऐकतां सांकडें दुर्घट तें ॥५१॥
पतिपद चिंतूनि सती बोले । डब्यांत नासिकभूषण ठेविलें । डबा आणितां गुंडा पाहू लागलें । आश्चर्य वर्तलें तेव्हां पुढें ॥५२॥
एकाकृति नथा दो ठायीं । पाहूनि आश्चर्य करी राजाई । सत्य ही करणी ह्या समयी । दावित विठाई दीनासाठीं ॥५५॥
आठवितां मी पतीचे पाय । आली पाहूनि संकटसमय । धन्य तुवां उपकार केला माय । उतराई काय होऊं तुज ॥५६॥
जन्मवरी न विसरें उपकारा । म्हणतां नेत्रीं अश्रुधारा । सद्गद रोमांच स्वेद शरीरा । स्तब्ध सुंदरा जाहली ॥५७॥
तेव्हां गुंडा खालीं पाहतां । आश्चर्य झाले अवचिता । करीं होत्या ज्या दोन नथा । एकचि तत्वतां राहिली ॥५८॥
गुंडा स्त्रीसि म्हणे नथा दोन्ही । पाहिल्या तुवां आतांच नयनीं । एक राहिली एक जावोनि । विचत्रकरणी वाटे ही ॥५९॥
प्रभो तुझी अघटित लीला । कधीं नेणवे ब्रह्मादिकांला । तेव्हां काय कळे मज मूढाला । म्हणोनि बैसला स्तब्ध गुंडा ॥६०॥
श्रीगुरुचूडामणिपद । स्मरोनि तेव्हां पावला आनंद । विप्रस्मृति होतांचि विशद । होवोनि सावध स्त्रीसी बोले ॥६१॥
फार वाईट हें मी केले । दुकानीं विप्रा एकटें ठेविलें । स्वार्थासाठी येणें घडलें । कैसें भ्रमलें मन हें माझें ॥६२॥
नेमिलें द्रव्य घेऊनि तत्काळ । दुकाना जाय गुंडा उतावीळ । नाहीं विप्र दुकानीं मूळ । म्हणोनि व्याकूळ जाहला ॥६३॥
गुंडानें सर्व पाहिली पेठ । परी कोठेंही न पडे गांठ । आतां कैंची विप्राची होय भेट । म्हणोनि शेवट खेद करी ॥६४॥
अहा हें कर्म कैसें गहन । विप्र कैंचा हा रुक्मिणीरमण । यासि प्रत्यक्ष देवोनि दान । पुन्हां हिरोन घेतलें मी ॥६५॥
जरी सर्वस्व दिलें असतां । तरीही न होय त्याची समता । कैसी बुध्दि गुंतली स्वार्था । काय आतां करु मी ॥६६॥
प्रभो मजविषयी कठोर । कां झालासि ऐसा साचार । जरी अपराधी मूढ मी पामर । तरी दीनोध्दार ब्रीद तुझें ॥६७॥
म्यांचि तुझा केला अन्याय । मग तुजवरी बोल काय । प्रायश्चित्ताविण याचा निर्णय । केंवि होय हेंही खरें ॥६८॥
दुकानांतील द्रव्य सर्वही । घेवोनि आला तत्काळ गृहीं । पूर्वीच विरागी गुंडा विदेही । त्यावरी पाही हें निमित्त ॥६९॥
गृहासि यावया साचार । रात्र झाली एक प्रहर । भोजनादि सारोनि सत्वर । करी विचार स्त्रियेसि ॥७०॥
गुंडा म्हणे आपणाकडे ऋण । ठेवोनि गेला वेषधर ब्राह्मण । ते फेडावया सिध्द मी पूर्ण । काय वर्तमान तुझें सांग ॥७१॥
विप्र कैंचा तो पांडुरंग । ठकविलें मज तो गेला प्रसंग । ऋण फेडीन झिजवोनि अंग । जाहलें नि:संग काय बोलूं ॥७२॥
जरी तुज प्रपंचाची चाड । तरी तूं सांभाळीं ही रोकड ।मज इच्छिसी तरी तें सोड ।अलिप्त द्वाड मानूनि ॥७३॥
जरी सोडिसी प्रपंचदुराशा । तरी ऋणमुक्तत्वें पावशी ईशा । मनीं वाटेल प्रपंच आशा । मग संग मृषा सोड माझा ॥७४॥
मज अवश्य जाणें देशावरी । संगें येतां कष्ट होतील भारी । न मिळे अन्नतोय वेळेवरी । म्हणोनि घरीं राहें सुखें ॥७५॥
केव्हां मिळे अन्न खावयासी । केव्हां रहावें लागे उपवासी । केव्हां अरण्य केव्हां ग्रामवासी । दुर्दशा ऐसी घडेल ॥७६॥
बोल काय जें वाटे हित । मी पाहिजे किंवा आवडे वित्त । त्या अन्वयें मज कळत । क्रियाविहित करावया ॥७७॥
पतीच्या दृढ धरोनि पायीं । सद्गद कंठ बोले राजाई । उपेक्षूं नये जरी मी अन्यायी । पदरीं घेई स्वामिया ॥७८॥
मीं तुमचा अपराध केला । न पुसतां द्रव्य दिलें विप्राला । आज्ञोल्लंघनदोष घडला । तें भोगणें मला आलें कीं ॥७९॥
मातापिताहीन मी परदेशी । तुम्हांविण कोण आहे मजशीं । क्षमा असावी या समयासी । प्रार्थना तुम्हांसी प्राणनाथा ॥८०॥
त्रिलोकसाम्राज्य असे जरी । जळो तें नलगे मज निर्धारीं । शपथ तुमची वाहतें खरी । राहीन मी बरी तुम्हांसवें ॥८१॥
नको नको तें गृहधन । परदेशी मी तुम्हांविन । संगें सेवेंत तुमच्या राहीन । उच्छिष्ट सेवीन सुखें मी ॥८२॥
या गृहधनासि दग्ध करावें । किंवा कोणासीही दान द्यावें । परी जाल तिकडे मज न्यावें । तुम्हांसवें येईन मी ॥८३॥
ऐसें राजाई काकुलती बोले । ऐकोनि गुंडाचें मन द्रवलें । तेव्हां स्त्रीचे समाधान केले । पाहूं बोलिले उदयीक ॥८४॥
दुसरे दिवशी सूर्योदयसंधि । मुखमार्जनादि सारोनि विधी । स्त्रीसि चला म्हणती बाहेर आधीं । निघाले सुसंधी दोघेही ॥८५॥
धोतर आंगवस्त्र टोपी डोईं । वीणाचिपळ्या गुंडा सवें घेई । लुगडे चोळी घेत राजाई । यावीण कांहीं संग्रह नसे ॥८६॥
एकेक वस्त्रें बाहेर येऊन । ग्रामांतील बोलाविले ब्राह्मण । म्हणती हें धन कृष्णार्पण । जावें घेऊन वाटे तें ॥८७॥
त्यांतील वृध्द थोर थोर । म्हणती तुम्ही ज्ञाते चतुर । असोनि ऐसा कां हा विचार । अनर्थ साचार मांडिला ॥८८॥
मानावा तुम्हांसी संततिखेद । तरी तुम्ही काय झालां वृध्द । संपत्ति तरी आहेचि अगाध । मग कां छंद ऐसा धरिला ॥८९॥
कोणीं कांहीं बोलिलें असेल । तरी तुम्ही आहां शांतशील । मग निष्कारण कां गृहांतील । धन सकल लुटवितां ॥९०॥
किंवा याचें कारण तें काय । कीं कोणीं कांहीं केला अन्याय । हें सांगतां करुं त्याचा उपाय । यथान्याय प्रमाण हें ॥९१॥
मिळाले सर्वही ग्रामाधिकारी । थोर लहान नरनारी । प्रार्थना करिती बहुतांपरी । सर्वही व्यापारी मिळोनी ॥९२॥
तेव्हां गुंडा सर्वांसी प्रार्थित । करितों आहें ज्यांत माझें हित । मग तुम्ही कां होतां दुश्चित । कृपा सदोदित असावी ॥९३॥
कोणींच मज ताप दिला नाहीं । अथवा बोलिलें नसे कांही । हित हेंचि जाणोनि या समयीं । प्रवर्तलो तुम्हीही साह्य व्हा ॥९४॥
तेव्हां गृहावरी तुळसीपत्रं । टाकोनि नेमिले विप्र सर्वत्र । लोभ न धरितां अणुमात्र । उभे पवित्र दोघेही ॥९५॥
जव गुंडा विप्रांसी प्रार्थितां । गृहांत शिरले पाहतां पाहतां । घेवोनि जाती मालमत्ता । ज्यांचे हातां जें आलें तें ॥९६॥
भांडीं पात्र धन धान्य सकळ । नवीं जुनी वस्त्रें जातें मुसळ । पाटताटलाटणेंपंचपाळ । कोणी उखळ शिरीं नेती ॥९७॥
कोनाडे आडें हुडकूनि सांदी । पाहूनि एकेक टाकिती चिंधी । कोणी पलंग नेतसे आनंदी । कुटाळ फंदी हांसताती ॥९८॥
कोणी एक विप्र अभागी दृष्टी । द्रव्य इच्छा धरोनि पोटीं । गृहांत संचरला उठाउठी । संदुक पेटी हुडकित ॥९९॥
जो जो पदार्थ सोडोनि गेला । तो तो इतर विप्रांनीं नेला । कांहींचा द्रव्यांश नाहीं मिळाला । म्हणोनि त्याला वाटले कष्ट ॥१००॥
कांहीं तरी पुन्हां न्यावें म्हणतां । कांहींच न दिसे श्रम वृथा । देवगृहीं भस्मपोतडी हाता । आली पहातां तेच नेत ॥१॥
जैसें कर्म तैसें मिळे फळ । अदृष्ट मागें लागलेंचि सबळ । भस्मपोतडी नेतां केवळ । मनीं तळमळ करीतसे ॥२॥
तंव आला दुजा द्विज एक । कांहींच नाहीं म्हणोनि नि:शंक । माघारी जातो पाहूनि भाविक । मारी हांक गुंडा त्यासी ॥३॥
विचारितां सांगे वर्तमान । मी कुटुंबी दीनवृध्द ब्राह्मण । परी खरी असें दैवहीन । काय कथन सांगूं तुम्हां ॥४॥
ऐकिले येथ होतो धर्म । परी ओढवलें माझें कर्म । सर्व संपलें मग काय काम । व्यर्थ श्रम म्हणोनि जातों ॥५॥
गुंडा म्हणे क्षमोनि द्विजवरा । मिळेल कांहीं तरी शोध करा । अथवा हुडका चिंध्यापसारा । न्यावें घरा मिळे तें ॥६॥
विप्र गृहांत सर्व शोध करी । हुडकिली चिंधी एकेक वरी । तों एक ग्रंथी लागली करीं । सुवर्ण अंतरीं निघाले ॥७॥
त्या हेममुद्या घालोनि बोटीं । द्विज बहु हर्ष पावला पोटीं । पाहोनि गुंडासि आनंद कोटी । विप्र शेवटीं गेला गृहा ॥८॥
तंव आली एक सुवासिनी बाई । म्हणे ऐसें कांगे माय राजाई । सर्वांसी दिलें मज कांहीं देई । लुगडें नाहीं नेसावया ॥९॥
तुझ्या लुगड्यावरी माझें मन । लागलें फार दिवसांपासून । देतां नेसोनि गृहा जाईन । आशीर्वचन घेईं माझें ॥११०॥
पतिमुख राजाई पाहत । गुंडा अंगवस्त्र नेसाया देत । नेसूनि सती लुगडें अर्पित । विप्रस्त्री नेत आनंदें ॥११॥
तों माध्यान्हा आला चंडांश । गुंडा म्हणे चला वाराणसीस । निघाले उभयतां स्त्रीपुरुष । तैसेचि उपोषित तत्काळ ॥१३॥
कांहीं कुटिल निंदा करिती । सज्जन दोघांची कीर्ति गाती । ग्रामाधिकारी साहू एकांती । बैसले असती विचारांत ॥१३॥
म्हणती धन्य विरागी उभयतां । त्यागोनि संसारमोह ममता । निघोनि गेले काय पाहतां । ग्रामांतूनि आतां विचार करा ॥१४॥
जवळ न ठेवितां एक कवडी । लुटवूनि टाकिली सर्वस्व जोडी । कांहीं पट्टी करोनि तांतडी । देऊं या घडी नेवोनि ॥१५॥
उपवासी ग्रामांतूनि द्विज । सिध्द पुरुष गुंडामहाराज । स्त्रीसह गेले प्रत्यक्ष आज । धरा लाज कांहीं तरी ॥१६॥
लहानथोरांची नांवें लिहिलीं । सर्वही पट्टी जमा केली । दोन हजार रक्कम भरली । घेवोनि गेली मंडळी सभ्य ॥१७॥
गुंडासी म्हणती हें द्रव्य घ्यावें । आणि तुम्ही परत चलावें । नसतां संगें तरी न्यावें । आम्हीं भावें दिलें तुम्हां ॥१८॥
गुंडा म्हणे या द्रव्यापाशीं । अनर्थ म्हणोनि त्यागिलें त्यासी । इच्छा असतां त्याच वेळेसी । आडवें मजशी कोण होतें ॥१९॥
तेव्हांचि वित्त ठेवोनि कांहीं । लुटविलें असतें मग सर्वही । आतां त्रास न द्यावा तुम्हीही । इच्छा नाहीं कांहीं मज ॥१२०॥
जैसा अग्राह्य गोमांस उंडा । तैसा धना भावीं गुंडा । मानापमानीं ठेवोनि धोंडा । वसे अखंडानंदरुप ॥२१॥
मी आतां भक्तिपंथेकरुन । विज्ञान काशी दृष्टी पाहीन । चैतन्यविश्वेश होतां प्रसन्न । होय संपन्न वैराग्यभाव ॥२२॥
इतर भाग्य नव्हेचि भाग्य । चिंताविषानें केंवि आरोग्य । जेथें असे भक्तिज्ञानवैराग्य । धन्य सभाग्य तोचि एक ॥२३॥
जें धन केवळ पापविग्रह । मग कां त्याचा व्यर्थ दुराग्रह । मज नको नको हा दु:संग्रह । अनिष्ट ग्रह परमार्था ॥२४॥
असें ऐकोनि गुंडावचन । परत गेले ग्रामासी जन । वाराणसीस हुंडी करुन । धाडिली जाण गुंडानांवें ॥२५॥
असो ग्रामस्थांसी भेटून । गुंडा करितसे पुढें गमन । तंव दिन आला प्रहर तीन । क्षुधेनें प्राण पीडित ॥२६॥
स्नान करोनि सरिताजळीं । शालिग्राम पूजिला तत्काळीं । तीर्थ घेऊनियां त्याच स्थळीं । नाम कोल्हाळीं निमग्न ॥२७॥
तेथें जवळ होतें खेडें एक । जमूनि सकळ ग्रामस्थ लोक । प्रार्थिती चला करा स्वैपाक । देऊं सकळिक अयाचिती ॥२८॥
प्रार्थनावचन मान्य केलें । गुंडा जाऊनि ग्रामीं उतरले । ग्रामस्थांनीं अयाचित दिलें । पाककर्म केलें राजाई ॥२९॥
सारिला नैवेद्यवैश्वदेव । तितक्यांत वर्तलें अभिनव । स्त्रीपुरुष विप्रवेषें देव । प्रगटुनि लाघव दाविती ॥१३०॥
षण्मासींचा उपवासी काय । किंवा पातला अंत:समय । व्याकुळ होतां हे विप्रवर्य । गुंडा सविनय पुसे त्यां ॥३१॥
व्याकुळ व्हावया काय कारण । विप्रस्त्री सांगे नाहीं अन्न । म्हणे चलावें आतांचि आपण । करावें भोजन दोघांनीं ॥३२॥
घेउनि संगें विप्रदंपती । गुंडा आनंदें भोजन करिती । हर्षयुक्त राजाई वाढिती । गुंडा म्हणती स्वस्थ व्हावें ॥३३॥
भोजनोत्तर आशीर्वाद । विप्र देत गुंडासी प्रसाद । तांबूलादि घेऊनि सुखद । परममोद पावले ॥३४॥
विप्र अंतर्ध्यान पावत । स्त्रीसह गुंडा तेथेंचि राहत । भजनानंदें रात्र क्रमित । अखंड नामांत खंड नसे ॥३५॥
आतां पुढें कथा रसाळ । ऐका सज्जन श्रोते निर्मळ । काशीवास गुंडासी केवळ । मोक्षमूळ नववें खंड ॥३६॥
श्रीगुरु अखंडानंद रुपा । भक्तिज्ञानवैराग्यचिद्रूपा । श्रीगुंडा भक्तोद्वारा करीं कृपा । मुक्तिमार्ग सोपा नारायणा ॥३७॥
इति श्रीगुंडामाहात्म्य अभिनव । दातृत्व नवगृहादिवैभव । काशीगमन कथा अपूर्व । पूर्ण ठेव अष्टमाध्यायीं ॥१३८॥

॥ श्रीसद्गुरुगुंडार्पणमस्तु । श्रीरस्तु ॥
अध्याय ८ वा समाप्त.