श्रीनाथलीलामृत - अध्याय १९ वा

श्रीगणेशाय नमः ॥
श्री नमो स जयजयाति । जिचेनि चराचर आलें व्यक्ती । आदिपुरुष आदिशक्ति । ते प्रकृतीपुरुष वंदिलें ॥१॥
जो आदिमध्यअवसानरहित अजअजितअव्ययविरहित । जो होय त्रिगुणातीत । आभासभास वेगळा ॥२॥
असो गतकथाध्यायीं कथासंबंध । कूपीं टाकिला महान सिध्द । राजमाता करी खेद । शोध कांहिं न लागे ॥३॥
दुर्बुध्दीनें वरिला नृपाळ । दुर्दशेची सूदली माळ । सद्बुध्दि भाजा केवळ । कीर्ती रुसोनि जातसे ॥४॥
अज्ञानतिमिरनिशा दाटली । दुर्बुध्दीची निद्रा आली । गाढमूढ अति दाटली । मुमुर्षुसक्त होऊनी ॥५॥
पूर्वपुण्याचा अभ्युदय । तेवी होतसे भास्करोदय । नित्यनैमित्त सारुन पाहे । राव होय जागृत ॥६॥
प्रभातकाळ करी जागृत । घडियाळघटका झणत्कारित । परि अज्ञानसक्त निद्रिस्त । न होती जागृत कदाही ॥७॥
ऐसा होतां प्रातःकाळ । सभेस पातला तो भूपाळ । कुळाभिपट्ट अढळ । तयावरी आरुढला ॥८॥
दुरभिमानाचा माथां मुकूट । गर्वावतंस खोविला सधट । मीपणाचा तिलक सुभट । मदमृगमद रेखिला ॥९॥
दुःखउद्वेग कुश्रवणीं । आक्रोशतांबूल रंगला वदनीं । प्रलापचंदन भूषणीं । विकल्प परिमळगंध पैं ॥१०॥
अविद्येची एकावळी । चिंतापदक वरी झळाळी । तळपत तळमळ तेजागळी । षडविकारें तळपती ॥११॥
लोलुप्य तेचि केयूरभूषण । अर्चनहीन अदातृत्वकंकण । अनेक संशय मुद्रिका जाण । अंगुळींत मिरवल्या ॥१२॥
पदीं निंदेचा तोडर । अहंपणाचा शब्द गजर । सिध्दस्पर्धा निरंतर । नेपुरवाद्य सघोषें ॥१३॥
अविचारचीर परिधान । विकाराचें उत्तरीवसन । अज्ञानखर्ग करभूषण । हिंसा तेजें लखलखीत ॥१४॥
अविद्येचें वोडण करीं । गुप्त कटीं वासना सुरी असंतोषछ्त्र वरी । प्रपंचचामरें ढळतातीं ॥१५॥
दुर्वासनेचें लघुचीर । रजतमविभागी वेत्रधर । उभे उभय निरंतर । रायापुढें तिष्ठती ॥१६॥
आशातृष्णेचें होत नृत्य । षडविकारराग सुसंगीत । चिंतालाप आलापीत । मूर्छत करिताती ॥१७॥
यापरी लोटतां कांहीं दिवस । एके दिवशीं तो नरेश । अंतःपुरी अनायास । नित्याभ्यासें येतसे ॥१८॥
तो परात्पर परसांत । राजमाता पांच मंदिरी निवांत । सप्तखण दामोदरांत । द्विदळ द्वारीं पाहतसे ॥१९॥
मलयाचळ संभूत चंदन । चौरंगीं बैसे नृपनंदन । स्त्रिया तल्लीन पाहून वदन । तिष्ठताती सेवेतें ॥२०॥
अगरअर्गजासुगंध बहुत । सुवासतैलाभ्यंग करीत । लावण्यलतिका स्वहस्तें । नृपांगातें मर्दिती ॥२१॥
गौरवर्ण निरखिली पृष्ठी । मुक्ताजाळी वीरगुंठी । अकस्मात गेली दृष्टि । मैनावतीची ते काळीं ॥२२॥
तनु तप्तसुवर्णदीप्ति । अगम्य लावण्यव्यक्ति । दुजा शोधूं जातां जगतीं ।  भुवनत्रयी असेना ॥२३॥
मनीं विचारी राजजननी । ऐसाचि त्रैलोक्यचंद्र चूडामणि । तोही पडला मृत्युव्यसनीं । विचित्र करणी काळाची ॥२४॥
जो अरळ सुमनांचे शेजेवरी । निद्रा करणार दिवारात्रीं । तों स्मशानीं चितेवरी । भस्म झाला क्षणांत ॥२५॥
तैसा हा पुत्र रुपावंतस । परि मृत्युमुखीं होईल ग्रास । तेणें सुदुःखित मानस । कुमारमोहें कळवळली ॥२६॥
सदुःखें अश्रु स्त्रवती । नेत्रोदकाचे बिंदु पडती । नृपस्कंधीं निश्चिती । अकस्मात पडियेले ।\२७॥
जळबिंदु पृष्ठीं पतन । होतां जाणवे नृपनंदन । चतुर्दिशा विलोकून । आश्चर्य करिता जाहला ॥२८॥
वृक्ष पक्षीं नसतां घन । जळबिंदु पडिलासे कोठून । पुन्हा ऊर्ध्व पाहतसे जाण । तों स्वमातेतें देखिलें ॥२९॥
आरक्तता लेऊन नयनीं । सजल लोचन म्लान आननीं । रुदन करितां देखिली जननी । विस्मित मनीं होतसे ॥३०॥
म्हणे अंबे मर्यादवेली । दुःखाब्धीनें कां उल्लंघिली । मज चिंता उदेली । ह्रदयामध्यें आजि पैं ॥३१॥
कोणे मंदिरी अमर्याद । निष्ठुरोत्तरी वाग्वाद । की नगरजनीं जनापवाद । म्हणोन खेद पावसी ॥३२॥
जेवी जननीचे कैवारें । निक्षेत्री केली पृथ्वी परशधरें । तेवीं शत्रु मर्दीन सारे । दुष्टां दंडीन प्रतापें ॥३३॥
तरी ऐकें पुत्रा त्रिभुवनसुंदरा । चातुर्यवैडूर्यवैरागरा । देखोनि तव तनु सकुमारा । खेद उदेला अंतरीं ॥३४॥
तव पिता लावण्यराशी । त्रैलोक्यचंद्र वदती त्यासी । तोही पडिला मृत्युफांसी । दग्ध झाला स्मशानीं ॥३५॥
या शरिराचे तीन क्रम । कृमि विष्ठा आणि भस्म । हाचि देहाचा परिणाम । यावीण आन असेना ॥३६॥
सुवर्णापरी अंगकांति । परि हुतवदनीं मिळती । अलक तृणप्राय आहळती । अस्थि जळती तडतडां ॥३७॥
यापरी देहाचा होय अंत । दारापुत्रीं भ्रांतनिभ्रांत । मोहमंदिरें मदोन्मत्त । परिनाम स्वार्थ नेणती ॥३८॥
विषयतरुंचीं उभयफळें । कांताकांचन हीं जावळें की काळकूटाचें जळ सोज्वळ । सेवितां मृत्यु खरा ॥३९॥
पाहा व्याळफणीचिये छाये । मुषक मानी सुखावह । की गोरियाचे गायन पाहे । मृगें फांसा पडियेलीं ॥४०॥
विषयआमिष विषापरी । मत्स्य गिळितां प्राणा हारी । तैसे जीव भरिले भरीं । हव्यासप्रवाहीं पडियेले ॥४१॥
गृह धन पशु जाया सर्व । पुत्र पौत्र राज्यवैभव । काळें विषय घालोनि कव । मायाफांसी गुंतवी ॥४२॥
मृषा मृगजळीं मृग धावती । रानोरान हिंपुटी होती । तैसे जीव हव्यासें गुंतती । परिणाम नेणती मूर्खत्वें ॥४३॥
तैसा काळ उशां बैसला जपत । कितीएक पक्षियां श्येन टपत । किंवा बक बैसे निवांत । मत्स्याहार करावया ॥४४॥
हिंसक स्कंधी वाहे मेष । तो क्षणिक होत अतिसंतोष । परि परिणामीं प्राणनाश । भविष्य नेणे ज्यापरी ॥४५॥
तरी पुत्रा सुजाण ऐक । हा भ्रांतिभ्रमप्रसर मायिक । नश्वर हें मायिक । जळबुद्वुद ज्यापरी ॥४६॥
तव तनु पाहोन कोवळी । अंती पडेल काळानळीम । या दुःखी ह्र्दयीं कळवळी । तुझिये मोहेंकरुनी ॥४७॥
राव म्हणे जननिये । जन्मला त्यासी मृत्युभय । महामृत्युचा महाअपाय । यासी उपाय नसेचि ॥४८॥
मुळीच मृत्युलोकींची वस्ती । मागें मेले पुढें मरती । य़ाची कायसी करावी खंती । जेवी गभस्ती उदयास्त ॥४९॥
अनेक जन्ममृत्यूंचे पंक्ति । मागें झाल्या पुढें होती । कोण अमर झाला क्षिती । तो मजप्रति सांग पैं ॥५०॥
बोले मैनावती वचन । कांही केलिया भगवत्साधन । तेनें चुके जन्ममरण । सत्य सत्य त्रिवाचा ॥५१॥
भर्तृहरि जारा चक्रवर्ति । शरण गेला गोरक्षाप्रति । तेणें चुकविली पुनरावृत्ति । जन्ममृत्युयातना ॥५२॥
श्रीगोरक्षमहाराज । नव्याण्णव कोटी भूभुज । चिरंजीव केले सहज । गुरुप्रतापेंकरुनी ॥५३॥
ऐसियाची पडे गांठी । तरी जन्ममरणा होय तुटी । कैवल्यलाभ उठाउठी । प्राप्त होय निश्चयें ॥५४॥
ऐसेचि आपलें नगरांत । होते जालंधर गुरु समर्थ । परि आतां कोठें सांप्रत । नाथमहिमा कळेना ॥५५॥
जेवीं वसिष्ठ कीं विश्वामित्र । अगस्ति जमदग्नि अंगिरासुत । दुर्वास दुजा भाळनेत्र । तेवी योगींद्र मज गमे ॥५६॥
त्याचा महिमा अभिनव । जीवाचा करी तत्काळ शिव । तें सत्सुखाचें राणीव । प्राप्त होय गुरुकृपें ॥५७॥
तो जरी असता स्वामी आजी । चिरंजीव करिता क्षणामाजीं । काया वाचा वृत्ति माझी । त्याचे चरणीं गुंतली ॥५८॥
कधीं पाहेन त्याचे चरण । जाय पळ निमिष युगासमान । उदास उद्विग्न माझें मन । चैन न पडे क्षणभरी ॥५९॥
जिकडे असती सद्गुरुनाथ । तिकडे येवो मजवरी मारुत । तेणें होईन कृतकृतार्थ । मत्स्वार्थ जाण इतुकेनि ॥६०॥
कायावाचामनें दासी । त्याची म्हणवितें अहर्निशीं । गुरुपद झाडीन आपुले केशीं । वाहे मानसी आवडीं ॥६१॥
गुरुवार्तेचें वर्तमान । श्रवणीं आतुर माझें मन । परि गहन पूर्वप्राक्तन । कोणी वार्ता न वदती ॥६२॥
गुरुपदींच्या पादुका । कधीं मस्तकीं वाहीन देखा । पार नसे तया सुखा । गुरुनायका वंदीन ॥६३॥
गुरुगृहींची दासानुदासी । धिक्कारीन ते इंद्रपदासी । सदा सादर गुरुपदासीं । स्वानंदराशी भोगीत ॥६४॥
भ्रमर येतां पुसे त्यास । तुझा गुरुपदाब्जीं रहिवास । सांगें सद्गुरु कोणे स्थळास । मग पुढारी जाय तूं ॥६५॥
गुरुपदकमळींचा आमोद । सेवून धुंद झाला मकरंद । तो न करीच अनुवाद । स्वानंद्छंदें झुंकारी ॥६६॥
असो जे आणिले आपुले मंदिरीं । कोठें गेले दीनोध्दारी । मज पाडोनि अंधारी । गुप्त प्रगट नेणवे ॥६७॥
अवचट लाभ झाला मजला । अमृतघन सकृप वळला । प्रारब्धवातें दुरावला । वितळोन गेला दुर्दैवें ॥६८॥
त्रयोदशवर्षपर्यंत । दर्शनोद्देशें मी व्रतस्थ । न कळे कोठें समाधिस्थ । बैसले स्वस्थ जाउनी ॥६९॥
देशांतर फिरत फिरत । सप्तशत शिष्यांसमवेत । येता झाला कानीफनाथ । रावें नृपनाथ असती ॥७०॥
सेनासंभारेसी नृपति । सांप्रदायी नाथपंथी । गज सज्जवाजी पदाती । सेवेंत सदा तत्पर ॥७१॥
तंव श्रोते करिती प्रश्न । कानीफनाथ हा कवणाचा कवण । करावें जी निरोपण । आर्त श्रवण श्रवनार्थी ॥७२॥
तरी परिसा जी एकाग्र चित्ती । मद्रदेशींचा देशाधिपति । सुरथनामें अपारकीर्ति । शांत दांत प्रतापी ॥७३॥
तयाची भार्या सुलक्षण । भामिनी नामें अतिलावण्य । उदरीं नसे संतान । सदा उद्विग्न उभयतां ॥७४॥
रायें केलें शक्तिआराधन । तत्काळ देवता झाली प्रसन्न । तीतें करी साष्टांगनमन । वरं ब्रूहि वदतसे ॥७५॥
येरु प्रार्थी जोडले करीं । मातें पुत्र नसे उदरीं । माते जननी कृपा करीं । पुत्रोद्देशें प्रार्थित ॥७६॥
जगन्माता वदे वचन । संततिहीन तव प्राक्तन । अन्य मागें वरदान । तुज मी देईन निश्चयें ॥७७॥
पुन्हा प्रार्थिता झाला नृप । असे तव कृपें राज्यवैभव । तव अनुष्ठानाला साक्षेप । संततिइच्छा धरोनी ॥७८॥
कल्पतरुनें इच्छिलें फळ । तरी आर्ताचें काय बळ । शरणागताचा प्रतिपाळ । न करितां देव कैसेनि ॥७९॥
पुन्हा देवता झाली वदती । संचितीं नसे तुझे संतति । ऐसें वदोनि निश्चितीं । अंतर्धान पावली ॥८०॥
यावरी कांहीं लोटतां दिवस । जालंधर पातले भिक्षेस । रायें वंदोनि नाथास । बध्दपाणी विनवीत ॥८१॥
भामिनी येऊन लागे चरणीं । प्रार्थितसे दीनवाणी । पुत्रानन पाहून नयनीं । अर्पण चरणीं करीन मी ॥८२॥
अवश्य म्हणतसे योगिराज । भस्म देतसे तेजःपुंज । म्हणे पुत्र होईल निश्चयें तुज । अंशावतारी जाण पां ॥८३॥
अभयगिरा वदोन वदनीं । जाते झाले दुसरे सदनी । राव विस्मित होय मनीं । म्हणे अघटित केवीं घडे ॥८४॥
राववीर्योदक स्वातिजळ । गर्भशुक्तिकेंत सांठवलें । संभवे दिव्य मुक्ताफळ । देदीप्यमान अमौल्य ॥८५॥
उत्तरोत्तर लोटतां दिवस । पूर्ण झाले नवमास । पुत्र जन्मला रुपस । बृहस्पतीसारिखा ॥८६॥
विशाल भाळ वक्षस्थळ । आकर्ण नेत्र नासिक सरळ । गौरवर्ण कोमळ तेजाळ । सर्व लक्षणीम नेटका ॥८७॥
रायें पुत्रोत्साह बहुत केला । आनंदाब्धि उचंबळला । ब्रह्मानंदी सुखावला । हर्ष झाला बहुत पैं ॥८८॥
जयवाद्य मंगळतुरीं । शर्करा वांटिती घरोघरीं । मखरें मंडप उभविल्लीं द्वारीं । आनंद अंबरी न समाये ॥८९॥
जातकर्म नामकरण । विधियुक्त केलें संपादन । आवडीं ठेविलें नामाभिधान । भद्रसेन विख्यात ॥९०॥
गणक ज्योतिषी विद्वज्जन । वस्त्रें भूषणें देऊन धन । संतुष्ट केले याचकजन । सुवर्णमुद्रा देउनी ॥९१॥
येतां कुमर दशेंत । चौदा विद्या पारंगत । चौसष्टी कळा सुसंगीत । वेदविशारद होतसे ॥९२॥
राव विचारी निजांतरीं । पुत्र करावा राज्याधिकारी । आप्ण जावें वनांतरीं । परत्रसाधना आपुले ॥९३॥
सर्वांस मानला विचार । परि भामिनी चिंतातुर । जालंधराचा वरदपुत्र । त्यास हा अर्पावा ॥९४॥
प्रधान म्हणती काय अशक्य । तयाचे भार सुवर्ण दे इतुकें । परि सिंहासनीं आवश्यक । सुमुहूर्ते बैसवूं ॥९५॥
ज्योतिषी रायातें वदती । उदयीक सुमुहुर्ते अभिजिती । तरी प्रारब्धाची विचित्र गति । होणार निश्चित चुकेना ॥९६॥
निशी क्रमितां अकस्मात । राजपुत्र झाला प्राणहत । एकचि झाला आकांत । दुःखसमुद्र फुटला ॥९७॥
राव गडबडां लोळत । जेवीं झाला वज्रपात । कपाळ शूळें अरंबळत । महाव्याघ्र जैसा पैं ॥९८॥
भामिनी येऊनि तये क्षणीं । मस्तक पिटी उभयपाणी । धबधबां वक्षस्थळ बडवुनी । मृत्तिका वदनीं घाली ती ॥९९॥
म्हणे एकुलतें माझें पाडस । परम डोळस अतिरुपस । उडोनि गेला कोठें हंस । दशदिशांसी दिसेना ॥१००॥
प्रळय वोढवला अनर्थ । एकचि होतसे कल्पांत । प्रजाजन परम दुःखित । शोका अंत नसेचि ॥१॥
राजा मनीं भाव भावी । आराधिली सुप्रसन्न देवी । नृपा परिसें तुझ्या दैवीं । संतति नाहीं निश्चयें ॥२॥
परि अगाध सिध्दाचा प्रताप । जालंधर होऊन सकृप । पुत्र दिधला दुजा कंदर्प । वंशदीप उजळिला ॥३॥
धिक्कार असो दुष्ट संचित । तों प्रारब्धें सुटला प्रळयवात । झडपोनि नेला अकस्मात । पुत्रशोक मजलागीं ॥४॥
अभ्युदयाची पाहाट फुटली । कीं निर्दैवा कमळा भेटली । तेवी जालंधर ते वेळीं । येते झाले अनायासे ॥५॥
जेवीं मृत्युग्रस्ता अमृतपान । कीं अवर्षणीं वर्षे घन । तेवीं सद्गुरुचें आगमन । वांछित समयीं जाहलें ॥६॥
नृपति घाली लोटांगण । प्रार्थिता झाला दीनवदन । स्वामी दिधलें पुत्रदान । तोही निधन पावला ॥७॥
तो अंतरसाक्ष सर्वज्ञ । जाणी भूरभविष्य वर्तमान । तो रायासी वदे वचन । सावधान ऐक पैं ॥८॥
पुत्राभिलाष धरोनि मनीं । बैसवितां राज्यासनीं । ईश्वरमायेची विचित्र करणी । केवी मिथ्या होईल ॥९॥
स्वअपराधें नृप लज्जित । अधोवदनी विलोकित । जेवीं दिव्य होतां सत्य । होय लज्जित ज्यापरी ॥११०॥
अपराध स्पर्शतां आंगी । यास्तव वाग्देवी राहे उभी । तों भामिनी गणी सवेगी । वंदिती झाली नाथातें ॥११॥
म्हणे स्वामी दयानिधि । आम्हां कैची निश्चयबुध्दि । सर्वस्वें म्हणवितों अपराधी । पतित त्रिशुध्दि तुमचें कृपें ॥१२॥
आम्ही अन्यायी अज्ञानमूढ । याचा अभिमान धरावा दृढ । दीनोध्दार हे पवाडे । पदीं तोडर ब्रीदांचा ॥१३॥
अनेक जन्मींचें अघ दुस्तर । निरसे दर्शनें सकृत मात्र । जेवीं शुष्कतृण समग्र । दग्ध करी प्रळयाग्नि ॥१४॥
प्रारब्ध असतां निर्फळ । मज वरदें दिधलें पुत्रफळ । परि परिणामीं निष्फळ । हतभाग्य केवळ मी असें ॥१५॥
ऐसें परिसोन द्रवलें मन । करिते झाले शृंगीवादन । वामकरें धरोनि श्रवण । निद्रिस्ता जागृति ज्यापरी ॥१६॥
विबुध बैसोनि विमानयानीं । वोपिते झाले अपार सुमनीं । मंगळवाद्य जय जय ध्वनि । सर्वां वदनीं जाण पां ॥१७॥
उल्हाटयंत्राचे पैं शब्द । शर्करा वाटिती सुख अगाध । ऋषि देती आशीर्वाद । थोर आनंद होतसे ॥१८॥
जिंतवणादि दानप्रसंग । राव राहाटे सर्व सांग । कोठें न पडे कांहीं व्यंग । याचकवृंदे तोषवी ॥१९॥
असो राजपुत्र तये क्षणीं । मूर्ध्नि ठेवी सद्गुरुचरणीं । मस्तकीं ठेवून वरदपाणि । आशीर्वाद देतसे ॥१२०॥
दीर्घायुषी चिरंजीव । अखंड प्राप्त योगवैभव । तव दर्शनें जीव रौरव । चुकोनि गौरव पैं होती ॥२१॥
शृंगीवाद्य धरिला कर्ण । यास्तव कानीफनाथ नामाभिधान । मूळ मंत्र उपदेशून । दीक्षा ग्रहण करविली ॥२२॥
अलक्षादेश अगोचर । करिता झाला मुखोच्चार । मातृभिक्षा तदोत्तर । आणवी सत्वर श्रीगुरु ॥२३॥
प्रबुध्द पौरज वदती वदनीं । न कळे काळगतीची मांडणी । प्रारब्धाची विचित्र करणी । विधिलेख चुकेना ॥२४॥
जो सूर्यवंशावतंस । दाशरथी अयोध्याधीश । प्रभातीं योजिला राज्यासनास । परि अरण्यवास चुकेना ॥२५॥
 मुकुट कुंडल पीतवसन । त्यागून वल्कलें परिधान । जटामंडित भस्मलेपन । साम्राज्यपद त्यागिलें ॥२६॥
येवोनियां विश्वामित्र । सवें नेतसे राम सौमित्र । तैसाचि आतां राजपुत्र । जोगडा घेऊन जातसे ॥२७॥
दशरथातें पुत्रवियोग । होतां झाला प्राणत्याग । तैसाचि हाही दिसे योग । दुःखप्रसंग सर्वांसी ॥२८॥
अनेक परी अन्योन्य जन । सदुःखित मुखें म्लान । एक म्हणती हा भगवान । नाथरुपें प्रगटला ॥२९॥
जो महाराज सद्गुरु समर्थ । अघटित जयाचें सामर्थ्य । जेणें जीवविला राजसुत । क्षणमात्र न लगतां ॥१३०॥
सद्गदित । प्रेमाश्रु विमळ स्त्रवत । म्हणे दासानुदास मी निश्चित । उत्तीर्ण होऊं कैसेनि ॥३१॥
तूं भवकाननदहनकृशान । कीं माया समुद्रीं कुंभोत्पन्न । तूं जीवशिवात्मककारण । अपरोक्षज्ञानकारक तूं ॥३२॥
राव म्हणे मी अनन्यशरण । काया वाचा पंचप्राण । सर्वस्व नाथपदीं समर्पण । निश्चयेंसी करीतसे ॥३३॥
तंव शीघ्र येवोनि राजभार्या । आम्हां त्यागोनियां वायां । प्रार्थिती झाली प्रतापवर्या । सवें तनया नेतसां ॥३४॥
पुत्रधनाचें दावोनि स्वप्न । जागृतीं पाहूनि मी निर्धन । असो माझेंचि दुष्ट प्राक्तन । काय करिसी दयाळा ॥३५॥
पुत्रें न देखिलें राज्यसुख । पूर्वप्राक्तन वैराग्यदुःख । कांहीं मीं न केलें कौतुक । लालनपालन ईत्यादि ॥३६॥
हांसोनि बोले योगेश्वर । त्याचा चुकविला यमप्रहार । जन्मजरामृत्यु समग्र । निरसून चिरंजीव पैं केला ॥३७॥
देहसंबंधें म्हणसी पुत्र । तरी आत्मत्वीं नसे पुत्रमित्र । गृहधनादि सुह्रदगोत्र । याहूनि स्वतंत्र वेगळा ॥३८॥
वैराग्यभाग्या भाग्यवैभव । वैडूर्य वैरागरीचें ऐश्वर्य । त्रैलोक्यसाम्राज्य अभिनव । स्वयमेव भोगी हा ॥३९॥
राजा वदे औदार्यौदधि । विधिनिर्मित नसतां प्रारब्धीं । ती पावली प्रसादसिध्दि । कृपानिधि तव कृपें ॥१४०॥
तरी आतां येतसें स्वामीसवें । मज न लगे राज्यवैभव । अहर्निशीं सवें वसावें । असेंचि मज गमे ॥४१॥
ऐसा पाहोनि निर्धार । देते झाले दुजा वर । तूंतें होईल दिव्यकुमर । परमप्रतापी दुसरा ॥४२॥
सुप्रसन्न प्रसाद आशीर्वाद । देऊनि जातसे महासिध्द । ज्याचा महिमा अगाध । भुवनत्रयीं न समाये ॥४३॥
झाला एकचि जयजयकार । आनंदले नारीनर । नमस्कारिती वारंवार । हर्षसमुद्र उचंबळला ॥४४॥
नृपपरिवार पौरज प्रधान । उभे तिष्ठती कर जोडून । गजवाजिशिबिकास्यंदन । सिध्द असती तत्पर ॥४५॥
कानीफ धरोनियां करीं । जाते झाले जालंधरी । नगरनागरिक नरनारी । पाठोपाठीं धावती ॥४६॥
जेवीं मथुरेसी गेला गोविंद । गोप गोपी करिती खेद । तेवीं नगरजनांचे वृंद । शोक करिती आक्रोशें ॥४७॥
नगरप्रदेशी उपवनीं । उभे असती ते क्षणीं । सर्वत्रांतें आज्ञावचनीं । जावें सदनीं आपुले ॥४८॥
जी जी इच्छा धराल मनीं । ती ती पावाल माझिये वचनीं । राजा विनवी कर जोडूनी । पुनर्दर्शन मज द्यावें ॥४९॥
अवश्य वदोनि सद्गुरुनाथ । जाते झाले उत्तरपंथ । कानीफातें आज्ञापीत । तीर्थयात्रा करावी ॥१५०॥
राजे जाहले मददुर्मद । तयां बोधूनि करीं शुध्द । नाथपंथ हा अगाध । प्रकट करीं तूं सुजाणा ॥५१॥
राजयोग राजऐश्वर्य । जगद्वंद्य तूं प्रतापसूर्य । नृपउध्दरणार्थ तूं आर्य । वसों देही तुझिया ॥५२॥
राजे माजले दुर्धर । निक्षेत्री करी परशधर । कृष्णार्जुन तदोत्तर । भार हरिला पृथ्वीचा ॥५३॥
यावरी जगद्गुरु आदिनाथें । आज्ञापिलें गोरक्षातें । तूं जाऊनि चक्रवर्तीतें । उपदेशुनी उध्दरी ॥५४॥
नव्याण्णव कोटि नरेंद्र । उपदेशी गोरक्ष योगेंद्र । परमप्रतापी प्रतापरुद्र । भद्रकारका सुभद्रा ॥५५॥
असो गुरुपदीं ठेवूनि मौळ । कानीफ जाय उतावेळ । देश उल्लंघितां सकळ । नृपाळ येती दर्शना ॥५६॥
यावरी कानीफनाथें । नृप उपदेशिले सप्तशतें । सवें होऊन दीक्षायुक्त । वैराग्ययुक्त ज्यासवें ॥५७॥
राज्य आणि तनमनधन । सर्वस्व करिती गुरुअर्पण । अहर्निशीं अनन्यशरण । सदा सेवे तिष्ठती ॥५८॥
मदोन्मत्त भद्रजाति । रहंवर वाजी पदाती । अनर्ध्य रत्नें संपत्ति । अर्पिताती सद्भावें ॥५९॥
मुकुट मुद्रा मुकुटावतंस । स्वरुप रुपें अतिडोळस । मुक्तामाळा सुप्रकाश । जडितमेखळा विराजे ॥१६०॥
रत्नभूषणीं मंडितकर । कुबजा पाचूची मनोहर । कांचनाचा वाम तोडर । पदीं पादुका हिरियांच्या ॥६१॥
रत्नजडिताचें सिंहासन । सुप्रभ दिव्य देदीप्यमान । भूप तिष्ठती कर जोडून । चामरें ढाळिती मस्तकीं ॥६२॥
अनेक सांप्रदायी नृपवर । सेनेसह सेवा सादर । भिक्षार्थ वोपिती करभार । देशोदेशींचे येउनी ॥६३॥
असो इकडे जालंधरी । पर्यटन करितां ते अवसरीं । येते झाले कांचनपुरीं । स्वेच्छचारी स्वइच्छें ॥६४॥
आदरें केला श्रोतीं प्रश्न । यास्तव केलें निरुपण । गोरक्षचरित्रसंगतीनें । कानीफाआख्यान कथियेलें ॥६५॥
पुढील इतिहासकौतुक । परमरहस्य सुखदायक । श्रोते परिसोत श्रवणसुख । सुरस पीय़ूष पैं जाणिजे ॥६६॥
हा ग्रंथ मी स्वयें कर्ता । ही नसे मज अभिमानवार्ता । अंतरसाक्ष जाणता । नव्हे अन्यथा ही वाणी ॥६७॥
रथातळीं चाले श्वान । ते आंगी वाहतसे अभिमान । रहंवर चाले मत्सत्तेनें । चंदनवाहक मी स्वयें ॥६८॥
पुष्पदंतें केलें महिम्न । परि आंगीं झाला तो अभिमान । तो हास्य करी शिववहन । तंव दशनीं श्लोक देखिले ॥६९॥
नाथघरींचा अनाक रंक । सिध्दसाधूंचा मी सेवक । तुम्हां मागत प्रसादभातुक । पोसणें घेणें मजप्रति ॥१७०॥
तुम्ही प्रत्यक्ष ज्ञानेशमूर्ति । पशुमुखेसीं वदलां श्रुति । तैसीच आहे ही रीति । उपकार किती वदावा ॥७१॥
शुष्ककाष्ठा फुटले पल्लव । प्रताप जयाचा अभिनव । तोचि ज्ञानेश सद्गुरु भैरव । आदिनाथभावें वंदित ॥७२॥
श्रीमत्‍ आदिनाथलीलामृत । गोपेंदुआख्यान जगविख्यात । बध्दहस्तीं शरणागत । द्वितीयोऽध्यायीं नमियेलें ॥७३॥
नाथप्रताप पूर्णसागर । स्वात्मसुखाचें हें आगर । देशभाषांकित नागर । सुगर श्रोतयां सुप्रिय ॥७४॥
हा अध्याय एकुणिसावा । की चोविसांत एकुणिसावा । कीं साठीमाझी येकुणिसावा । भावें अर्चितां फळ लाभे ॥१७५॥