अध्याय पाचवा

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
ऋषी म्हणे शुंभ - निशुंभ दोघेजण ॥ इंद्राचें सर्वस्व आपण ॥ त्रैलोक्य यज्ञभाग संपूर्ण ॥ बळचि जाण हरण केले ॥१॥
हरिती सूर्याचा अधिकार ॥ मोडूनि टाकिला चंद्राचा थार ॥ अनधिकारी केले यमकुबेर ॥ वरुण अधिकार स्वयंचि करिती ॥२॥
वायूवन्हीचें जे कर्म ॥ आपणचि करिती त्यांचा धर्म ॥ देवासी जिंकूनि अधम ॥ राज्यदुर्गम केले त्यांसी ॥३॥
हरूनि देवाचे अधिकार ॥ देवा घातले राज्याबाहेर ॥ ते देवीसी स्मरती समग्र ॥ अपराजिता अव्यग्र तयेकाळीं ॥४॥
आम्हां दिधला वर देवीनें ॥ आपत्काळीं मज स्मरा म्हणून ॥ तुमची आपदा नाश करीन ॥ क्षणमात्रें संपूर्ण म्हणितली ॥५॥
देवांनीं करूनि विचार ॥ हिमवंत जो का नगेश्वर ॥ जाऊनि तेथें देवीसी समग्र ॥ विष्णूमाया फार तुष्टविली ॥६॥
देव म्हणती देवी नमन ॥ शिवे सतत नमूं देवगण ॥ प्रकृति भद्रे नमन नेमानें ॥ करितो स्मरण निरंतर ॥७॥
नित्येरौद्रे नमस्कार ॥ गौरीधात्री नमूं आदरें ॥ चंद्रसूर्यरूपें तेजस्वी अपार ॥ नमितों किंकर सुखस्वरूपें ॥८॥
नमि त्या वृद्धिकारी कल्याणी ॥ नमन करूं सिद्धिकूर्मिणी ॥ लक्ष्मी नैरृती वसुधारिणी ॥ हेशवाणी नमन तुज ॥९॥
हे दुर्गेदुर्गपारे ॥ सर्वकर्ते सर्वसारे ॥ कृष्णाख्याती निरंतर ॥ सतत धूम्रें नमूं तुज ॥१०॥
सौम्यही तूं अति रौद्र ॥ नमन करूं तुज त्रिवार ॥ जग स्थापके नमस्कार ॥ देवी कृत्ये द्विवार नमूं ॥११॥
हे देवी सर्वभूताच्या ठाईं ॥ तुज विष्णुमाया म्हणती पाहीं ॥ त्रिवार अमुचें नमन घेईं ॥ आणीक द्विवार नमूं तुज ॥१२॥
देवी तूंचि सर्वांभूतीं ॥ बुद्धिरूपें करिसी वस्ती ॥ नमन आमुचें तुजप्रती ॥ जगज्योती पंचवार ॥१३॥
अंबे तूं सर्व भूतांच्या ठायीं ॥ निद्रारूपें वससी पाहीं ॥ नमन आमुचें साष्टांग घेईं ॥ पंचवार पार्थीं कृपावंते ॥१४॥
सर्व भूत हृदयस्थ ॥ क्षुधारूपें तूं राहत ॥ नमन आमुचें जगन्माते ॥ द्विवार तूं तें आणि त्रिवार ॥१५॥
सर्व भूती छायारूपें ॥ राहसी तूं स्वस्वरूपें ॥ नमन तुजला निःपापे ॥ पाप धूपे पांचवेळां ॥१६॥
शक्तिरूपें तूं आपण ॥ भूतमात्राच्या हृदयीं जाण ॥ राहसी तूंचि परिपूर्ण ॥ त्रिवार द्विवार नमन आमुचें ॥१७॥
तृष्णारूपें भूतमात्रीं ॥ वास करिसी काळरात्रीं ॥ नमन तुज जगत्धात्री ॥ जगत्कर्ती पंचवार ॥१८॥
शांतिरूपें तूं जगज्जननी ॥ भूतमात्र तितुके व्यापुनी ॥ वास करिसी भवानी ॥ नमूं तुजलागुनी पंचवार ॥१९॥
देवी तूंचि सर्वभूतीं ॥ ज्योति रूपें करिशी वस्ती ॥ नमो नमो तुजप्रती ॥ शुद्धमती त्रिवार नमूं ॥२०॥
श्रीराम लज्जारूपें तूं व्यापुन ॥ राहसी भूतमात्रीं आपण ॥ अंबे तुज त्रिवार नमन ॥ आणीकही जाण द्विवार नमूं ॥२१॥
शांतिरूपें तूं व्यापक ॥ सर्व भूता देसी सुख ॥ आमुचें नमनपंचक ॥ ग्रहण करी सम्यक जननीये ॥२२॥
श्रद्धारूपें भूतहृदयीं ॥ तुझें राहणें असें पाहीं ॥ नमोनमो आणीकही ॥ त्रिवारही तुला नमस्कार ॥२३॥
कांतिरूपें तूंचि जननी ॥ वास करिसी भूतीं भवानी ॥ नमन देव चूडामणी ॥ घेईं मानुनी पंचवार ॥२४॥
लक्ष्मीरूपें तूं जगीं ॥ राहसी ऐसे पाहतों सुंदरांगीं ॥ त्रिवार नमन चार्वांगी ॥ नमन साष्टांग द्विवार ॥२५॥
वृत्तीरूपें तूंचि जाण ॥ सर्वांभूतीं तुझें राहणें ॥ नमोनमो नमोनमन ॥ आणीकही नमन तुज असो ॥२६॥
स्मृतिरूपें तुजचि लागी ॥ व्यापक पाहतों जननी जगीं ॥ नमन घेई आमुचें वेगीं ॥ सुंदरापांगी पांच वेळां ॥२७॥
तूं दयारूपें स्थिती ॥ देवी करिसी सर्वभूतीं ॥ नमो नमो नमो अतिप्रीती ॥ नमो नमो जन्ममूर्ती जननीये ॥२८॥
तुष्टिरूपें तूं सहज ॥ सर्वाभूतीं राहणें तुज ॥ नमन आमुचें राजाधिराज ॥ पांचवार राजेश्वरी ॥२९॥
मातृरूपें स्थिति करून ॥ भूतीभूता करिसी पाळन ॥ दोनितीनि मिळून ॥ पांचवेळा नमन कृपाळे ॥३०॥
भ्रांतिरूपें करूनि तूंचि ॥ भूतीं राहोनि पाळकजगाची ॥ नमनी प्रीति आमुची ॥ म्हणोनि तुजची नमनपंचक ॥३१॥
इंद्रियाची अधिष्ठात्री ॥ पाहतां तूंचि भूतमात्रीं ॥ नमो नमो जगत्धात्रीं ॥ मातासेव्य सावित्री तूंचि येक ॥३२॥
चित्तीरूपें जगसकळ ॥ तुवांचि व्यापिलें स्वलीळें ॥ नमन आमुचें पांचवेळ ॥ चित्कल्लोळे असो तुज ॥३३॥
पूर्वीं देवांनीं केलें स्तवन ॥ आश्रयिले अभीष्ट चिंतून ॥ इंद्रही सेवा करून ॥ स्वपद आपण पावला ॥३४॥
सुरवर वरदे परमेश्वरी ॥ तूं आमुचे अशुभ नाश करी ॥ आपदा हरोनि लौकरी ॥ कल्याण करी शरणागताचें ॥३५॥
सांप्रत आम्हां दुष्ट दैत्यांनीं ॥ ताप दिधला अतिशये करूनी ॥ या कारणें जगज्जननी ॥ शरण भवानी आलो तुज ॥३६॥
स्मरण करितां तेचि वेळीं ॥ दुःखालागी करिसी होळी ॥ भक्तवृंदें नम्र झाली ॥ भक्ता पाळी जगदंबे ॥३७॥
ऋषी म्हणे करितां स्तवन ॥ तेचि काळीं पार्वती आपण ॥ करावयां भागीरथीस्थान ॥ येती झाली आपण सुरथराजा ॥३८॥
देवालागीं पार्वती म्हणे ॥ स्तवन करावया काय कारण ॥ देवीच्या शरीरापासूनि येक उत्पन्न ॥ ते म्हणे स्तवन करिती माझें ॥३९॥
पार्वतीच्या देहापासून ॥ मूर्ती झाली येक उत्पन्न ॥ कौशिकी तिचें नामाभिधान ॥ समस्त लोकीं जाण विख्यात ॥४०॥
ते देहांतून निघाली ॥ पार्वती ते कृष्णवर्ण झाली ॥ काळिका लोकीं नाम पावली ॥ हिमाचळी राहिली ते ॥४१॥
तेव्हां अंबेनें सुंदर ॥ रूप धरिले मनोहर ॥ शुंभनिशुंभाचे चाकर ॥ चंडमुंडे पाहिलें तिसी ॥४२॥
त्यांनी सांगितलें शुंभाशीं ॥ पाहोनि तिच्या सुंदरपणाशीं ॥ कोणी येक स्त्री हिमाचळप्रदेशीं ॥ सुंदर तिसी पाहिलीं राजा ॥४३॥
तिच्या ऐसें रूप कोठेंही ॥ कोणाचेही देखिलें नाहीं ॥ जाणावें तुवां कोणाही ॥ असुरेश्वराही करी ग्रहण तूं ॥४४॥
चार्वांगी सुंदर स्त्रीरत्न ॥ दिशा शोभे जिच्या अंगकांतीनें ॥ दैत्येंद्रा ते उभी असे जाण ॥ तीस पाहावया आपण योग्य होशी ॥४५॥
रत्नें मणिकां जितुकी ॥ गजाश्वादि राजा तितुकीं ॥ जे कां नाहीं तिन्हीं लोकीं ॥ सांप्रत तितुकी घरीं तुझ्या ॥४६॥
ऐरावत गजरत्न ॥ आणिलें इंद्राचें स्वर्गाहून ॥ पारिजात वृक्ष जाण ॥ उच्चैश्रवा ऐसे रत्नअश्वही ॥४७॥
दिव्य विमान हंसयुक्त ॥ शोभे अहर्निशी राजा अंगणांत ॥ रत्नजडित सुशोभित ॥ वाहन जे कां ब्रह्मयाचें ॥४८॥
महापद्मनिधीधन ॥ आणिलें तुवां कुबेरापासून ॥ कमळमाला आम्लान ॥ समुद्रापासून आणिली ॥४९॥
श्वेतछत्र वरुणाचें ॥ आणिले असे सुवर्णाचे ॥ रथही आणिला तसाच ॥ ब्रह्मयांचा श्रेष्ठ तो ॥५०॥
मृत्यूपासोनि शक्ती जाण ॥ बळेंचि आणीली हिरून ॥ आणीक पाशहरण ॥ वरुणापासून केलें असे ॥५१॥
समुद्रापासूनि उत्पन्न ॥ रत्नजाती आणिल्या निशुंभानें ॥ वस्त्रें अर्पी भये अग्न ॥ उत्तम जाण तुजलागीं ॥५२॥
ऐसी रत्नें समस्तें ॥ हरोनि आणिली दैत्यनाथे ॥ तुज ऐसे स्त्रीरत्न प्राप्त ॥ नसावें ते काय राजा ॥५३॥
ऋषी म्हणे शुंभ दैत्यानें ॥ ऐकोनि चंडमुंडाचें वचन ॥ सुग्रीवनामा दैत्य त्याने ॥ देवीपाशी जाण पाठविला ॥५४॥
देवीपासी तुवां जावें ॥ माझें वचन तिला सांगावें ॥ मज वश्य होईल प्रीतिभावें ॥ ऐसें करावें लाघव तुवां ॥५५॥
हिमवंत शैलप्रदेशी ॥ दूत जाऊनि देवीपाशीं बोलतां झाला जगदंबेशी ॥ गोडगिरा अमृतप्राय ॥५६॥
दूत म्हणे देवी दैत्येश्वर ॥ शुंभ त्रैलोक्याचा परमेश्वर ॥ मी चाकर त्याचा आज्ञाधार ॥ तुजपाशीं असुरें धाडिलें मज ॥५७॥
माझी आज्ञा सर्वांवरी ॥ जरी झाला देवशरीरीं ॥ समरीं जिंकिले निर्जरी ॥ त्याची आज्ञा वैखरी ऐकें तूं ॥५८॥
त्रैलोक्य माझें असें सकळ ॥ माझे चाकर देव समूळ ॥ यज्ञभाग भक्षी मी बळें ॥ वेगवेगळे सर्वही ॥५९॥
त्रैलोकीं जे श्रेष्ठ रत्नें ॥ ते सर्वही मज आधीन ॥ जे कां देवेंद्राचें वाहन ॥ ऐरावतरत्न आणिलें म्या ॥६०॥
अश्वरत्न देवें मजला ॥ समुद्रमंथनी उत्पन्न झाला ॥ नमन करूनि अर्पिला ॥ उच्चैश्रवा केला स्वाधीन मज ॥६१॥
आणीकही देवापासून ॥ गंधर्व - उरगादि जे महान ॥ रत्नभूतपदार्थ जाण ॥ हरूनि स्वगृहीं संपूर्ण आणिलें म्यां ॥६२॥
स्त्रीरत्न अतिअपूर्ण ॥ लोकीं मानितों मनोभावें ॥ तुवां मज वरावें ॥ मी रत्नभोक्ता सर्व जाणोनी ॥६३॥
निशुंभ बंधू माझा धाकुटा ॥ लोकीं पराक्रम त्याचाही मोठा ॥ तूं स्त्रीरत्न मज उद्भटा ॥ होऊनि मोथा भोगभोगी ॥६४॥
माझ्या परिग्रहें करून ॥ तूं ऐश्वर्य भोगिशील संपूर्ण ॥ तुवां मनीं विचार करून ॥ मुख्य राणी होय माझी ॥६५॥
ऋषी म्हणे देवी ऐसें ऐकून ॥ हास्य करूनि बोले वचन ॥ दुर्गाभद्राभगवतीनामे येणें ॥ केलें धारण जगावया ॥६६॥
सत्य मानितें तुझें भाषण ॥ तुझा बोला मिथ्या मी न म्हणे ॥ त्रैलोक्यपती शुंभ जाण ॥ निशुंभ तोही संपूर्ण तैसाची ॥६७॥
परंतू मी आपुली प्रतिज्ञा ॥ मिथ्या करावी कैसी सुज्ञा ॥ ऐक अल्पबुद्धि मी अज्ञ ॥ पूर्वीं प्रतिज्ञा केली म्यांते ॥६८॥
मज संग्रामीं जिंकील वीर ॥ माझ्या दर्पाचा करील परिहार ॥ मद्बळासमान असे जो थोर ॥ तोचि भर्ता होईल माझा ॥६९॥
शुंभापासी तूं जाऊन ॥ निशुंभासही सांगे वर्तमान ॥ मज लौकरीच जिंकून ॥ पाणीग्रहण करी म्हणें ॥७०॥
तो म्हणें देवी तूं कासयाशीं ॥ इतुका कां गर्व करिसी ॥ उभे राहावया संग्रामासी ॥ तिन्हीं लोकीं शुंभनिशुंभासी नसे कोण्ही ॥७१॥
सर्व देव मिळोनि युद्धीं ॥ अन्य दैत्य जे कां निशुद्धी ॥ समोर उभें न राहती कधीं ॥ तेथें तूं स्त्रीदुर्बुद्धी करिसी काये ॥७२॥
सकळे देवासहित इंद्रा ॥ उभें न रहावे जयासमोर ॥ जेथें शुंभा ऐसें झुंजार ॥ तेथें युद्ध बडिवार तुझा न चले ॥७३॥
निशुंभशुंभासी ॥ ऐकूनि चाल माझ्या वचनासी ॥ गौरवें जरी तूं न येसी ॥ धरूनि केशीं वोढितां येशील ॥७४॥
देवी म्हणे शुंभ प्रबळ ॥ निशुंभही बळी केवळ ॥ मी काय करूं प्रतिज्ञा अढळ ॥ न विचारितां मुळी म्यां केली ॥७५॥
त्यापासी तुवां जाउन ॥ मद्वाक्य करी सर्वही कथन ॥ मग त्याच्या युक्तीस जाण ॥ येईल तैसें म्हणे करी ॥७६॥
मार्कंडेय भागोरीसी ॥ पुढें सांगेल कथा कैसी ॥ नित्यानंद म्हणे श्रोत्यांसी ॥ श्रवण आदरेंसी करावें ॥७७॥
सुमेधा ऋषी ऐसी कथा ॥ सांगतां झाला राजा सुरथा ॥ नित्यानंद विनीतता प्राकृतकथा श्रोत्या वर्णीं ॥७८॥
इतिश्रीदेवीविजय ग्रंथ ॥ मार्कंडेयपुराणसंमत ॥ चतुर श्रोते परिसोत ॥ गोड अध्याय पांचवा ॥७९॥
इतिश्रीदेवीविजय ग्रंथ पंचमाध्याय समाप्त ॥श्री॥श्री॥श्री॥
॥ श्रीदेवीविजय पंचमाध्याय समाप्त ॥