स्त्रीधन - पालखी

संत म्हनती संताला तुमच्या गांवचं नांव काय ? आमच्या गांवचं नांव अळंकापुरी. पालखी महाद्वारीं. सोन्याचा पिंपळ देवाच्या दारीं. पंधरा वर्साची समांध घेतली नंदीखालीं द्यानुबांनीं. आळंदीच लोक जमून पालखी आनली चिखली मुशीवरी. पुन्याचं ख्याडपाड आडव गेल गांवकरी. पालख्या भवानी पेठवरी. संताला मेजवानी गूळपोळी, शिरापुरी. तोंदी लावाय शाक तरकारी. गनेश टेबल शिपायांची गर्दी भारी. जरीचं निशान भाडभाड करी. चांदी सोन्याचा साज नेवरती महाराजांच्या घोड्यावरी. पताका चालल्यात हारोहारीं टाळ मृदुंगाची महिमा भारी. अबीर बुक्क्याची गर्दी मनहारी. नगारनौबत गाड्यावरी. ऐका ऐका शिंगाची ललकारी. दोन पालख्यांचा संगम झाला छत्रीवरी. मंमदवाडीवरी आरती करी. फराळ कराय गेल उरळीवरी. घाट येंगून गेल करवरी. पाऊस पड झिरमिरी. आखाडीचा महिमा भारी. खांद्याव पताका भिजल्यात वारकरी. राहुट्या दिल्या माळावरी. पैली आंगूळ भागीरथीवरी. संताला मेजवानी गूळपोळी. शिरापुरी. तोंडी लावाय शाक तरकारी. तिनी पालख्यांचा संगम झाला नीरा नदीवरी. नीरा नदीचं तेज भारी. साडेतीनशें जमून पालख्या नेल्या वाखरीवरी. वाखरीचं रंगान भारी. निवरती महाराजांचा घोडा नाचतो नानापरि. सर्वी यात्रा गेली पुलावरी.
संत म्हणती संताला तुमच्या गावचं नांव कय ? आमच्या गांवचं नांव पंढरपूर लोटालोटी. तुळशीबनांत झाली यात्रेला दाटी. देवा आदीं कुंडलीकाच्या घेऊं भेटी. गोपाळपुरीं गोपाळकाला. देव कैकांच्या भेटीला गेला. असं पंढरी तिरीथ भारी. गोरा कुंभार, नरहरी सोनार, सावतामाळी. नामदेव हारी. उधरून गेले महाद्वारीं. काय यात्रा भरली घनदाट. महाद्वाराला जाती वाट. काय यात्रा भरली भारी. चोखूबा देवद्वारीं. नामदेव बसल्यात पायरीवरी. कापूर जळतूया हारोहारीं. यात्रेनं भरल्या नावा. करा विठ्ठल-रुक्मिनीचा धांवा.
संत म्हनतो संताला, असं आपून तिरीथ करूं वारंवार. देवासंगं जेवतो चोख्या महार. सावता माळी घाली फुलांचा हार.
देवाच्या आळंदीहून निघालेली पालखी पंढरपूरला पोचेपर्यंत काय काय घडलें आणि पंढरपूरीं काय पाहिलें, याची साईनसंगीत हकीकत देणारी ही लोककथा मोठी सुंदर आहे. मला हीकथा पुणें जिल्ह्यांत मिळाली. या कथेच्या भाषेवर पुणें जिल्ह्यातील बोली मराठीची बरीच छाप पडलेली आहे.
वारकरी सांप्रदायातील स्त्रियांनीं 'पालखी' चें केलेलें हें मराठमोळा वर्णन चटकदार आहे ! देवाबद्दलचे सारे भाव या छोट्या कथेमध्यें व्यक्त झालेले असून भक्तांचे वर्णनहि योग्यप्रकारें झालेलें आहे.
यात्रेच्या वर्णनाची ही पद्धति उल्लेखनीय असून आकर्षकहि आहे.