चौक १
धन्य धन्य जिजाई माऊली । प्रेमाची साऊली ।
होती भाग्यशाली । पुत्र रत्‍नाचा लाभ जाहला ।
साक्षात् शंभूमहादेव अवतरला । हिंदु धर्माच्या रक्षणाला ॥
कित्येक होऊनी गेले । जन्माला आले ।
परि बिनजोड शिवाजी भोसले ।
साक्षात् शंकरजी अवतरले । म्लेच्छांना निरदाळिले ।
हिंदु धर्माचे रक्षण केले
जर नसते धांवत आले । तर हिंदु धर्माचे बीज नसते उरले ॥
जगामंदी दादा । खरोखर दादा ॥जी जी॥
धा.क.
बडे बडे सरदारांना लावले शिवाजीनं वाटेला चढला संताप अवरंगजेबाला ।
बोलावल दोघा लढवय्याला । मिर्झा जयसिंग दिलेरखानाला ।
पाठविलं युद्ध करण्याला । जिंकुनी यावं प्रदेशाला ।
प्रदेशाला । हो। आणा पकडूनी शिवाजीला ॥जी जी॥
जगदंबा
निघाले घेऊनी प्रचंड फौजा मिर्झाराजे दिल्लेरखान ।
करीत चालले दाणादाण । महाराष्ट्रांत येऊन ।
किल्ले प्रदेश करण्याचा चंग बांधून । कळताच बातमी शिवाजीला ।
योजूनी युक्तिला । तह करण्याचा बेत ठरविला ॥जी जी॥
लगट
पाठविला निरोप मिर्झाराजाला । आहे मी तैयार तहनाम्याला ।
कसा करार केला सांगतो तुम्हांला ।
दिला सिंहगड पुरंदर आणि इतर २३ किल्ल्याला ।
अन् किल्ल्याच्या परिसरातील मुलुख ४ लाखांचा देतो तुम्हाला ।
आन् ठेवा आम्हाला रायगड, राजगड, यांच्या परिसरांतला ।
एक लाखाचा प्रदेश ठेवा आम्हाला ।
चाल
ऐकतांच अटी मिर्झाराजे खुष जाहले ।
एकमेकांच्या करारावरती सह्या जाहल्या ।
कटाव
मिर्झाराजा बोलला शिवाजीला । जाऊनी सांगा तुम्ही आग्र्‍याला ॥
आहे माझा मुलगा दिमतीला । रामसिंग म्हणतात त्याजला ॥
जहाले शिवाजी तैयार जाण्या आग्र्‍याला ॥
चाल
निघाले शिवाजी संभाजीसह लोक निवडक घेऊनी ।
मजल दर मजल करीत पोहोचले येऊनी । दोन महिन्यांनी ।
होती चालली धांदल आग्र्‍यांत । अवरंजेबाच्या वाढदिवसाची ।
अन् आले त्याच दिवशी शिवाजी, रामसिंग यादी घेऊनी कराराची ।
लगट
जाऊनी सरदार बोलले बादशाहाला ।
रामसिंगासह शिवाजीही आला ॥
बोलला अवरंगजेब सरदाराला ।
बसवा सामान्य माणसांत शिवाजीला ॥
ऐकतांच अवरंगजेबाचे बोल ।
अनावर राग शिवाजीचा जाहला ॥
चाल
बोलले शिवाजी रामसिंग अन् सरदाराला ।
नाही आलो करुनी अपमान घेण्याला तुमच्या दरबाराला ।
जाहले तंग वातावरण । शिवाजीचे भर दरबारात ।
अन् प्रकार सारा पहातांच अवरंगजेब गेला होऊनी स्तब्ध ॥
कटाव
हुकूम सरदारांना सुटला । ठेवा नजर कैदेत शिवाजीला ॥
ऐकतांच औरंगजेबाचा आवाज । संतप्त शिवाजी जाहला ॥
चाल
काळ लोटला तीन महिन्यांचा नजर कैदेत ।
योजिली युक्ती सुटका होण्यासाठी एका क्षणांत ॥
कटाव
सोंग आजारपणाचे घेतले । उलटी जुलाब होऊं लागले ॥
घेऊनी वैद्याला आले । प्रकृती त्यांची पाहुनी गेले ॥
त्यावरती औषध दिधले । पोट दुखीने व्याकुळ जाहले ॥
कण्हत कण्हत मोठयाने राहीले । होते चालू उपचार सगळे ॥
शिवाजी युक्ति युक्तिने चालले ।
औरंगजेबाला प्रथम कळविले । देतो पाठवूनी लोक सगळे ।
तैनातीला माझ्या दोन तीन ठेविले । असे औरंगजेबाला कळविले ।
निवडक लोकांना सारे सांगितले ।
शिवाजी संभाजी हिरोजी फक्त राहिले ।
धा.क.
तीन महिन्यांचा काळ आजारपणात गेला ।
प्रकृतीला आराम पडला । केली सुरवात दानधर्माला ।
अवलीया आन् गरीब लोकांला । केली सुरवात मिठाई वाटण्याला ।
मागितली परवानगी बादशाहाला । मिळाली परवानगी मिठाईला ।
चाल
सुटला हुकूम तो मिठाईचे पेटारे बाहेर जाण्याला ।
पहा उघडोनी प्रत्येक पेटारा दिली वर्दी पहारेकर्‍याला ।
धा.क.
कळली बातमी सार्‍या आग्र्‍यातील फकिराला ।
गरीब भिकार्‍याला तसेच अवलीयाला ।
येवून बसले ताजमहालाच्या मैदानाला ।
देतो आशिर्वाद शिवाजीला ।
नाही असा कोणी मराठी राजा भला पाहिला ।
जाहला आश्चर्य चकीत सारा अवलीया ।
भिकारी आग्र्‍याला खरोखर दादा ॥जी जी॥
धा.क.
असा नित्यनियम सुरु जाहला । पुढे पुढे पहारा ढिला पडला ।
पाहारेकरी हैराण जाहला । न बघता देती सोडून पेटार्‍याला ॥
चाल
काय घडले ते सांगतो तुम्हाला । सारा प्रकार शिवाजीना कळला ।
विचार मनामध्ये ठरविला । शिवाजी संभाजी पेटार्‍यात बसले ।
दुसर्‍यातूनी हिरोजी निघाले । पेटार्‍याच्या तळात बसले ।
मिठाईच थर वरती लाविले । पहारेकर्‍यांनी नेहमीप्रमाणे सोडूनी दिधले ॥
चाल
आगध्याबाहेर पेटारे ते नेऊनी ठेविलेले ।
अन् काढूनी बाहेर संभाजीला । मथुरेला कृष्णाजीपंता घरी नेले ।
छत्रपती शिवाजि, हिरोजी बाहेर पडले ।
गोसाव्याचे कपडे केले । आल्लख निरंजन बोलत चालले ।
कशी दिली तुरी शिवाजीनं औरंगाच्या हातावरी ।
ऐका रसीक जन हो । इतिहासाचे वर्णन ऐका शाहीरी ॥
नाही कोणी रचिला, संपूर्ण माहिती असलेला इतिहास ।
सांगे शाहीर आडविलकर तुम्हांस ।
शब्द रुपे फुलांच्या गुंफुनिया हारास
अर्पियेली श्रीशिवछत्रपतींच्या चरणांस ॥