Dictionaries | References

माधवी

   { mādhavī }
Script: Devanagari

माधवी     

Puranic Encyclopaedia  | English  English
MĀDHAVĪ I   Daughter of King Yayāti. A lady recluse she always wore deer-hide as her garment and went on observing a Vrata called Mṛgavrata: Yayāti gave this daughter in marriage to Gālava. [Śloka 12, Chapter 145, Udyoga Parva] . Mādhavī bore a son named Vasumān alias Vasumanas to Haryaśva, King of Ayodhyā. She got of Divodāsa, King of Kāśī, another son named Pratardana; of the King of Uśīnara she got a son named Śibi. Besides these she got a son named Aṣṭaka of Viśvāmitra. (See under Gālava). When the accrued merit of Yayāti was exhausted and he fell down from heaven Mādhavī consented to part with half of her stock of merit to Yayāti. (See under Yayāti).
MĀDHAVĪ II   A follower of Subrahmaṇya. [Śloka 7, Chapter 46, Śalya Parva] .

माधवी     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  एक प्रकार की शराब   Ex. माधवी महुए से बनायी जाती है ।
ONTOLOGY:
पेय (Drinkable)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
माधुक माध्व माध्वक माध्वीक माध्वी पुष्पांक
Wordnet:
gujમહુડાનો દારૂ
kanಮಧುವಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಮದ್ಯ
malമാധവി
marमाध्वी
oriମାଧବୀ
sanमाध्वी
tamஒருவகை மதுபானம்
telమద్యం
urdمادھوی , مادھوک
noun  औड़व जाति की एक रागिनी   Ex. संगीतकार माधवी गा रहा है ।
ONTOLOGY:
गुणधर्म (property)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benমাধবী
kasمادھوی
oriମାଧବୀ ରାଗିଣୀ
tamமாதவி ராகம்
urdمادھوی
See : माधविका, माधविका

माधवी     

माधवी n.  नहुषकुलोत्पन्न राज ययाति की कन्या [म.उ.११३.४५५] । यह अल्पायु थी । एक ब्रह्मनिष्ठ ने इसे वरदान दिया था कि, यह चाहे जितने बार पुत्र उत्पन्न करे, लेकिन इसका यौवन सदैव एक सा रहेंगा एवं पुत्र उत्पन्न कर के भी यह चिरकुमारी रहेगी ।
माधवी n.  एक बार गुरुदक्षिणा में सहायता प्राप्त करने के लिए गालव ऋषि ययाति के पास आया । उस समय गालव ऋषि का सारा पैसा पुण्यकार्य में खर्च हो गया था, किंतु उसे अपने गुरु विश्वामित्र को दक्षिणा कही न कही से देनी ही थी । ययाति के पास धन की कमी न थी, किंतु गालव ऋषि को देने के लिए उसके पास वैसें आठ सौ अश्व न थे, जिसे कि गालव ऋषि ने विश्वामित्र के लिये ययाति से मॉंगे थे । अतएव उसने अपनी पुत्रे गालव को दे कर कहा, ‘तुम मेरी पुत्री को ले सकते हो, दूसरे राजा को इसे दे कर तुम उससे धन ही नहीं, बल्कि राज्य भी प्राप्त कर सकते हो [म.उ.११४]
माधवी n.  यह कन्या अत्यन्त सुंदर तथा सुलक्षणी थी, अतएव इसे ले कर गालव ऋषि इक्ष्वाकुकुलोत्पन्न राजा हर्यश्व के पास गया । गर्यश्व ने पुत्र प्राप्त के लिए अनेकानेक प्रयत्न किये थे, फिर भी वह निःसंतान था । वह माधवी को देखते ही उस पर मोहित हो गया, किंतु गालव ऋषि की मॉंग के अनुसार, उसके पास आठ सौ अश्व न थे, जो एक कान से कृष्ण तथा चन्द्रप्रभायुक्त हों । इसलिए उसने गालव ऋषि के सामने शर्त रक्खी, ‘इस समय मुझसे केवल दो सौ अश्व ले ले, जो मेरे पास है, तथा मुझे माधवी दे दो । जब मुझे माधवी से पुत्र प्राप्त हो जायेगा, तो मैं उसे तुम्हे वापस कर दूँगा’। ऐसा कह कर, गालव ऋषि की आज्ञा से राजा हर्यश्व ने माधवी को अपने पास रख लिया । गालव ऋषि का कार्य पूर्ण करने के उद्देश्य से माधवी ने हर्यश्व से सारी वस्तुस्थिति बताकर कहा, ‘मुझे अभीचार राजाओं को और दिया जायेगा’ । कालान्तर में इसने अपने गर्भ से वसुमत् (वसुमनस्) नामक पुत्र को जन्म दिया, जो आगे चलकर अयोध्या का राजा हुआ [म.उ.११४.१७] । काल अवधि समाप्त होते ही, गालव ऋषि इसे राजा हर्यश्व से ले गया, एवं यह भी राजवैभव के मोह से ऊब कर सहर्ष उसके साथ चलने को तैयार हो गयी । प्राप्त हुए वर के अनुसार, यह पुनः कुमारी बन गयी ।
माधवी n.  बाद में गालव माधवी को लेकर काशिराज दिवोदास राजा के पास गया । दिवोदास ने गालव को उसी प्रकार के दो सौ अश्व दिये, तथा हर्यश्व राजा के समान करार कर के, पुत्रोत्पन्न करने के लिए माधवी को अपने पास रख दिया । कालान्तर में माधवी से दिवोदास को ‘प्रतर्दन’ नामक पुत्र हुआ [म.उ.११५.१५] । करार की अवधि समाप्त होते ही, गालव ऋषि दिवोदास के पास आया, तथा माधवी को वापस ले गया ।
माधवी n.  अन्त में गुरुदक्षिणा की पूर्ति के लिए, गालव इस भोज नगरी कें उशीनर राजा के पास ले गया । उपरलिखित प्रकार से करार कर के, गालव ने उशीनर से भी दो सौ अश्व प्राप्त किये, एवं पुत्र होने की अवधि तक के लिए माधवी को राजा के पास छोड दिया । कालान्तर में उशीनर रजा को माधवी से ‘शिबि’ नामक पुत्र हुआ [म.उ.११६.२०] । करार की अवधिक समाप्त होने के बाद, जब गालव माधवी को उशीनर से ले कर जा रहा था, तब मार्ग में उसे गरुड मिला । उसने इसे बताया, ‘उसके बाद आपको और ऐसे अश्व मिलना असम्भव है । इसलिए जो छः सौ अश्व मिले है, उन्हें लेकर आप अपने गुरु विश्वामित्र को दे दें, तथा शेष दो सौ अश्वों के स्थान पर, माधवी को ही उसे प्रदान करे’।
माधवी n.  गालव को यह चीज पसन्द आयी, और उन्होंने ऐसा ही किया । विश्वामित्र ने भी गालव की यह प्रार्थना मान ली । कालान्तर में विश्वामित्र को माधवी से अष्टक नामक पुत्र हुआ [म.उ.११७.१८] । अष्टक के जन्मोपरान्त, माधवी को गालव के हाथ सौंप कर विश्वामित्र तप के लिए चले गया ।
माधवी n.  विश्वामित्र को गुरुदक्षिणा देने में गालव सफल रहा, अतएव वह बडा प्रसन्न था । जिस कन्या के कारण, उसका यह संकट दूर हुआ, उस माधवी को ययाति राजा के यहॉं पहुँचाकर, गालव भी तपश्चर्या के लिए वन में चला गया ।
माधवी n.  राजा ययाति ने माधवी का स्वयंवर निश्चित करके, इस रथ बिठा कर सारे देश में घुमाया । किन्तु इसने किसी राजपुत्र को पसन्द न करके, वन में रहकर तपस्या करना स्वीकार किया ।
माधवी n.  इस तरह माधवी को कुल चार पुत्र उत्पन्न हुए, जिनके नाम निम्नप्रकार थेः---१. वसुमनस् (वसुमत्), जो इसे हर्यश्व राजा से उत्पन्न हुआ था [म.उ.११४.१७] ; २. प्रतर्दन, जो इसे दिवोदास राजा से उत्पन्न हुआ था [म.उ.११५.१५] ; ३. शिबि, जो इसे उशीनर राजा से उत्पन्न हुआ था [म.उ.११६.२२०] ; ४. अष्टक, जो इसे विश्वामित्र ऋषि से उत्पन्न हुआ था । [म.उ.११७.१८]
माधवी n.  आगे चल कर, इसका पिता ययाति अपने इहलोक के पुण्यकर्मों के कारण स्वर्ग को प्राप्त हुआ । किन्तु वहॉं ययाति ने देव, ऋषि एवं ब्राह्मणों का, अवमान किया, जिस पाप के कारण, देवों ने उसे स्वर्ग से भ्रष्ट कराया । फिर उसने देवों की प्रार्थना की, ‘मेरे पापनाशनार्थ मुझे सुजनसंगति का लाभ मिले, जिस कारण मैं स्वर्ग को पुनः प्राप्त कर सकूं’। देवों ने ययाति की इस प्रार्थना सुन ली, एवं उसके पौत्र एवं माधवी के पुत्र वसुमनस्, प्रतर्दन, शिबि एवं अष्टक जहॉं यज्ञ कर रहे थे, उसी नैमिषारण्य में उन्हों ने ययाति को ढकेल दिया । माधवी के चारो पुत्रों ने स्वर्ग से भ्रष्ट हुए अपने मातामह का अत्यंत आदरभाव से स्वागत किया, एवं अपने यज्ञों का एवं धर्माचरण का सारा पुण्य स्वीकारण की प्रार्थना उसे की ।
माधवी n.  इतने में माधवी वहॉं प्रविष्ट हुयी, एवं पुत्र एवं पौत्रों के पुण्य का स्वीकार करने का सर्वप्रथम अधिकार पिता एवं पितामह को ही है, ऐसी धर्माज्ञा इसने ययाति के बतायी । फिर अपने चारों पुत्रों के यज्ञकर्म का पुण्य स्वीकारने की, एवं उसके बल से स्वर्ग में पुनः प्रविष्ट होने के इसने उसे प्रार्थना की । इस प्रकार माधवे ने गालव ऋषि को संकट मुक्त कराया, एवं अपने पुत्रों के पुण्य का दान, स्वर्ग से च्युत अपने पिता को कर उसे स्वर्गप्राप्ति कराया [म.आ.८७] ;[म.उ.१०४-११८] । अपनी कन्या के द्वारा ययाति का उद्धार होने की कथा मस्त्य में भी प्राप्त है । वहॉं वसुमनस्, प्रतर्दन, शिबि एवं अष्टक इन चारों का मातामह ययाति था, ऐसा निर्देश भी प्राप्त है । किन्तु मत्स्य में ययाति राजा के कथा में माधवी का निर्देश प्राप्त नहीं है [मत्स्य.३५-४२]
माधवी n.  उत्तम कन्या अपने कुल का, एवं पितरों का उद्धार करनेवाली होती है, इस तत्व का प्रतिपादन करने के लिए माधवी के एक कथा महाभारत में दी गयी है । इस कथा का प्रमुख उद्देश्य तत्त्वप्रतिपादन होने के कारण, उस में ऐतिहासिक दृष्टि से कालविपर्यास के अनेक दोष आये हैं । उस कथा में हर्यश्व, दिवोदास, उशीनर एवं विश्वामित्र समकलिन बताये गये है, जो ऐतिहासिक दृष्टि से वास्तव नही है ।
माधवी II. n.  रथध्वज राजा के पुत्र धर्मध्वज की पत्नी, जिसकी कन्या का नाम तुलसी था ।
माधवी III. n.  पूरुपुत्र जनमेजय ‘प्रथम’ की पत्नी ।
माधवी IV. n.  स्कंद की अनुचरी एक मातृका [म.श.४५.७]

माधवी     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
noun  सुवासीक फुलांची एक वाल   Ex. ताणें आपल्या जार्दिनांत माधवी रोयल्यात
MERO COMPONENT OBJECT:
माधविका
ONTOLOGY:
लता (Climber)वनस्पति (Flora)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benমাধবীকা
gujમાધવિકા
hinमाधविका
kanಮಾಧವೀಲತೆ
malമാധവി വള്ളി
marमाधवी
oriମାଧବୀ
panਮਾਧਵੀ
sanवासन्ती
tamவாசந்தி கொடி
telమాధవీలత
urdریحان , نازبُو , مَادھ وِکََا , ھِیمَا
noun  औडव जातीची एक रागिनी   Ex. गावपी माधवी गायता
ONTOLOGY:
गुणधर्म (property)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benমাধবী
kasمادھوی
oriମାଧବୀ ରାଗିଣୀ
tamமாதவி ராகம்
urdمادھوی

माधवी     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
A personage of the stage. He is the Buffoon or Interlocutor with the audience between the acts or scenes.
A large creeper bearing white and fragrant flowers, Gœrtnera racemosa.
Spirituous liquor distilled from honey. The three kinds of spirits are गौडी, माधवी, पैष्ठी.

माधवी     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
 f  Spirituous liquor distilled from honey. A creeper.
 m  A personage of the stage. The buffoon.

माधवी     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  पांढरी व सुवासिक फुले येणारा एक वेल   Ex. त्याने आपल्या बागेत माधवी लावली आहे.
MERO COMPONENT OBJECT:
माधवी
ONTOLOGY:
लता (Climber)वनस्पति (Flora)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
मधुमालती
Wordnet:
benমাধবীকা
gujમાધવિકા
hinमाधविका
kanಮಾಧವೀಲತೆ
kokमाधवी
malമാധവി വള്ളി
oriମାଧବୀ
panਮਾਧਵੀ
sanवासन्ती
tamவாசந்தி கொடி
telమాధవీలత
urdریحان , نازبُو , مَادھ وِکََا , ھِیمَا
noun  एक रागिणी   Ex. तो माधवी गात आहे.
ONTOLOGY:
गुणधर्म (property)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benমাধবী
kasمادھوی
oriମାଧବୀ ରାଗିଣୀ
tamமாதவி ராகம்
urdمادھوی
noun  वेलीपासून प्राप्त होणारे सुगंधित फूल   Ex. माळीण माधवीचा गजरा बनवित होती.
HOLO COMPONENT OBJECT:
माधवी
ONTOLOGY:
प्राकृतिक वस्तु (Natural Object)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
मधुमालती
Wordnet:
benমাধবিকা
kasمادھوِکا , مادھوی , پُشپانٛک
kokमाधविका
malമാധവിക
oriମାଧବିକା ଫୁଲ
panਮਾਧਵੀ
sanमाधविका
urdمادھوکا , مادھوی
See : वसंत, माध्वी

माधवी     

 स्त्री. चंद्राची सतरावी कळा . ' नेणों ते कैसीं चांदिणे यांची माधवी । जडा समुद्रांतें ही माजवी । भरितेयाचें निमिसें वोल्हावी । पृथ्वियेसी । ' - नरुस्व ५०५ . ( सं .)
 स्त्री. मधापासून गाळलेलें मद्य . गौडी , माधवी , पैष्टी हीं तीन प्रकारचीं मद्यें आहेत . [ सं . मधु = मध ]

माधवी     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
माधवी  f. af. See below
माधवी  f. bf. the earth (also with देवी), [R.]
‘spring-flower’, Gaertnera Racemosa, [Kālid.] ; [BhP.]
honey-sugar, [L.]
an intoxicating drink, [L.]
a kind of grass, [L.]
sacred basil, [L.]
Anethum Sowa, [L.]
a procuress, [L.]
affluence in cattle or herds, [L.]
(in music) a partic.रागिणी, [Saṃgīt.]
a woman of the race of मधु or यदु (e.g.अन्-अन्ता, wife of जनम्-एजय; सम्प्रिया, of विदूरथ; कुन्ती, of पण्डु), [MBh.]
N. of दाक्षायणी in श्रि-शैल, [Cat.]
of दुर्गा, [L.]
of one of the मातृs attending on स्कन्द, [MBh.]
of a daughter of ययाति, ib.
शान्ति   (with ) N. of wk.

माधवी     

माधवी [mādhavī]   1 Candied sugar.
A kind of drink made from honey.
The spring-creeper (वारसन्ती), with white fragrant flowers; पत्राणामिव शोषणेन मरुता स्पृष्टा लता माधवी [Ś.3.9;] [Me.8.]
The sacred basil.
The earth (also with देवी); तथा मे माधवी देवी विवरं दातुमर्हति [Rām. 7.97.14-16.]
A procuress, bawd.
Affluence in cattle.
(In music) A particular Rāginī -Comp.
-मण़्डपः, -पम्   a bower formed of spring flowers.
-लता   the spring creeper.
-वनम्   a grove of Mādhavī creepers.

माधवी     

noun  औडवजातेः एका रागिणी।   Ex. सङ्गीतकारः माधवीं गायति।
ONTOLOGY:
गुणधर्म (property)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benমাধবী
kasمادھوی
oriମାଧବୀ ରାଗିଣୀ
tamமாதவி ராகம்
urdمادھوی
See : माधविका, मद्यम्, अर्जुनी, वासन्ती, तुलसी, दुर्गा

Related Words

माधवी   माधवी-लता   माध्वी   ஒருவகை மதுபானம்   வாசந்தி கொடி   મહુડાનો દારૂ   ಮಧುವಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಮದ್ಯ   മാധവി വള്ളി   ମାଧବୀ   మాధవీలత   মাধবী   মাধবীকা   ಮಾಧವೀಲತೆ   മാധവി   మద్యం   માધવિકા   ਮਾਧਵੀ   वासन्ती   माधविका   single comb   springtime   hard drink   hard liquor   spirits   strong drink   liquor   john barleycorn   basil   मधुमालती   booze   spring   माधवीलतागृह   ययातिजा   पुष्पांक   dentifrice   माध्वक   माधुक   लतामाधवी   mallpighiaceae   चन्द्रवल्लरी   औशीनर, औशीनरि   माधवीलता   माध्वीक   हर्यश्र्व   jasmine   माध्व   zygophyllaceae   वसुमनस   अष्ट्क   अतिमुक्त   घडणें   शोषण   राय   माधव   उशीनर   इनाम   लता   प्रतर्दन   शिबि   गालव   सुभद्रा   ययाति   दिवोदास   ब्रह्मांड. गरुड   मधु   देवी   सीता   भीमसेन   विश्वामित्र   હિલાલ્ શુક્લ પક્ષની શરુના ત્રણ-ચાર દિવસનો મુખ્યત   ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ନୂଆ ବା   વાહિની લોકોનો એ સમૂહ જેની પાસે પ્રભાવી કાર્યો કરવાની શક્તિ કે   સર્જરી એ શાસ્ત્ર જેમાં શરીરના   ન્યાસલેખ તે પાત્ર કે કાગળ જેમાં કોઇ વસ્તુને   બખૂબી સારી રીતે:"તેણે પોતાની જવાબદારી   ਆੜਤੀ ਅਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ   బొప్పాయిచెట్టు. అది ఒక   लोरसोर जायै जाय फेंजानाय नङा एबा जाय गंग्लायथाव नङा:"सिकन्दरनि खाथियाव पोरसा गोरा जायो   आनाव सोरनिबा बिजिरनायाव बिनि बिमानि फिसाजो एबा मादै   भाजप भाजपाची मजुरी:"पसरकार रोटयांची भाजणी म्हूण धा रुपया मागता   नागरिकता कुनै स्थान   ३।। कोटी   foreign exchange   foreign exchange assets   foreign exchange ban   foreign exchange broker   foreign exchange business   foreign exchange control   foreign exchange crisis   foreign exchange dealer's association of india   foreign exchange liabilities   foreign exchange loans   foreign exchange market   foreign exchange rate   foreign exchange regulations   foreign exchange reserve   foreign exchange reserves   foreign exchange risk   foreign exchange transactions   foreign goods   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP