नियम

{ niyamḥ }

बर'/बड़ो (Bodo) WordNet

   See : खान्थि

हिन्दी (hindi) WordNet

 noun  किसी प्रकार की ठहराई हुई रीति या व्यवस्था   Ex. किसी भी संस्था, देश आदि को चलाने के लिए कुछ निश्चित नियम बनाए जाते हैं ।

HYPONYMY:

कानून अधिनियमय अनुपयश विनियम लोप

ONTOLOGY:

संकल्पना (concept) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

क़वायद कवायद अभ्युपगम

Wordnet:

kan ನಿಯಮ

kas قونوٗن

kok नेम

mar नियम

nep नियम

tam வழிமுறை

urd اصول , قانون

 noun  किसी कार्य को करने के लिए निर्धारित निर्देश   Ex. प्रोटोकॉल एक तरह के नियम हैं ।

HYPONYMY:

एचटीएमएल प्रोटोकॉल

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

रूल प्रिस्क्रिप्ट प्रीस्क्रिप्ट

Wordnet:

ben প্রোটোকল

guj નિયમ

kas روٗل , قونوٗن

kok नेम

ori ନିୟମ

pan ਨਿਯਮ

san नियमः

   See : सिद्धांत, परंपरा, योग-नियम

प्राचीन चरित्रकोश

नियम n.  सुख देवों में से एक ।
नियम II. n.  आभूतरजस् देवों में से एक ।

कोंकणी (Konkani) WordNet

   See : नेम

A dictionary, Marathi and English

   A rule, law, ordinance, appointment, regulation, statute. 2 A regular practice or custom. 3 Established order or method. 4 Any religious observance voluntarily practised; as fasting, watching, pilgrimage &c., any act of supererogatory piety: also any obligatory religious observance. 5 An engagement; an appointment; a matter fixed or settled.

Aryabhushan School Dictionary

  m  A rule, law. A regular practice Any religious observance voluntarily practised or obligatory.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  आचार पंरपरा , कायदा , चाल , ठराव , ठराविक चालरीत , रीतरिवाज , वहिवाट ;
 ना.  धरबंध , शिस्त .

मराठी (Marathi) WordNet

 noun  योगाच्या अष्टांगापैकी दुसरे अंग   Ex. शौच, संतोष, तप, स्वाध्याय आणि ईश्वरप्रणिधान यांचा नियमात समावेश होतो

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben যোগ নিয়ম

guj યોગ નિયમ

hin योग नियम

kan ಯೋಗ ನಿಯಮ

kas یوگ نِیَم

kok योगनेम

mal യോഗനിയമം

ori ଯୋଗନିୟମ

pan ਯੋਗ ਨਿਯਮ

tam விதிமுறை

tel యోగనియమం

urd یوگ قوانین , یوگ اصول

 noun  वागण्याची ठरवून दिलेली पद्धत   Ex. शाळेतल्या विद्यार्थ्यांनी गणवेश घातलाच पाहिजे असा नियम आहे. / शाळेची शिस्त राखली पाहिजे.

HYPONYMY:

कायदा

ONTOLOGY:

संकल्पना (concept) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

दंडक शिस्त

Wordnet:

kan ನಿಯಮ

kas قونوٗن

kok नेम

nep नियम

tam வழிமுறை

urd اصول , قانون

   See : वहिवाट, नेम, नेम, सिद्धांत

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. १ कायदा ; आज्ञा ; आदेश ; निर्बंध ; ठराव ; कलम . वसंतामध्ये कोकिलांनी शब्द करावा असा नियम आहे २ ठराविक चालरीत ; वहिवाट . आम्ही एकवेळ जेवण्याचा नियम केला आहे . ३ रुढी ; आचारपरंपरा ; पद्धत . ४ उपवास , जागर , यात्रा इ० स्वेच्छेने करावयाच्या धार्मिक गोष्टी , तसेच आवश्यक असे धार्मिक कर्म , विधि इ० ५ ठरलेली गोष्ट ; संकेत ; ठराव . ६ ( योगशास्त्र ) अष्टांगांपैकी दुसरे अंग ( मनोजय ). ७ निग्रह ; निरोध . एवंमनपवन नियमे । होती दाही इंद्रीये अक्षमे । - ज्ञा १६ . १८५ . [ सं . ] नियमणे - सक्रि . नियम , निग्रह करणे . स्त्रीविषयी नियमिजे । नांवे नांवे । - ज्ञा १७ . २१० . नियमन - न . निग्रह ; दाब ; शासन ; आळा ; बांधा . मनाचे नियमन केले असतां ईश्वरप्राप्ति लवकर होते . २ अंमल ; अधिकार .
०निष्ठ वि.  कडकडीतपणे , नियमितपणे धार्मिक विधी पाळणारा , करणारा ; नेमनिष्ट .
०निष्ठा  स्त्री. आवश्यक करावयाच्या नित्यकर्माचे ( स्नान - संध्यादिचे ) निष्ठापूर्वक पालन ; त्या कर्माविषयी आदर .
०पत्र  न. आज्ञापत्रक ; नियमांचा कागद . पत्र पहा .
०विधि  पु. नियमासंबंधी स्थलकाल इत्यादि निदर्शक गोष्टी ; नियमांचे दिग्दर्शन . प्राप्त जे कांही कर्म त्याचा अमुक काली करावे असा अदृष्टार्थ नियम करणे . आपत्काळी पुत्रदान करावे असा नियमविधि जो केला त्याचे दृष्टफल तर संभवत नाही . - मिताक्षरा .
०शील वि.  १ नियमनिष्ठ पहा . २ केलेल्या नियमाप्रमाणे नेहमी वागणारा .
०संयम  पु. १ ज्ञानेंद्रिये व कर्मेंद्रिये यांना ताब्यात ठेवणे . २ अशी निग्रहशक्ति प्राप्त होण्यासाठी करावयाचे कांही विधी , आचरण . ( क्रि० धरणे ). यंदा चातुर्मास्यांत कांही नियमसंयम धरले . नियमाचा वि . १ नियमित ; व्यवस्थित ; पद्धतवार . २ विचारी ; स्थिर ; अचंचल . ३ सदाचरणाच्या नियमांनी वागणारा . मोठा गेला नियमाचा ! - क्रिवि . नेमाने ; न चुकतां ; हटकून ; नियमितपणे . मी जेवायास बसतो तेव्हा वारा येऊन नियमाचा दिवा जातो . नियमीत वि . १ नेमलेला ; नक्की केलेला ; ठराविक ; ठाम . २ दाबांत ठेवलेला ; निग्रहीत ; शासित . ३ नेमून दिलेला ; निर्दिष्ट ; नियत . नियमी , नियमिष्ठ वि . १ नियमनिष्ठ पहा . २ नियमाचा ; नेमावयाचा ; नियमित करण्यास योग्य . नियामक वि . १ ताब्यांत ठेवणारा ; शासन करणारा ; निग्रह करणारा . गांवीचे देवळेश्वर नियामकचि होती साचार । - ज्ञा १८ . ५७० . २ नियमित , ठाम , निश्चित करणारा ; नेमणारा ; नियंता ; नेमणूक करणारा . ३ गति वगैरेचे नियंत्रण करणारे यंत्र ( गव्हर्नर ). नियामक मंडळ न . शासन करणारी संस्था . ( इं . ) गव्हर्निंग बॉडी .

नेपाली (Nepali) WordNet

 noun  कुनै प्रकारले ठहराइएको रीति वा व्यवस्था   Ex. कुनै पनि संस्था,देश आदि चलाउनका लागि केही निश्‍चित् नियम बनाइन्छ

HYPONYMY:

कानुन अनुपयश

ONTOLOGY:

संकल्पना (concept) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

नीति विधि ऐन

Wordnet:

kan ನಿಯಮ

kas قونوٗن

kok नेम

mar नियम

tam வழிமுறை

urd اصول , قانون

   See : कानुन, दफा

A Sanskrit English Dictionary

नि-°यम  m.  m. restraining, checking, holding back, preventing, controlling, [Mn.]; [MBh.] &c.

ROOTS:

नि °यम

   keeping down, lowering (as the voice), [RPrāt.]
°मेन  n. limitation, restriction ( ind. with restrictions i.e. under certain conditions, [Car.])
प्रति   reduction or restriction to (with loc. or ), determination, definition, [GṛŚrS.]; [Prāt.]; [MBh.]; [Rājat.]
°मेन  n. any fixed rule or law, necessity, obligation ( ind. and °मात् ind. as a rule, necessarily, invariably, surely), [Var.]; [R.]; [Suśr.] &c.
   agreement, contract, promise, vow, [R.]; [Kathās.]
यम   any act of voluntary penance or meritorious piety ( esp. a lesser vow or minor observance dependent on external conditions and not so obligatory as q.v.), [TĀr.]; [Mn.]; [MBh.]; [Kāv.] &c.
°याम   a partic. process applied to minerals ( esp. to quicksilver w.r.), [Cat.]
   (in rhet.) a common-place, any conventional expression or usual comparison
   (in मीमांसा phil.) a rule or precept (laying down or specifying something otherwise optional)
   restraint of the mind (the 2nd of the 8 steps of meditation in योग)
   performing five positive duties, [MWB. 239]
    N. of विष्णु, [MBh.]
   Necessity or Law personified as a son of धर्म and धृति, [Pur.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

नियमः [niyamḥ]   1 Restraining, checking.
   Taming, subduing.
   Confining, preventing.
   A restraint, check; वाचि नियमः [U.2.2;] अधर्मानियमः [Ms.8.122.]
   Restriction, limitation; [Mb.14.13.11.]
   A rule or precept, law (in general), usage; नायमेकान्ततो नियमः Ś. B.
   Regularity; कुसुमसुकुमारमूर्तिर्दधती नियमेन तनुतरं मध्यम् [Ratn. 1.2.]
   Certainty, ascertainment.
   An agreement, promise, vow, engagement.
   Necessity, obligation.
   Any voluntary or self-imposed religious observance (dependent on external conditions); [The earliest explanation of this expression is the one found in the ŚB. on [MS.4.2.24.] cf. कोऽयं नियमः । अनियतस्य नियतता । प्रयोगाङ्गतया सर्वे देशाः प्राप्नुवन्ति, न तु समच्चयेन । यदा समो न तदा विषमः । यदा विषमो न तदा समः । स एष समः प्राप्तश्चाप्राप्तश्च । यदा न प्राप्तः स पक्षो विधिं प्रयोजयति. This is very nicely stated in the Vārttika'नियमः पाक्षिके सति']; [R.1.94;] [Ki.5.4;] (see Malli. on [Śi.13.23] ).
   Any minor observance or lesser vow, a duty prescribed to be done, but which is not so obligatory as a यम q. v. शौचमिज्या तपो दानं स्वाध्यायोपस्थनिग्रहः । व्रतमौनोपवासं च स्नानं च नियमा दशा ॥ Atri.
   Penance, devotion, religious austerities; नियमविघ्न- कारिणी [Ś.1;] [R.15.74.]
   (In Mīm. phil.) A rule or precept which lays down or specifies something which, in the absence of that rule, would be optional; विधिरत्यन्तमप्राप्तौ नियमः पाक्षिके सति.
   (In Yoga phil.) Restraint of the mind, the second of the 8 principal steps of meditation in Yoga; दशैते नियमाः प्रोक्ता योगशास्त्र- विशारदैः Tantrasāra.
   (In Rhet.) A poetical commonp lace or convention, as the description of the cuckoo in spring, peacocks in the rains &c.
   Defining, definition.
   Keeping down, lowering (as the voice).
   Keeping secret; मन्त्रस्य नियमं कुर्याः [Mb.5.] 141.2.
   Effort (यत्न); यथैते नियमं पौराः कुर्वन्त्यस्मिन्निवर्तने [Mb.2.46.2.] (नियमेन as a rule, invariably). -Comp.
-उपमा   a simile which expressly states that something can be compared only with something else.
-धर्मः   a law prescribing restraints.
-निष्ठा   rigid observance of prescribed rites.
-पत्रम्   a written agreement.
-विधिः   a religious rite, daily ritual; नियमविधिजलानां बर्हिषां चोप- नेत्री [Ku.1.6.]
-स्थ a.  a. observing penance; [Ku.5.13.] ितिः f. steady observance of religious obligations, asceticism.
-हेतुः   a regulating cause.

Shabda-Sagara

नियम  m.  ( -मः)
   1. Agreement, contract, engagement, assent, promise. 2. Any religious observance voluntarily practised, as fasting, watching, pilgrimage, praying, &c. voluntary penance, meritor- ious or supererogatory piety.
   3. A religious observanace or obligation in general.
   4. Certainty, ascertainment.
   5. Rule, precept. 6. Usage, practice.
   7. Common places in poetry, conventional expression, as notice of the Birch in describing the Himālaya, of the Sandal tree in describing the Malaya mountain, the white- ness of vesture, blackness of hair, the cry of the peacock in the rains, of the kokila in spring, &c,
    E. नि before, यम् to refrain, affix घञ् वा ह्रस्वः .

ROOTS:

नि यम् घञ् वा ह्रस्वः .

संस्कृतम् (Sanskrit) WordNet

   See : रूढ