अंगार्‍याचा उत्सव - भास्कर ब्राह्मणाची कथा

तुज भिक्षा करण्याचा । काम विप्र भास्कराचा ॥१॥
पुरविला तुवां साचा । उत्कर्ष तुझीये सिद्धीचा ॥२॥
अन्नपूर थोर केले । चार सहस्त्र जेविले ॥३॥
तेच येथे महिमान । प्रगट करी दयाघन ॥४॥
किर्ती ऐकिली देवाची । नृसिंह सरस्वतिची ॥५॥
गाणगापूरिचे मुनिदेव । ऐकीयेले त्यांचे वैभव ॥६॥
इच्छा झाली त्याच्या मना । आपण जावे तेथ दर्शना ॥७॥
भिक्षा करावी स्वामिसी । सेवावे की तदुच्छिष्टासी ॥८।
दरिद्री होता तो ब्राह्मण । तिघांपुरते घे प्रमाण ॥९॥
तांदुळ डाळ वरकड । इतुकाच करी मांड ॥१०॥
गाठोडे त्याने बांधियेले । गाणगापुरी येणे केले ॥११॥
तंव येथे समाराधना । करिती ब्राह्मण-भोजना ॥१२॥
सहस्त्र संख्या होय मिति । प्रत्यही अशी असे रीति ॥१३॥
परम लाजला ब्राह्मण । म्हणे अपुले दरिद्रपण ॥१४॥
ब्राह्मण भोजनी जेवित । उशाशि गाठोडे ठेवित ॥१५॥
तीन मास क्रमीयेले । ऐसे झाले जाणा भले ॥१६॥
त्याची पाळी मुळी येईना । खिन्न झाला बहु मना ॥१७॥
उपहास करिती जन । घालि स्वामीसी भोजन ॥१८॥
कोणे परी त्या बोलती । जेवाया आला निश्चिती ॥१९॥
भिक्षा करणे ढोंग याचे । जेवण मनी साधायाचे ॥२०॥
येथे फ़ुकाचे भोजन । म्हणुनि आला हा ब्राह्मण ॥२१॥
ऐसे त्यासी बोलताती । कुचेष्ठा बहु करिती ॥२२॥
खिन्न झाला तो ब्राह्मण । म्हणे माझे हीनपण ॥२३॥
कळवळले गुरुनाथ । आतुर्बळी श्रीसमर्थ ॥२४॥
भक्ताभिमानी देव असे । भक्तांसाठी उडी घेतसे ॥२५॥
भक्तांसाठी कळवळे । त्याचे ह्र्दय कोवळे ॥२६॥
बोलाविले भास्करासी । आज भिक्षा तुजपाशी ॥२७॥
सर्व द्विजांसवे आम्हां । जेउ घालि द्विजोत्तमा ॥२८॥
म्हणे सामर्थ्य देवाचे । सत्य करील अपुले वाचे ॥२९॥
अंगिकारी तो शाहाणा । नमन करित चरणां ॥३०॥
गुरु सांगती बोलवाया । सकळही द्विजरायां ॥३१॥
बोलावितां हांसताती । उपवास आज म्हणती ॥३२॥
कैचा आला हा ब्राह्मण । दुदैव आमुचे हे पूर्ण ॥३३॥
लाज न कैसी वाटे तुज । बोलाविसी कां रे आज ॥३४॥
केला तुवां मूर्ख्पणा । उपवास आम्हां जाणा ॥३५॥
त्याचे कोणी न ऐकती । स्वामी स्वये सांगताती ॥३६॥
आज येथेच जेवावे । तुम्ही घरी नच जावे ॥३७॥
ब्राह्मण मनी विचारिती । कैशी होणार ही स्थिती ॥३८॥
मठामाजी सिधा असे । शिजविती वाटतसे ॥३९॥
लोक ऐसा विचार करिती । स्वामि पुन्हा बोलाविती ॥४०॥
स्त्रिया पुत्रासवे यावे । आज आकंठ जेवावे ॥४१॥
कोपा चढले ब्राह्मण । त्यासि देती की दूषण ॥४२॥
मग शिष्ठ बोलताती । विचार करा निगुती ॥४३॥
गुरु निरोप सांगतसे । याचा काय दोष असे ॥४४॥
आह्मी तथास्तु म्हणावे । गुरु आम्हां न कोपावे ॥४५॥
भास्करासी आनंद झाला । स्वयंपाक करी भला ॥४६॥
आपुली छाटी तया देती । अन्नावरी घाल म्हणती ॥४७॥
करित प्रार्थना द्विजांची । ऊर्मि येत त्यां कोपाची ॥४८॥
स्वये गुरु आज्ञापिती । हां हां मग सकळ म्हणती ॥४९॥
मग हर्षले ब्राह्मण । खुलले त्यांचे अंत:करण ॥५०॥
वाढा वाढा ऐसे म्हणती । आग्रह फ़ार फ़ार करिती ॥५१॥
सकळ ब्राह्मण जेविले । स्त्रीपुत्रां भोजन दिधले ॥५२॥
अतिशूद्र बोलाविले । त्यांसी अन्न देवविले ॥५३॥
कोणी असे उपवासी । यावे त्यांनी भोजनासि ॥५४॥
ऐसे नवल चमत्कार । दावोनियां गुरु साचार ॥५५॥
भास्करासी निरोप देती । भोजन करी आतां म्हणती ॥५६॥
तोही आकंठ जेविला । मग गुरुसी म्हणाला ॥५७॥
भीमेमाजी सकळ अन्न । सोडियेले तेव्हा जाण ॥५८॥
चार सहस्त्र झाली मिती । ऐसी आहे प्रभूची कीर्ती ॥५९॥
तीच आतां मी गावोनि । चरणी शिर ठेवोनी ॥६०॥
साक्षात्कार तोच व्हावा । येथे प्रसाद करावा ॥६१॥
व्हावा येथे अन्नपूर । वहावी अमृताची धार ॥६२॥
भाविक सर्व तृप्त व्हावे । परम कल्याण साधावे ॥६३॥
विनायक म्हणे देवा । आपुल्या विस्तरा वैभवा ॥६४॥
==
आज्ञा मागणी
सायंकाळ ( पुजे पूर्वी )

आज्ञा द्यावी महाराज । आपुले पूजेचीये काज ॥१॥
पादुकाते उचलावया । स्नानादिक त्यां घालाया ॥२॥
उपचार समर्पाया । सकळ सोपस्कार व्हाया ॥३॥
आज्ञा द्यावी दत्तात्रेया । आज्ञा द्यावी अत्रितनया ॥४॥
आज्ञा द्यावी वासुदेवा । आज्ञा द्यावी दत्तदेवा ॥५॥
स्वये येथे प्रगटोनि । आमुच्या ठायी संचरोनी ॥६॥
कार्य करवोनि घ्यावे । आम्हालागी यश द्यावे ॥७॥
कार्य तुमचे उत्सव तुमचा । मीहिपण असे तुमचा ॥८॥
म्हणोनियां दत्तात्रेया । माझे हाती करवा कार्या ॥९॥
विजयध्वजा माझे हाती । द्यावी तुम्ही बा श्रीपति ॥१०॥
महिमा जागवायासी । स्थान प्रगट व्हावयासी ॥११॥
साक्षात्कारी प्रगटावे । निजकार्य करवावे ॥१२॥
अधिकारी आम्हां करावे । कृपादृष्टी आम्हां पहावे ॥१३॥
गुरुदोष नष्ट व्हावे । शुद्ध आम्हां बनवावे ॥१४॥
शुचिर्भूत आम्हां कराया । सोवळेपण आम्हां आणाया ॥१५॥
निजदृष्टी आम्हां पहावे । आमुच्या ह्रदयी प्रगटावे ॥१६॥
आपणासी स्पर्शावया । आज्ञा द्यावी दत्तात्रेया ॥१७॥
चरणपूजा करावया । उपचार समर्पाया ॥१८॥
आज्ञा द्यावी दत्तात्रेया । आम्हांलागी श्रीगुरुराया ॥१९॥
स्नानकार्य साधायासी । संकल्प शुद्ध करायासी ॥२०॥
उत्सव यज्ञ हा करवा । आमुचेसाठी दत्तदेवा ॥२१॥
पूर्णानंद स्वरुपाने । येवोनीयां आनंदाने ॥२२॥
यज्ञकंकण माझे हाती । बांधिलेत रमापति ॥२३॥
भजन याग पूर्ण कराया । यज्ञ सिद्ध येथे व्हाया ॥२४॥
करवावे निजकार्य । संकल्प जेणे सिद्ध होय ॥२५॥
उपासना वाढवाया । तैशा तुझ्या सांप्रदाया ॥२६॥
भजनयाग आवश्यक । करवावा तो नित्यक ॥२७॥
भजनपूजनाचा रंग । येथे करा रमारंग ॥२८॥
आम्हां करा भजनी दंग । विकसावे अंतरंग ॥२९॥
काया वाचा आणि मने । भजन करणे आनंदाने ॥३०॥
पुरोपुर रंग यावा । निजजन दंग व्हावा ॥३१॥
प्रसादवात येथे वहावा । प्रसादगंध दरवळावा ॥३२॥
प्रसादाचे अवभृथस्नान । यज्ञ याग जेणे पूर्ण ॥३३॥
भजन यज्ञीं आम्हां घालावे । आम्हालागी प्रसादावे ॥३४॥
भजनामृते पान भोजन । घडवा आम्हां दयाघन ॥३५॥
निजकृपमृत पायस । प्रसाद द्यावया आम्हांस ॥३६॥
यज्ञकर्म प्रसादाचे । नित्य करवा येथे साचे ॥३७॥
यागामध्ये दोन भेद । प्रकृति विकृति वरद ॥३८॥
प्रकृति याग नित्य भजन । विकृती विश्री जोपासना ॥३९॥
जीवितावार्ध हा यागा । व्रतचर्या तूंच सांग ॥४०॥
सत्य वदणे धर्म पाळणे । प्रत्यक्ष ईशालागी स्मरणे ॥४१॥
व्रतचर्या या यागाची । असे जाणा त्याग साची ॥४२॥
व्रतचर्या करवावी । आम्हांकडूनी पाळवावी ॥४३॥
माझ्या करवी करवणे । भजन तुझे की प्रमाने ॥४४॥
तेच ब्राह्मणभोजन । दक्षिणा कथेचे श्रवण ॥४५॥
अग्रहार प्रवचन । नाममंत्र हेच दान ॥४६॥
येथे स्वार्थाचे हवन । नियम येथे जे जे ध्यान ॥४७॥
भजन हेच श्रेष्ठ साधन । तेच करवा येथे यजन ॥४८॥
याच साठी आज्ञा द्यावी । आपुल्या या मंगलकार्यी ॥४९॥
गरुडेश्वराहुनी विभूति । पाठविली की श्रीपती ॥५०॥
अनुग्रह थोर केला । साक्षात्कार येथे दाविला ॥५१॥
क्षणभर दर्शनासी । दिधले देवा तूं मजसी ॥५२॥
उत्सव तुम्ही करविला । आम्हांकडुनी त्याचा भला ॥५३॥
सोळावा हा असे उत्सव । पूर्ण करा वासुदेव ॥५४॥
वार्षिक हे तुझे कार्य । सिद्ध करा दत्तात्रेय ॥५५॥
निरंतर आम्ही भजनी । आळवूं तुज यश गावुनि ॥५६॥
यास्तव आतां आज्ञा देई । कृतार्थता जेणे होई ॥५७॥
विनायक तुजला शरण । यासी करी आज्ञापन ॥५८॥
==
आज्ञा मागणी
( विभूती पूजनापूर्वी )

विभूति पूजनासीं आतां आज्ञा देई । वासुदेव माई निजकृपे ॥१॥
गरुडेश्वराहुनी प्रसाद पाठविला । निज हाती भला परात्परा ॥२॥
पूर्णानंदे केली त्वदीय स्थापना । तूझीये पूजना सांगितले ॥३॥
तुझीया नांवे स्थान हे स्थापियेले । अनुग्रहीत केले मजलागी ॥४॥
चंपाषष्ठी दिन पहांटेची वेळ । मुहूर्त प्रबळ पाहोनियां ॥५॥
संकल्प पूर्वक स्थापना करीयेली । मज सांगितली प्रसादखुण ॥६॥
तीन वर्षे ऐशी करी उपासना । देईल दर्शना वासुदेव ॥७॥
आज अवतार प्रत्यक्ष दत्ताचा । वासुदेव साचा यति श्रेष्ठ ॥८॥
श्रीपादश्रियावल्लभ प्रथम अवतार । दुसरा साचार नरहरी ॥९॥
नृसिंह सरस्वती गाणगापूरींचा । तृतीय हो साचा वासुदेव ॥१०॥
पूर्णानंदे ऐसे मज सांगितले । मस्तकी ठेविले स्वकराला ॥११॥
उपासना धर्म वाढवाया कारण । केले संकल्पन भजनाचे ॥१२॥
तीन वर्षे ऐशी करित मी पूजा । तुम्हां महाराजा कळविले ॥१३॥
गरुडेश्वरी तेव्हां नर्मदेचे तीरी । वास परिकरी तुमचा होता ॥१४॥
पाठविली तेव्हा प्रसादाची खूण । स्वये तुम्ही आपण वासुदेवा ॥१५॥
गुरुवार होता नक्षत्र पुनर्वसु । समय प्रदोषु पूजेसाठी ॥१६॥
जेष्ठ तृतीयेसी पावली विभूति । आनंद आम्हांप्रती बहू झाला ॥१७॥
उत्सव करावा पूजन विभूतीचे । म्हणोनियां साचे कल्पियेले ॥१८॥
तुमची आज्ञा घ्यावी म्हणोनि लेखन । करणे संकल्पन बसलो मी ॥१९॥
प्रथम भजन तुमचे करावे । म्हणोनि बरवे योजिले मी ॥२०॥
मध्यान्हीचा होता तेव्हां शांत समय । जेव्हां गुरुराय प्रगटलां ॥२१॥
एक क्षण मज साक्षात दावीयेले । निजरुप भले या स्थानांत ॥२२॥
दुजीयासी तेव्हां दाविला दृष्टांन्त । कोणी यति येत शिष्यांसह ॥२३॥
आम्ही आदरोनी तयासि पूजिले । स्वप्नांत पाहिले जागा होई ॥२४॥
दुसर्‍यासी तैसा दृष्टांन्त दिधला । आपुल्या स्थापनेला स्वये केले ॥२५॥
तोच हा उत्सव वार्षिक तुमचा । पातलासे साचा दयानिधे ॥२६॥
गुरुवार होता नक्षत्र पुष्य होतं । प्रदोषकाळाते धरोनियां ॥२७॥
आषाढाचा होता द्वितीयेच दिन । केले की पूजन विभूतीचे ॥२८॥
मोठा समारंभ तेव्हां तो जाहला । साक्षात्कार दाविला तेव्हां तुम्ही ॥२९॥
सोळावे हे वर्ष वाढविन आज । म्हणुनि महाराज आज्ञा द्यावी ॥३०॥
आज्ञा द्यावी मज प्रसाद पूजाया । वासुदेवराया दत्तमुनि ॥३१॥
तुझीया कृपेची आम्ही गा माणसे । भयते कायसे आम्हालागी ॥३२॥
ढोंगी म्हणतील खरेच हे ढोंग । शुद्ध अंतरंग ढोंगे होई ॥३३॥
इतर ढोंगाहुनी ढोंग हे विशेष । जिवितावधि यास आचरीन ॥३४॥
लोकांसवे काय माझे असे काज । पुरवित चोज देव माझे ॥३५॥
जैसा संकल्प मी करुनि ठेवितो । तैसा पुरवितो देव माझा ॥३६॥
देवावांचूनि मी ओशाळा कोणाचा । साह्य करी साचा देव माझा ॥३७॥
ऐसा अनुभव बहुतां दिसांचा । पाठिराखा साचा वासुदेव ॥३८॥
ऐसे महात्म्य तूझे गाउनि मी वाचे । मागणे आज्ञेचे करितो की ॥३९॥
आजवरि माझे लाड पुरविले । कौतुक माझे केले कितीपरी ॥४०॥
आकाश ठेंगणे माझेसाठी तूज । माझे प्रेमकाज जननी तुज ॥४१॥
त्याच अनुभवे आज्ञा मी मागतो । चरणी ठेवितो मस्तकाला ॥४२॥
विनायक म्हणे केली विनवणी । तेणे चक्रपाणी संतु ला ॥४३॥
==
कृतज्ञता वचन
( पूजेनंतर )

आनंदाचा दिन देवे दाखविला । कृतकृत्य झाला भक्तजन ॥१॥
वार्षिक निजकार्य देवे सिद्ध केले । आम्हां आनंदविले वासुदेवे ॥२॥
महायज्ञ झाला आज तीन दिस । देवे प्रसादास केले आम्हां ॥३॥
दिला आशीर्वाद प्रसाद पायस । तेणे अंतरास सुखवीले ॥४॥
कायसे बोलावे कितीसे वानावे । कृपा वासुदेवे थोर केली ॥५॥
उणे कांही नाही पडूं येथ दिले । स्वये सकळ केले कार्य थोर ॥६॥
आपण संभार सकळ जमविला । आपणचि केला सिद्ध यज्ञ ॥७॥
भजन रचविले जैसे जैसे हवे । सदय वासुदेवे जाणावे की ॥८॥
प्रथमपासूनि कार्य शिरी घेतले । वासुदेवे केले सिद्ध थोर ॥९॥
रचना प्रसादाची करोनि ठेविली । तैशी जमविली सामुग्रीही ॥१०॥
आपणचि स्वये रचिले नाटक । गोड संविधानक रचियेले ॥११॥
आपणचि तैसे नटोनियां आले । येथे संचरले आपणची ॥१२॥
आपणचि केला सकळ जयजयकार । आशिर्वाद थोर आम्हां दिला ॥१३॥
आमुच्या कल्याणाचा दिला आशिर्वाद । आपण वरद झालो म्हणती ॥१४॥
आम्ही तुम्हांवरी प्रसन्न म्हणति । कल्याणाचे प्रति सांगताती ॥१५॥
आपण आम्हां देती स्वये मोठेपण । ऐसे वात्सल्यपण प्रकाशिती ॥१६॥
आमुची करिती सुखाने वाहवा । वत्सल स्वभावा प्रगटिती ॥१७॥
धन्य तुम्ही आम्हां म्हणती वासुदेव । म्हणोनि माझा भाव तुम्हांपाशी ॥१८॥
आज प्रिय भाव आम्हां जननीचा । काय माझी वाचा बोलेल की ॥१९॥
प्रियपण आज दिसोनियां आले । काय वंदु भले बोलवेना ॥२०॥
कार्य त्वांच केले आम्हां गौरवीले । काय सांगुं भले तुझे प्रेम ॥२१॥
याहुनि आणिक बोलतां येइना । उगीच वल्गना काय करुं ॥२२॥
अधिकचि आम्ही धरावा भक्तिभाव । तुज वासुदेव सेवावे की ॥२३॥
तेथे भवसागर तरोनियां जावा । आम्ही रंगवावा निज आत्मा ॥२४॥
तल्लीन होवोनियां रहावे अंतरी । सेवावे नरहरी तारकाला ॥२५॥
हाच तुझा आहे उपदेश देवा । याच आम्ही भावा ओळखावे ॥२६॥
शरण चरणासीं तुझ्या प्रिय भावेसी । घेई पदरासी वासुदेव ॥२७॥
हेच माझे ज्ञान भक्ती वैराग्य पूर्ण । तरी नारायण पदरी घ्या ॥२८॥
जैसा आहे तैसा मज पदरांत । घ्यावा की त्वरित वासुदेवा ॥२९॥
याहुनि काय बोलुं तुजं काय सांगूं । याहुनि काय मागूं तुजपाशी ॥३०॥
मागण्याचे नाही मजसी उरले । सर्वस्व मी केले त्वदर्पणा ॥३१॥
आतां मागण्यांचे नसेच की कांही । कृपा मज पाही नित्य करा ॥३२॥
तुझाच मी असे नसे कवणाचा । गुरुराया साचा भाव माझा ॥३३॥
विनायक म्हणे अनन्य शरण । माझे तूं अरण करावे की ॥३४॥