अध्याय ८३ वा - श्लोक १७ ते २०

लक्ष्मणोवाच - ममापि राज्ञ्यच्युतजन्मकर्म श्रुत्वा मुहुर्नारदगीतमास ह ।
चित्तं मुकुन्दे किल पद्महस्तया वृतः सुसंमृश्य विहाय लोकपान् ॥१७॥

अवो द्रौपदी राजाङ्गने । मित्रविन्देचि समान कृष्णें । माझें मानस वेधिले स्वगुणें । तें तूं श्रवणें अवधारीं ॥४६॥
नारदें माझिया जनकसदनीं । येऊनि वारंवार अनुदिनीं । कृष्णकीर्ति वदतां कर्णीं । पडतां मम मनीं ठसावली ॥४७॥
श्रीकृष्णाचें जन्मकर्म । ललितलावण्य रूप नाम । ठाणठकार शौर्य विक्रम । सद्गुणधाम निरूपितां ॥४८॥
षड्गुणैश्वर्यसंपन्नता । वात्सल्य दया दक्षिणता । वर्णिता वेध माझिया चित्ता । जाला तत्वता हरिरूपीं ॥४९॥
पद्मसंभवा पद्मा सती । तिणें जयाची लावण्य मूर्ती । देखोनि वरिला तो श्रीपति । माझ्या चित्तीं ठसावला ॥१५०॥
अनंतजन्मांचें सुकृत । तेणें हरिरत जालें चित्त । लोकपाळांश नृप समस्त । त्यजूनि वान्तपडिपाडें ॥५१॥
उपनिषदर्थाचें विवरण । करूनि मुमुक्षु विचारप्रवीण । आत्मा वरिती तेंवि भगवान । चित्तें विवरून म्यां वरिला ॥५२॥
एवं मुकुन्दाच्याचि ठायीं । चित्त रमोनि राहिलें पाहीं । ऐसें जाणोनि मम जनकेंही । उपाय रचिला तो ऐका ॥५३॥

ज्ञात्वा मम मतं साध्वि पिता दुहितृवत्सलः । बृहत्सेन इति ख्यातस्तत्रोपायमचीकरत् ॥१८॥

साध्वी सतिये पतिव्रते । बृहत्सेने माझेनि तातें । कन्यावत्सलें सप्रेमभरितें । मम मतातें जाणोनि ॥५४॥
तदनुसार दीर्घदृष्टी । कृष्णप्राप्ति इच्छूनि पोटीं । असाध्य यंत्र रचिलें सृष्टी । जें अभेद कष्टीं सुरासुरीं ॥१५५॥
कृष्णावांचूनि अपरां वीरां । भेदिलें नवचे नृपनिर्जरां । ऐसिया विवरूनि दृढनिर्धारा । यंत्रउभारा तो ऐका ॥५६॥

यथा स्वयंवरे राज्ञि मत्स्यः पार्थेप्सया कृतः । अयं तु बहिराच्छन्नो दृश्यते स जले परम् ॥१९॥

अवो पाञ्चालराजतनये । तव स्वयंवरीं जैसा माये । पार्थप्राप्तीचा उपाय । लक्षूनि यंत्र उभविलें ॥५७॥
गगनचुम्बित रोवूनि स्तंभ । तयाचे मूळीं स्थापूनि कुम्भ । स्तंभाग्रावरी अत्यंत लांब । वंश स्वयंभ उभारिला ॥५८॥
तया वंशाचिया अग्रभागीं । मत्स्याभास पार्थालागीं । अभेद्य पार्थाविण जो त्रिजगीं । स्वयें शार्ङ्गी निर्मवी ॥५९॥
बाह्य वस्त्राची जवनिका । यास्तव न लक्षे इतरां लोकां । यंत्रभेदनीं आवांका । नुपजे सकळिकां भूपाळां ॥१६०॥
तें यंत्र भेदूनि पार्थवीरें । तुज जिङ्किलें चमत्कारें । याहूनि दुर्घट बहुप्रकारें । माझेनि जनकें निर्मियलें ॥६१॥
हें ऐकूनि तुझिया चित्तें । झणें मानिजेल पाञ्चालसुते । जे नृपांमाजि अर्जुन तेथें । पातला नव्हता कीं काय ॥६२॥
अर्जुनें तेंही भेदूनि यंत्र । कां न केलें तुज कलत्र । तरी अर्जुनासही अभेद्यतर । तोही प्रकार अवधारीं ॥६३॥
तुझिये स्वयंवरींचा भास । बाह्य न लक्षे प्राकृतांस । परि स्तंभमूळीं ऊर्ध्व लक्ष । धरितां नेत्रांस गोचर तो ॥६४॥
तैसा नोहे येथींचा मत्स्य । सबाह्य गूढत्वें अनिच्छ । यास्तव भूभुज जाले तुच्छ । श्रीवत्साङ्कावांचूनी ॥१६५॥
स्तंभमूळीं सजळकुम्भा । माजि लक्षूनि ऊर्ध्व नभा । मत्स्यभेदना भूपति उभा । पंकजनाभाविण न ठके ॥६६॥
तो एक सर्वज्ञ सर्वद्रष्टा । अभेद्यभेदनीं न मने कष्टा । अपर भूपति रहितचेष्टा । कोण्ही प्रतिष्ठा न भोगिती ॥६७॥
तया भूपांचा समस्त । कथितें संकेतें वृत्तान्त । तो तूं ऐकें इत्थंभूत । पाञ्चाळनाथनंदिनीये ॥६८॥

श्रुत्वैतत्सर्वतो भूपा आययुर्मत्पितुः पुरम् । सर्वास्त्रशस्त्रतत्वज्ञाः सोपाध्यायाह सहस्रशः ॥२०॥

माझी ऐकूनि स्वयंवररचना । रूपलावण्यशील गुणा । सप्रेम आस्था भूपाळगणा । मम पितृपत्तना ते आले ॥६९॥
सर्व भूतळींचे भूपती । मत्प्राप्तीची कामना चित्तीं । धरूनि माझिया जनकाप्रती । सेनासंपत्तीसह मिनले ॥१७०॥
शस्त्रास्त्रविद्यापारंगत । तदुपदेष्ट्यांसमवेत । सहस्रेंसहस्र शतानुशत । आले त्वरित साटोपें ॥७१॥