अध्याय ४९ वा - श्लोक ६ ते १०

कृतं च धार्तराष्ट्रैर्यद्गरदानाद्यपेशलम् । आचख्यौ सर्वमेवास्मै पृथा विदुर एव च ॥६॥

दुर्योधनादि धृतराष्ट्र । कर्ण शकुनि द्रोणकुमर । इहीं करूनि दुर्विचार । केले अपकार पांडवां ॥८८॥
भीमाअर्जुना मारिल्याविण । आम्हां कैंचें सिंहासन । ऐसें चिकीर्षित विवरून । करिती यत्न तद्धननीं ॥८९॥
जलक्रीडामिसें सकळीं । प्रवेशोनि गंगाजळीं । धर्मादि गोवूनि पृथग्मेळीं । अर्जुन तळीं बुडविला ॥९०॥
मृगयाव्याजें सन्नद्ध बद्ध । शस्त्रें करूं पाहती वध । ऐसिया विचित्र क्रीडा विविध । करितां सावध हननार्थी ॥९१॥
भीमासि विषप्रलय केला । रात्रीं गंगेंत तो टाकिला । धृतराष्ट्रासि हा अन्याय कळलां । परि कुमरांला न कोपे ॥९२॥
इत्यादि अन्याय कौरवकृत । कुंतीविदुरवदनें श्रुत । पांडुमरणापासूनि वृत्त । केलें विदित अक्रूरा ॥९३॥
केव्हां विदित केलें म्हणसी । ऐकें राया इयेविषीं । जैं अक्रूर गेला कुंतीपासीं । एकांतासीं सांतवना ॥९४॥
सभे भेटोनि सर्वांप्रति । कुंतीसि भेटला मग एकांतीं । तिणें सुखदुःखांच्या युक्ति । कथिल्या नृपति त्या ऐकें ॥९५॥

पृथा तु भ्रातरं प्राप्तमक्रूरमुपसृत्य तम् । उवाच जन्मनिलयं स्मरंत्यश्रुकुलेक्षणा ॥७॥

अक्रूर स्नेहें सदना आला । देखोनि पृथेसि आल्हाद झाला । बंधु चिरकाळें भेटला । पुरस्कारिला अभिगमनें ॥९६॥
त्वरें जाऊनि अक्रूराप्रति । आणूनि बैसविला आसनीं निगुती । जन्मभूमि स्मरोनि चित्तीं । अश्रुपाती भू भिजवी ॥९७॥
पिता शूरसेन भरला मनीं । आणि आठवी मारिषा जननी । बंधु वसुदेवाची ग्लानि । स्मरतां नयनीं जळ वाहे ॥९८॥
कैसी दैवरेखा विचित्र । तदनुसार कर्मसूत्र । देवकी पर्णूनि क्लेशा पात्र । झाला पवित्र वसुदेव ॥९९॥
मागें ऐकिली नाहीं कोण्हीं । ते उदेली गगनवाणी । कंसें शंकोनि रक्षणीं । केली जाचणी यदुवंशा ॥१००॥
इत्यादि कंसमरणवरी । स्मरोनि यदुकुळींची अवसरी । कुंती सखेद अश्रुधारी । अक्रूर करीं परिमाजीं ॥१॥
कुंतिभोजें पालन केलें । पांडु वरिला दैवबळें । तैहूनि माहेर अंतरलें आजि । देखिलें तव वदन ॥२॥
धणीभरी असोनिया गणगोत । झालें परदेशीं अनाथ । भाग्यें देखिलासि अवचित । परी सांगें वृत्तांत यदुकुळींचा ॥३॥

अपि स्मरंति नः सौम्य पितरौ भ्रातरश्च मे । भगिन्यो भ्रातृपुत्राश्च जामयः सख्य एव च ॥८॥

सौम्य ऐसें संबोधन । अक्रूर चंद्रावतार म्हणोन । आणि निवविता चंद्राहून । अमृतवचनीं मनुजांतें ॥४॥
सौम्यबंधु भो अक्रूरा । माझें स्मरण कधींही पितरां । बंधुवर्गा सहोदरां । होते अंतरा आठवण ॥१०५॥
माझ्या भगिनी सहोदरी । पितृव्यभगिनी यदुकुळकुमरी । स्वभावें पातलिया माहेरीं । केव्हां तरी मज स्मरती ॥६॥
माझ्या बंधूचे जे पुत्र । रामकृष्णादि पुण्यपवित्र । वृष्णि यादव सर्व गोत्र । प्रीतिपात्र मज स्मरती ॥७॥
जामया म्हणिजे कुळस्त्रिया । लहान थोरा भाउजया । चुलत्या आता बंधुतनया । सख्य वयसिया शिशुपणींच्या ॥८॥
कधीं कोण्ही स्मरती मातें । माझी अवसरी करिती चित्तें । ऐसें पुसतां अक्रूरातें । दाटे भरतें शोकाचें ॥९॥
पांडु कुरुवंशींचा राजा । दैवें वरूनि झालें भाजा । तोही त्याग करूनि माझा । निर्वाणकाजा अनुसरला ॥११०॥
मद्ररायाची नंदिनी । माद्री माझी धाकुटी बहिणी । झाली पांडुसहगामिनी । मजला वनीं टाकिलें ॥११॥
जातमात्र पांचही बाळें । वनीं एकली दुःखें आहळें । सिद्धवृंदें करुणाशीळें । वचनें कोमळें शांतविती ॥१२॥
पुढें आणितां कौरवपुरा । कौरवीं गौरव केला पुरा । तेणें शोकनदीच्या पूरा । माजि कापुरासम हारपें ॥१३॥
माझ्या दुःखाचें निरसन । करूनि माझा हरिती शीण । भ्रातृपुत्र दोघे जण । मजलागून कैं स्मरती ॥१४॥

भ्रात्रेयो भगवान्कृष्णः शरण्यो भक्तवत्सलः । पैतृष्वस्रेयान्स्मरति रामश्चांबरुहेक्षणः ॥९॥

भ्रातृपुत्र तो श्रीकृष्ण । यशस्वी श्रीमंत वदान्य । सर्वज्ञ विरक्त ऐश्वर्यपूर्ण । षड्गुणसंपन्न ईश्वर तो ॥११५॥
शरणागतासि शरन्य । भक्तवत्सल करुणापूर्ण । असुरउत्पथप्रभंजन । दुष्टदमन दुरितारि ॥१६॥
तैसाचि संकर्षण दुसरा । प्रतापें वश्य ज्यातें धरा । कमललोचन नरनिर्जरा । वरशृंगारा मुकुटमणि ॥१७॥
पुराणपुरुष हे माझे भाचे । कळले वदतांच गगनवाचे । विशेष रहस्य नारदाचें । आणि गर्गाचें प्रभाषित ॥१८॥
मी तयांची पितृष्वसा । मज तयांचाचि भरंवसा । कधीं तर्‍ही आपुल्या दासां । माझ्या पाडसां स्मरती ते ॥१९॥
मी अनाथ बहुतां गुणें । माझें तयांसि न साहे उणें । मम संकट त या कारणें । विदित कोणें करावें ॥१२०॥

सापत्नमध्ये शोचंतीं वृकाणां हरिणीमिव ।
सांत्वयिष्यति मां वाक्यैः पितृहीनांश्च बालकान् ॥१०॥

बहुतां लांडगियांचे मळीं । हरिणी जैसो सांकडली । किंवा व्याघ्रांचे मंडळीं । धेनु पडली आक्रंदे ॥२१॥
कौरवांमाजि मज ते दशा । असहनशीळा तत्कृतक्लेशां । रामा आनि जगदधीशा । माझें स्मरण कें होतें ॥२२॥
पितृष्वसा हे आपुली । दैवें दुष्टीं दुःखी केली । स्मरतां हृदयातें जाकळी । माझी करुणा कैं त्यांसी ॥२३॥
अमृतापरिस मधुरोत्तरीं । माझें सांत्वन करील हरि । जनकरहित बाळांवरी । करील मुरारि अनुकंपा ॥२४॥
आपुले शिरीं आमुचें दुःख । घेऊनि निरसील अवघा शोक । आमुचा उजळला मस्तक । म्हणती लोक तैं धन्य ॥१२५॥
ऐसी वदत वदतां पृथा । दीर्घस्वरें कृष्णनाथा । धांवें पावें निरसीं व्यथा । म्हणे ते कथा अवधारा ॥२६॥