श्रीज्ञानेश्वरसमाधी महिमा - अभंग ५६ ते ६१

५६
मग सारोनी संध्यास्नान । देवभीक्त विष्णुपूजन ।
पंक्ति आदरिलें आपोशन । मागुती भोजन करिताती ॥१॥
धन्य धन्य तूं ज्ञानराजा । तूं आवडलासि केशिराजा ।
पंक्ति करोनि द्विजा । वाढितसे रुक्मिणी ॥२॥
राही रुक्मिणी सत्यभामा । वाढिती पंचामृत उत्तमा ।
पुंडलिक बोलावुनि साउमा । ज्ञानदेवा पंक्ति बैसविलें ॥३॥
निवृत्ती सोपान मुक्ताबाई । गोपाळ देव्हढे दोन्ही बाहीं ।
रुक्मिणी सत्यभामा राही । वाढिती अन्नें नानाविधें ॥४॥
वैष्णव प्रेमळाचे पंक्तीं । प्रार्थना करितसे श्रीपति ।
सोपान ज्ञानदेव निवृत्ती । एकवट बैसविले ॥५॥
गरुड तिष्ठत होता द्वारीं । त्यासी रुक्मिणी ताट करी ।
मग गर्जिन्नले जैजैकारीं । गोविंद श्रीराम उच्चारें ॥६॥
देव आकाशीं पाहाती । ब्रह्मादिक वंचलों म्हणती ।
भाग्य केवढें यांचें क्षितीं । या भक्तजनांचें ॥७॥
नामा म्हणे आळंकापुर । धन्य धन्य मनोहर ।
आपण येउनि सारंगधर । समाधि देती ज्ञानदेवा ॥८॥

५७
तंव विनवी ज्ञानदेव । सकळांचा जाणोनी ठाव ।
शुद्ध भक्ति प्रेमळ वैष्णव । सर्वभाव सख्य घेतां ॥१॥
बैसोनियां एक आसनीं । देशभक्त चक्रपाणि ।
तांबुल घेवोनियां वदनीं । सुखसंतोषें बोलती ॥२॥
मग पाचारिला गरुड । भक्त पूंडलिक प्रौढ ।
भक्त सोपान गम्यगूढ । जाणते भक्त ॥३॥
केलें प्रयाणासि मुहूर्त । पंढरीस जावयाचें आर्त ।
संवत्सरा जाऊनि त्वरित । समाधी देऊं सोपाना ॥४॥
ऐसा निर्धार करुनि । समस्तां भोजने सारुनि ।
सिद्ध जाली माता रुक्मिणी । दिन अस्तमाना गेला ॥५॥
जावोनी तया पुष्पकावरी । शयन आरंबिलें हरी ।
नारद तुंबर वैकुंठाभीतरीं । मंजुळ सुस्वरीं गातसे ॥६॥
भक्त भागवत भाग्याचे । तीहीं जयजयकार केला वाचे ।
ऐसें चतुर पाहार निशींचे । जागरण हरीचें कर्मिलें ॥७॥
नामा म्हणे निघतां हरी । ज्ञानदेवो प्रार्थना करी ।
देवा तूंचि वैकुंठहरी । आमचा ह्रदयस्थु ॥८॥

५८
उगवला दिन प्रभात । स्नान संध्या सारोनी समस्त ।
उद्वव कर जोडोनी बोलत । पूर्ण आर्त सर्वांचे ॥१॥
अनूपम इचा महिमा । न बोलवे जाहली सीमा ।
आताम चला वेगीं पुरुषोत्तमा । आपले आश्रमा पंढरीसी ॥२॥
गरुड सामोरा तिष्टत । भक्त भागवत समस्त ।
मुनी पुंडलिक विनवित । केलें दंडवत साष्टांगें ॥३॥
म्हणे ज्ञानदेव यजुर्वेदि । वाग्‌स्नेहो वाक्बुद्धी ।
परंपरा याचि वैखरी । यासी मंत्रोक्त दिधली ॥४॥
ऐसाचि सोपान मार्ग । तूंचि करितां पांडुरंग ।
ग्राम लेखनाचा प्रसग । निरोपिला सांग कुळयाती ॥५॥
सकळवंश परंपरा । न सोडावें तुम्ही आचारा ।
आम्ही जातों पंढरपुरा । या विठोबा सांगातें ॥६॥
सकळां आलिंगन दिधलें । मग गरुडावरी आरुढले ।
ज्ञानदेवांनीं हरीची पाऊलें । दृढ धरिलीं निरंतर ॥७॥
नामा नाचे हरिद्वारीं । आनंद जाला आळंकापुरीं ।
विठठल देवो निघाले पंढरीं । ज्ञानदेवा समाधि देवोनि ॥८॥

५९
नामयाचा धरुनि हात । क्षणक्षणा पंढरिनाथ ।
ज्ञानदेवातें आठवित । कंठ सद्‌गदित करुनियां ॥१॥
उद्धवासी म्हणे पांडुरंग । या सज्जनाचा न व्हावा वियोग ।
हें ह्रदय होतसे दोन भाग । जाणा अंतरंग तुम्ही माझें ॥२॥
त्याविण गोड मज न वाटे । ऐसे जिवलग कैचे भेटे ।
जे मनींचा वियोग दुःख तुटे । समाधान वाटे ह्रदयामाजीं ॥३॥
ज्ञानदेवा ऐसो निधान । नाहीं धुंडितां त्रिभुवन ।
न संपडे न देखो जाण । तुझी आणि उद्धवा ॥४॥
धन्य धन्य हे तिघेजण । मुक्ताताई मुक्तरुपें पूर्ण ।
हीं उद्धरिलें त्रिभुवन । भवदुःख दारुण नासीलें ॥५॥
याचे निपडी पाडे । उपमेसी दीसे थोडे ।
परी ज्ञानदेवा ऐसें रत्न जोडे । हें न घडे कल्पांतीं ॥६॥
माझे जिवीचें गुह्यगुज । हें उद्धवा सांगितलें तुज ।
कां नामदेव जाणे सहज । आणि सकळ संत सज्जन  ॥७॥
गुज सांगे रुक्मिणीसी । घडी घडी ह्रषिकेशी ।
तंव रुक्मिणीसी । मानसीं । या जीवलागासी आठवि ॥८॥
ज्ञानदेव तरी तुमचा अंश । केवळ स्वयंप्रकाश ।
स्वात्मसुख निजरहिवास । स्वानंद असे उद्‌बोध ॥९॥
निवृत्ति तुम्हां नाहीं भिन्नता । त्याचा आत्मा तुम्ही हो आनेला ।
शिव विष्णु आईक्यता । असे स्वभावता मुळींच ॥१०॥
सोपान तरि पोटींचा । तो प्रान असे तुमचा ।
तेथें शब्द भिन्नपणाचा । कोठें मिरवेल ॥११॥।
संतभक्त सकळ मिळोनि । मस्तक ठेवला श्रीचरणीं ।
तंव बोले रुक्मिणी । तुम्हापासुनि दुरी नाहींत ॥१२॥
नामयाचें धरुनि चरण । साष्टांगीं करुनि नमन ।
म्हणे तूं सर्वांचे स्वानंद जीवन । मी दीन काय बोलों ॥१३॥

६०
भागवंत म्हणे नामयासी । हें यथार्थ तूं बोलसी ।
परी क्षणक्षणा गुण आठवती मानसीं । या ज्ञानदेवाचे ॥१॥
भक्त ज्ञानि आणि वैरागी । ज्ञानदेवा ऐसा चहुंयुगीं ।
ना शको न देखो याची लागीं । खंती वाटे बहुत ॥२॥
उद्धवें चरणावरी ठेउनि माथा । कांही एक विनंति जगन्नाथा ।
ते सांगाअजी कृपावंता । गुज अंतरीचें स्वामी ॥३॥
निवृत्ति ज्ञान सोपानासि । हे बैसविले जी समाधीसी ।
मुक्ताताईची स्थिती कैसी । तें ह्रषिकेशी सांगावें ॥४॥
मग देव म्हणे तूं काय नेणसी । जरी प्रीतीनें आम्हां पुससी ।
तरी आइकें गा च्छिती ऐसी । उघडचि बोलों ॥५॥
तरी नाथाचा हात ईचा शिरीं । यालागीं ते सत्यसनातन अवधारी ।
महाकल्पाचा अवश्वरीं । हे सोडील देह ॥६॥
तंववरी तिचें शरीर । अभंग चिरकाळ निरंतर ।
महद्‌माया योगिणी साचार । मुक्ताबाई उद्धवा ॥७॥
देवगन बैसोनि विमाना । गेले आपुलिया भवना ।
सकळ महामुनि स्थाना । हरिचराणा वंदोनि ॥८॥
म्हणती ज्ञानदेवाच्या प्रसादें । देखिली विठठल चरनारविंदें ।
रुप पाहातां डोळ्या दोंदें । निघति स्वानंद सुखाचीं ॥९॥
तरी ज्ञानदेव हा पायाळ जाण । निवृत्तिदेव तोचि अंजन ।
सोपान तो नयन । तेथिचे सिखप्राप्ती ॥१०॥
ऐसें करुनि साधन । साधिलें श्रीविठ्ठल निधान ।
तेथिचे विभागीं ज्याचें भाग्य पूर्ण । तींही प्रत्यक्ष देखिलें ॥११॥
या निधानासी कुरवंडी । मुक्ताबाई देह भावाची सांडी ।
मग उभविली गुढी । आनंदाची सर्वकाळ ॥१२॥
नामा म्हणे पंढरीसी । चालिले ह्रषिकेशी ।
भक्ताचि मांदी देवासरीसी । नाम घोष गर्जत चालिले ॥१३॥

६१
ऐसियांचे चरित्र जो आवडी आईके । तो या भक्ताबरोबरी तुके ।
भोगी वैकुंठींचीं निजसुखें । बोलिले मुखें श्रीविठठल ॥१॥
धन्य धन्य ते भक्त । ज्या कारणें श्री भगवंत ।
ऐसे पवाडे करित । विश्व उद्धरी तेणें करुनि ॥२॥
जे भाग्याचे होति । त्यासिच हे होय प्राप्ती ।
ते मागुते न येति पुनरावृत्ती । गर्भवासा ॥३॥
नामा म्हणे नामस्मरण । तुटचि प्रपंचधरण बंधन ।
सुख पावती निदान । समचरण देखलिया ॥४॥