समुद्र

{ samudra }

हिन्दी (hindi) WN

noun  खारे पानी की वह विशाल राशि जो चारों ओर से पृथ्वी के स्थल भाग से घिरी हुई हो   Ex. समुद्र रत्नों की खान है ।

HYPONYMY:

क्षीरसागर महासागर भूमध्यसागर कैरीबियन सागर अरब सागर लालसागर कैस्पियन काला सागर मृतसागर अरुणोद दक्षिणी चीन सागर एड्रियाटिक सागर

MERO COMPONENT OBJECT:

खाड़ी

MERO MEMBER COLLECTION:

जल

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

सागर सिंधु सिन्धु अंबुधि अम्बुधि उदधि पयोधि तोयनिधि पयोनिधि वारिधि जलधि जलनिधि अब्धि समुन्दर समुंदर समन्दर समंदर रत्नाकर तिमिकोश वारिनिधि अपांनाथ अपांनिधि अपांपति जलपति वारींद्र वारीन्द्र वारिराशि वारीश पाथोधि मगरधर अबिंधन अबिन्धन नदीश नदीपति नदीकांत नदीकान्त नदराज नदीन तोयधि नदीभल्लातक झषनिकेत तोयराज तोयराशि पाथोनिधि अमीनिधि पाथि शुद्धोद पयोधर तीवर तरंत तरन्त जलेश जलेश्वर अर्णव अवधिमान अवारपार रत्नगर्भ लक्ष्मी-तात तोयालय अविष परांगव मकरांक मकरध्वज मकरालय मकरावास यादईश पाथनाथ पाथनिधि वरुणालय वरुणवास अधिरथी यादःपति वरुणोद सलिलपति सलिलराज सुदामा सुदाम सुदामन

Wordnet:

asm সাগৰ

ben সমুদ্র

guj સમુદ્ર

kan ಸಮುದ್ರ

kas سَمَنٛدَر

kok दर्या

mal കടല്‍

mar समुद्र

mni ꯁꯃꯨꯗꯔ꯭

nep समुद्र

ori ସମୁଦ୍ର

pan ਸਮੁੰਦਰ

san सागरः

tam கடல்

tel సముద్రం

urd سمندر , بحر , دریا , ندی ,

See : भंडार, सागर

कोंकणी (Konkani) WN

See : दर्या, दर्या

A dictionary, Marathi and English

Sealed or stamped.11
. साता &c. ठेवणें To hold as exceedingly precious: also to place beyond the reach of harm; or to take extremely great care of. समुद्रांत जाऊन or पडून कोरडा or सुका, also समुद्रांत कोरडा or सुका Used of an unlucky wight whom no affluence of advantages and facilities can benefit. 2 Used also of one who, wallowing in iniquity, lays claim to innocence and purity. समुद्रांत सुई पाहणें or शोधणें To look for a needle in a bundle of hay.

Aryabhushan School Dictionary

 m  A sea or an ocean.
a   Sealed.

मराठी (Marathi) WN

noun  पृथ्वीच्या स्थळ भागाच्या चहूभागी असणारे खार्‍या पाण्याचे विशाल निधी   Ex. सर्व नद्या शेवटी समुद्रात जाऊन मिळतात

HYPONYMY:

महासागर क्षीरसागर एड्रियाटिक समुद्र काळा समुद्र कॅस्पियन मृत सागर अरबी समुद्र भूमध्यसमुद्र कॅरिबियन समुद्र तांबडा समुद्र दक्षिण चीन सागर अरुणोद

MERO COMPONENT OBJECT:

उपसागर

MERO MEMBER COLLECTION:

पाणी

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

सागर दर्या अर्णव उदधी जलधी पयोधी रत्नाकर अब्धी पयोनिधी जलनिधी

Wordnet:

asm সাগৰ

ben সমুদ্র

guj સમુદ્ર

hin समुद्र

kan ಸಮುದ್ರ

kas سَمَنٛدَر

kok दर्या

mal കടല്‍

mni ꯁꯃꯨꯗꯔ꯭

nep समुद्र

ori ସମୁଦ୍ର

pan ਸਮੁੰਦਰ

san सागरः

tam கடல்

tel సముద్రం

urd سمندر , بحر , دریا , ندی ,

महाराष्ट्र शब्दकोश

वि.  मोहरबंद ; शिक्का असलेलें ; मुद्रा असलेलें . [ सं . स + मुद्रा ]
 पु. १ सागर ; दर्या ; अर्णव ; उदकराशि ; उदधि ; जलधि . २ ( ल . ) अमर्याद सांठा ; विस्तीर्ण , अफाट , अगणित असा समूह , पदार्थ वगैरे ( उदा० देव , मानवी जीवित , भाषा , शास्त्र , शक्ति , सद्‍गुण ) या कल्पनेवरून भवसमुद्र , गुणसमुद्र असे अनेक सामासिक शब्द बनतात म्ह० समुद्रास दुखणें शिंपींत औषध . ( वाप्र . ) समुद्राखालचा - समुद्रकांठचा ; किनार्‍यावरील . समुद्राचें अर्ध्य समुद्रास - ज्या वेळीं मिळालेल्या देणगीपैकींच कांहीं परत देतात तेव्हां योजतात . समुद्राचें मीठ डोंगराचे आवळे मिळणें - परस्पर विरुध्द किंवा परस्परांपासून फार दूरच्या वस्तू एकत्र आल्या असतां म्हणतात . सातासमुद्रां पलीकडे - अतिशय दूर ; दुर्गमस्थळीं . साता समुद्रांपलीकडे ठेवणें - अतिशय जतन करणें ; दुष्प्राप्य स्थळीं ठेवणें ; बहुमोल मानणें . समुद्रांत जाऊन , समुद्रांत पडून , समुद्रांत कोरडा , समुद्रांत सुकास - १ अमूल्य संधि मिळूनहि ज्यास फायदा झाला नाहीं असा दुर्दैवी . २ दुष्कर्मात गढून पुन्हां उजळ माथ्यानें हिंडणारा किंवा नीतीची बढाई मारणारा . समुद्रांत सुई पाहणें , समुद्रांत सुई शोधणें - अशक्य किंवा अप्राप्य गोष्टीसाठीं निष्फळ प्रयत्न करणें . सामाशब्द -
०कफ  पु. समुद्रफेंस ; एका माशाचें हाड . समुद्रमाणकी ; सिंधुकफ ; सुफेन .
०कमळ  न. एक प्राणि . हा डेझी सारखा असतो . - प्राणिमो १४५ .
०कर्कटी  स्त्री. एक प्राणि . - प्राणिमो १३९ .
०कांठ   कांठा किनारा तीर - पु . समुद्राच्या कांठचा , किनार्‍याचा प्रदेश .
०गृह  न. समुद्रकांठीं , किंवा खाडींत वगैरे बांधलेला बंगला ; जलमंदिर ; ग्रीष्मगृह .
०चतुष्टय  न. चार समुद्र ; पूर्व , दक्षिण , पश्चिम व उत्तर समुद्र .
०नारिंग  न. एक प्राणि . - प्राणिमो १३९ .
०पुष्प  न. फुलासारखा एक प्राणि ; समुद्रकमळ . - भूवर्णन , काबा मराठे ८३ .
०फळ   फल - न . एक औषधी फळ . याचें झाड समुद्रकिनारीं असून पानें बदामाच्या पानांसारखी असतात .
०फेण   फेन फेस माणकी - पुस्त्री . एक माशाचें हाड , पाठ ; एक औषधी पदार्थ . - प्राणिमो ९५ .
०मेखला  स्त्री. पृथ्वी ; वसुंधरा ; भू ( सभोंवती समुद्राचें कडें आहे म्हणून ).
०वलयांकित वि.  समुद्रानें वेढलेली ( पृथ्वी ). समुद्रवलयांकित पृथ्वीचें दान । करितां समान नये नामा । - तुगा २४९४ .
०शोक   शोफ शोष सोक सोख - पु . एक औषधी वेल . [ सं . समुद्रशोष ]
०स्नान  न. समुद्राच्या पाण्यानें केलेंली आंघोळ . समुद्राची दांडी - स्त्री . समुद्रकिनार्‍यावर जेथें लाटा फुटतात ती जागा ; समुद्रकिनार्‍या जवळ जो वाळूचा बांध तयार होतो तो . समुद्रिय - वि . समुद्रासंबंधीं ; समुद्रविषयक ; समुद्रोद्भव .

नेपाली (Nepali) WN

noun  खाने पानीको त्यो विशाल राशि जुनचाहिँ चारैतिरबाट पृथ्वीको स्थल भागले घेरिएको छ   Ex. समुद्र रत्नहरूको खानी हो / रामले वानर सेनाका सहायताले समुद्रमा सेतुको निर्माण गरेका थिए

HYPONYMY:

महासागर भूमध्यसागर केरिबियन सागर अरब सागर लालसागर

MERO COMPONENT OBJECT:

खाडी

MERO MEMBER COLLECTION:

पानी

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

सागर सिन्धु उदधि पयोधि तोयनिधि पयोनिधि जलधि जलनिधि अब्धि समुन्द्र समन्दर तिमिकोश वारिनिधि

Wordnet:

asm সাগৰ

ben সমুদ্র

guj સમુદ્ર

hin समुद्र

kan ಸಮುದ್ರ

kas سَمَنٛدَر

kok दर्या

mal കടല്‍

mar समुद्र

mni ꯁꯃꯨꯗꯔ꯭

ori ସମୁଦ୍ର

pan ਸਮੁੰਦਰ

san सागरः

tam கடல்

tel సముద్రం

urd سمندر , بحر , دریا , ندی ,

See : महासागर, भण्डार

A Sanskrit English Dictionary

सम्-उद्र  f.  a m. ( n. only, [RV. vi, 72, 3]; ifc. f( आ). cf. उद्र॑, अन्-उद्र॑; for स-मुद्र See p. 1168, col. 2) ‘gathering together of waters’, the sea, ocean (in वेद also ‘the aerial waters’, ‘atmospheric ocean or sky’ [ cf. [Naigh. i, 3]]; in [VP. ii, 4], seven circular concentric [elsewhere 3 or 4] oceans are named, viz. लवण, ‘salt-water’; इक्षु, ‘syrup’; सुरा, ‘wine’; घृत, ‘clarified butter’; दधि, ‘curds’; दुग्ध, ‘milk’; जल, ‘fresh water’; in later language the Ocean is often personified as king of the rivers), [RV.] &c. &c.

ROOTS:

सम् उद्र

N. of the number, four (four principal oceans being reckoned by some, one for every quarter of the sky), [Gaṇit.]
a large सोम vessel, [RV. vi, 69, 6; ix, 29, 3 &c.]
N. of an immensely high number (1 with 14 cyphers), [TS.]; [ŚāṅkhŚr.]; [MBh.]
a partic. configuration of the stars and planets (when the 7 pl° are situated in the 2nd, 4th, 6th, 8th, 10th and 12th houses), [VarBṛS.]
रुक्म   = , [VS.] Sch.
N. of शिव, [MBh.]
of a दैत्य, [Hariv.]
सूरि   of various authors (also with ), [Cat.]
of the son of a merchant born on the sea, [Buddh.]
of other men, [HPariś.]
of a wk. quoted by पद्मनाभ, [Cat.]
of a place, ib.
सम्-उद्र  mn.  mn. N. of two सामन्s, [ĀrṣBr.]

ROOTS:

सम् उद्र

of various metres, [TS.]; [Nidānas. &c.]
स-मुद्र  mfn.  b mf( आ)n. (for सम्-उद्र See p. 1166, col. 3) having a stamp or seal, stamped, sealed, marked, [Mn.]; [Yājñ.]; [Mudr.]

ROOTS:

स मुद्र

The Practical Sanskrit-English Dictionary

समुद्र [samudra] a.  a. Sealed, bearing a seal, stamped; समुद्रो लेखः; समुद्रे नाप्नुयात् किंचिद्यदि तस्मान्न संहरेत् [Ms.8.188.]
द्रः The sea, ocean.
An epithet of Śiva.
The number 'four'.
 N. N. of an immensely high number; शतं खर्वसहस्राणां समुद्रमभिधीयते । शतं समुद्रसाहस्रं महौघमिति विश्रुतम् ॥ [Rām.6.28.] 37.
A particular configuration of stars and planets.
द्रा The plant zedoary.
The Śamī tree.
Comp. अन्तः, न्तम् the sea-shore.
nutmeg.
अन्ता the cotton-plant.
the earth.
-अम्बरा   
अरुः, आरुः a crocodile.
a large fabulous fish.
Rāma's bridge; cf. रामसेतु.
-कफः, -फेनः   the cuttle fish-bone.-काञ्ची the earth.
-कान्ता, -पत्नी   a river.
-कुक्षिः   the shore of the sea.
-ग a.  a. sea-faring.
(गः) a sea-trader.
a seaman, a sea-farer; so समुद्रगामिन्-यायिन् &c. (-गा) a river.
गृहम् a summer-house built in the midst of water; [Pratimā 2.]
a bath-room.
-चुलुकः   an epithet of Agastya.
नवनीतम् the moon.
ambrosia, nectar.
-नेमिः, -मी   the earth.-पर्यन्त a. seabound.
-महिषी   the Ganges; नय मां भयवन् साधो समुद्रमहिषीं प्रियाम् [Mb.3.187.19.]
यानम्1 a sea-voyage.
a vessel, ship, boat; समुद्रयानकुशला देशकालार्थदर्शिनः । स्थापयन्ति तु यां वृद्धिम् ... [Ms.8.157.]
-यात्रा   a sea-voyage.
-यायिन् a.  a. see समुद्रग.
-योषित्  f. f. a river; विभूषिताः कुञ्जसमुद्रयोषितः [Ki.8.9;] also समुद्रवल्लभा.
-वह्निः   submarine fire.
वेला the oceantide.
an ocean-wave.
the sea-coast line.
-सुभगा   the Ganges.

Shabda-Sagara

समुद्र  mfn.  ( -द्रः-द्रा-द्रं) Sealed, stamped.
 m.  ( -द्रः) A sea, an ocean.
E. सम् before उन्दि to be wet, and रक् aff.; or स for सह with, and मुद्रा a seal; also thence signifying a limit, (i. e. bounded by conti- nents,) or a jewel, (the receptacle of gems,) or सम् with, उद्र an otter; or स with, मुद pleasure, or सम् together, उद water, and रा to give or have, aff. क, &c.

ROOTS:

सम् उन्दि रक् स सह मुद्रा सम् उद्र स मुद सम् उद रा क