प्रजा [prajā] (Changed to प्रजस् at the end of a Bah. compound, when the first member is अ, सु or दुस्; as अवेक्षित- प्रजः
[R.8.32;] सुप्रजस् 18.29.)
Procreation, generation, propagation, birth, production.
Offspring, progeny, issue; children, brood (of animals); प्रजार्थव्रतकर्शिताङ्गम् B.2.73; प्रजायै गृहमेधिनाम्
[R.1.7;] [Ms.3.42;] [Y.1.269;] so बकस्य प्रजा, सर्पप्रजा &c.
Posterity, descendants.
A creature.
Subjects, people, mankind; ननन्दुः सप्रजाः प्रजाः;
[R.4.3;] प्रजाः प्रजाः स्वा इव तन्त्रयित्वा
[Ś.5.5.] and स्वाभ्यः प्रजाभ्यो हि यथा तथैव सर्वप्रजाभ्यः शिवमाशशंसे
[Bu. Ch.2.35] (where प्रजा has sense 2 also);
[R.1.7;2.73;] [Ms.1.8.] Semen.
An era; Buddh.
Comp. अध्यक्षः an epithet of the sun.
of Dakṣa.
-अन्तकः Yama, the god of death; अथ वा मृदु वस्तु हिंसितुं मृदुनैवारभते प्रजान्तकः
[R.8.45.] -ईप्सु a. a. desirous of progeny.
-ईशः, -ईश्वरः the lord of men, a king, sovereign; तमभ्यनन्दत् प्रथमं प्रबोधितः प्रजेश्वरः शासनहारिणा हरेः
[R.3.68;5.32;] प्रजाश्चिरं सुप्रजसि प्रजेशे ननन्दुरानन्दजलाविलाक्ष्यः 18.29.
-उत्पत्तिः f. f.-उत्पादनम् the raising up of progeny.
-कल्पः the time of creation;
[Hariv.] -कारः author of the creation.
-तन्तुः a line of descendants, lineage, race.
-तीर्थम् the auspicious moment of birth;
[bhāg.] -द a.
granting progeny.
removing barrenness.
-दानम् silver.
-द्वारम् N. N. of the sun.
नाथः an epithet of Brahmā.
a king, sovereign, prince; प्रजाः प्रजानाथ पितेव पासि
[R.2.48;1.83.] निषेकः impregnation, seed (implanted in the womb); प्रजानिषेकं मयि वर्तमानं सूनोरनुध्यायत चेतसेति
[R.14.6.] offspring.-पः a king.
पतिः the god presiding over creation; प्रजने च प्रजापतिम्
[Ms.12.121.] an epithet of Brahmā; अस्याः सर्गविधौ प्रजापतिरभूच्चन्द्रो नु कान्तिप्रदः
[V.1.9.] an epithet of the ten lords of created beings first created by Brahmā (see
[Ms.1.34] ).
an epithet of Viśvakarman, the architect of gods.
the sun.
a king.
a son-in-law.
an epithet of Viṣṇu.
a father, progenitor.
the penis.
a sacrifice; ˚हृदयम् A kind of सामगान.
N. N. of a संवत्सर.
-परि- पालनम्, -पालनम् the protection of subjects.
-पालः, -पालकः a king, sovereign.
-पालिः an epithet of Śiva.-पाल्यम् royal office.
-वृद्धिः f. f. increase of progeny.-व्यापारः care for or anxiety about the people.-सृज् m. epithet of Brahmā; कृतः प्रजाक्षेमकृता प्रजासृजा
[Śi.1.28.] -हित a. a. beneficial to children or people. (-तम्) water.