अध्याय ३३ वा - श्लोक २७ ते ३०

राजोवाच :- संस्थापनाय धर्मस्य प्रशमायेतरस्य च । अवतीर्णो हि भगवानंशेन जगदीश्वरः ॥२७॥

राजा म्हणे गा अरणीतनया । व्यासात्मजा योगिवर्या । माझी शंका परिसोनियां । निरसावया समर्थ तूं ॥८॥
धर्मसंस्थापने कारणें । श्रीकृष्णाचें अवतार धरणें । अंशें म्हणिजे संकर्षणें । सहित येणें इहलोका ॥९॥
हीति निश्चयें तोचि अर्थ । दोहीं नामीं विरोधस्थ । संक्षेप सूचिला तो यथार्थ । शोर्ते समर्थ परिसोत ॥३१०॥
अचिंत्यैश्वर्यसंपन्न । अघटितघटनापटुतरपूर्ण । मायानियंता श्रीभगवान । तो हा श्रीकृष्ण जगदात्मा ॥११॥
आणि जगाचा कल्याणकर । म्हणोनि बोलिजे जगदीश्वर । तो केवीं हा अनाचार । आचरे जाररतिलास्य ॥१२॥

स कथं धर्मसेतूनां वक्ता कर्ताऽभिरक्षिता । प्रतीपमाचरद्ब्रह्मन्परदाराभिमर्शनम् ॥२८॥
आप्तकामो यदुपतिः कृतवान्वै जुगुप्सितम् । किमभिप्राय एतन्नः संशयं छिंधि सुव्रत ॥२९॥

जगदीश्वरत्वें जगत्पिता । वेदवाक्यें स्वधर्मवक्ता । विशेष धर्मसंस्थापिता । अधर्मच्छेत्ता श्रीकृष्ण ॥१३॥
धर्मसेतु जे सनातन । त्यांचें करावया रक्षण । युगीं युगीं अवतरओन । अधर्मप्रशमन करीतसे ॥१४॥
अधर्म म्हणसी कोण काय । तरी स्वधर्माची लंघूनि सोय । पाखंडमार्ग वेदबाह्य । जे अन्याय विषयार्थ ॥३१५॥
देहबुद्धि तदाभिमान । धरूनि प्रवर्त्तविती जे दुर्जन । त्यांचें करूनियां प्रशमन । रक्षी सज्जन स्वधर्मीं ॥१६॥
धर्मासी प्रतिकूळ म्हणिजे प्रतीप । कां आचरला मन्मथबाप । रासरसिक क्रीडाकल्प । जो अनल्प अधर्म ॥१७॥
केवळ अधर्मचि नोहे जान । जैसें बिडिशाक्त मांसभक्षण । तें एकासी करी दूषण । हें संपूर्ण जग व्यापी ॥१८॥
परदाराभिमर्शन । महा साहस दीर्घप्रयत्न । हेंचि करूनि प्रमाण । विधिलंघन जन करिती ॥१९॥
माता बाळां रक्षण करी । विष देऊनि जैं ते मारी । कीं तस्करभीता नृप कैवारी । जेंवि तोचि हरी सर्वस्वें ॥३२०॥
धर्मरक्षक चक्रपाणि । प्रवर्त्तला अधर्माचरणीं । ऐसी प्रतीप केली करणी । काय म्हणोनि मज सांगा ॥२१॥
मायानियंता श्रीभगवान । प्रथम बोलिलों करितां प्रश्न । त्यासी गोपी मन्मथेंविण । अशक्य कोण तोषवितां ॥२२॥
ब्राह्मषण्मास केली राती । त्यासि गोपींची कामप्रवृत्ति । परतवावया नव्हती शक्ति । जे अधर्मसुरतीं प्रवर्त्तला ॥२३॥
म्हणसी कृष्ण अवाप्तकाम । अभेद सर्वग आत्माराम । तेथ परापरत्वें भेदभ्रम । कैंचा अधर्म व्यभिचार ॥२४॥
तरी हें मीही साच मानीं । परी हें घडे पूर्णपणीं । येथ धर्मसंस्थापनीं । अधर्मकरणी अश्लाघ्य ॥३२५॥
जरी श्रीकृष्ण निजात्मरत । तरी कां ऐसें जुगुप्सित । अविधि गोपींचें जारचरित । महा अयुक्त आचरला ॥२६॥
कामें कलुषी अंतःकरण । न होतां किमर्थ दुष्टाचरण । कांहीं अभिप्राय लक्षून । असेल श्रीकृष्ण आचरला ॥२७॥
परंतु इतुकें दिसे प्रकट । जैसें आचरती श्रेष्ठ । तेंचि प्रमाण करिती स्पष्ट । येर कनिष्ठ आचरतां ॥२८॥
कृष्ण धर्मसंस्थापक । तो जें आद्चरला कौतुक । तैसें आचरती निःशंक । समस्त लोक प्रामाण्यें ॥२९॥
त्या जनांची अवस्था काय । कीं कृष्णाचा जो अभिप्राय । आम्हां प्राकृतां जो दुर्ज्ञेय । तो निःसंशय कथावा ॥३३०॥
सत्यवादी सुदृढव्रत । म्हणोनि संबोधी भो सुव्रत । कृष्णाभिप्राय वद यथार्थ । जे तूं अयथार्थ नातळसी ॥३१॥
हे ऐकोनि नृपाची वाणी । संतोषोनि वादरायणि । म्हणे राया कल्याणखाणी । लोकपाळणीं प्रवर्त्तसी ॥३२॥
लोकसंग्रहाचि कारणें । राया तुझें हें प्रश्न करणें । येर्‍हवीं जाणसी अंतःकरणें । कृष्णाचरणें अलौकिकें ॥३३॥

श्रीशुक उवाच :- धर्मव्यतिक्रमो दृष्ट ईश्वराणां च साहसम् ।
तेजीयसां न दोषाय वह्नेः सर्वभुजो यथा ॥३०॥

कृष्णहृदयींचा अभिप्राय । राया ऐकें निःसंशय । लोकरक्षण कामविजय । कलिमलभयप्रशमन ॥३४॥
युगीं युगीं हरिअवतार । घेऊनि प्रवृत्ति युगानुसार । दावूनि करी जगदुद्धार । सत्य साचार निष्कर्म ॥३३५॥
कृतीं आदिनारायण । सत्यशौचसदयपूर्ण । क्षात्रधर्मपरायण । स्वये निर्घृण लोकभयें ॥३६॥
कलिप्रारंभीं द्वापरान्तीं । कृष्ण अवतरला जगत्पति । दोहीं युगांची विडंबस्थिति । दावी आद्यन्तीं विचरोनी ॥३७॥
द्वापारींचे विडंबनकर्म । अर्ध यथार्थ अर्ध कृत्रिम । नंदयशोदागोपीप्रेम । पूर्णकाम संपादी ॥३८॥
परी तो यथार्थ वस्तुमहिमा । सारिखा गमे जर्‍ही कृत्रिमा । तर्‍ही पाववी कैवल्यधामा । वियोगप्रेमा वोपूनी ॥३९॥
येर्‍हवीं कार्यापुरता स्नेह । दावूनि मित्रत्वा करी रोह । अंतीं वियोगदुःखें दाह । होतां पहा हो न शिणेचि ॥३४०॥
आतां कळीचें विडंबन । जारचौर्यानृतभाषण । समरंगणीं पलायन । गूढवर्त्तन कापट्यें ॥४१॥
सर्वत्र कळिकाळीं हे क्रिया । करूनि जाती निरयालया । कृष्ण तयांसि उद्धरावया । प्रतीतचर्या आचरला ॥४२॥
गोरस चोरूनि भक्षिला कृष्णें । ते बाळचर्येच्या श्रवणें पठनें । स्वर्णस्तेयादि महादूषणें । जळोनि जाति तत्काळ ॥४३॥
श्रीकृष्णाचे रासक्रीडे । श्रवणें ऐकतां पढतां तोंडें । मातृगमनादि पातक झडे । मां कैंचा त्या पुढें व्यभिचार ॥४४॥
ब्राह्मणविडंबें कितवाचरणें । मागधादिकां निर्दाळणें । कालयावनासमरीं पळणें । यांच्या पठनें अघशांति ॥३४५॥
एवं कळिकाळग्रस्तां जनां । तारावया विषयाचरणा । कृष्ण करी त्या श्रवणा पठना । अघमोक्षणा पावती ॥४६॥
पाहोनि कृष्णाचें आचरण । येर जैं आचरती सामान्य । तैं त्यांलागीं अधःपतन । हें निमित्त देशी कृष्णातें ॥४७॥
तरी येथींचा ऐसा अर्थ । राया अवधारीं यथार्थ । ईश्वराचरणाचा जो पंथ । तो दे अनर्थ अनीश्वरां ॥४८॥
कृष्ण परब्रह्म साचार । जो ईश्वरांचा ईश्वर । मायानियंता जगदाधार । अगाध अपार ऐश्वर्यें ॥४९॥
असो कृष्णाचें आचरण । परी सामान्य जे जे तपोधन । ज्यांची क्रिया असाधारण । केवीं सामान्य आचरती ॥३५०॥
इंद्रें ब्रह्मज्ञ वधिला वृत्र । घटजें सागर केला मूत्र । वशिष्ठाचे शतैक पुत्र । विश्वामित्र संहरवी ॥५१॥
ब्रह्मयाचें कन्यागमन । शंकराचें विषभक्षण । दत्तात्रेयाचें उन्मत्तपण । इतर कोण करूं शके ॥५२॥
वायु न म्हणे अगम्यागमन । कीं सर्वभक्षक हुताशन । कीं गंगेचें निर्मळपण । समळनिर्मळ न विचारी ॥५३॥
इतर सामान्य मूढपणें । त्यांचीं देखोनि उत्पथाचरणें । आचरों म्हणतां मुकती प्राणें । नाशती पुण्यें संग्रहिलीं ॥५४॥