अनुभवामृत - प्रकरण ४ थें

आता अज्ञानाचेनि मारे । ज्ञान अभेदे वावरे । नीद सारोनि जागेर । नांदिजे जेवि ॥१॥
कां दर्पणिचा निघाला । ऐक्यबोध पाहिला । सुख भोगि आपला । आपणचि ॥२॥
ज्ञान जिया तियापरि । जगि आत्मैक्य करि । तै सुरिया खोचे सुरि । तैसे जाले ॥३॥
लावि आंत ठावोनि कोपठा । तो साधि आपणासगटा । कां बांधे आपणया चोरटा । मोटेमाजि ॥४॥
आगि पोतासाचेनि मिषे । आपणपे जाळिले जैसे । ज्ञाने अज्ञाननाशे । तैसे केले ॥५॥
अज्ञानाचा टेंका । नसताहि ज्ञान अधिका । फांके जव उपखा । आपलाहि पडे ॥६॥
दशाहि ते निमालिया । येणे जे उवाया । ते केवळ नाशावया । दीपाचे परि ॥७॥
उठणे कि पडणे । कचराभाराचे कोण जाणे । फांकणे कि सुकणे । जाईउळाचे ॥८॥
तरंगाचे रूपा येणे । तयाचि नाव निमणे । कि विजुचे उदैजणे । तोचि अस्तु ॥९॥
तैसे खाउनि अज्ञान । तंवरिच वाढे ज्ञान । जव आपले निधन । नि:शेष साधि ॥१०॥
जैसे कल्पांतिचे भरते । स्थळा जळा दोहिते । बुडविल्या अरेति । राहोचि नेणे ॥११॥
कां विश्वाहि वेगळ । वाढे जै सूर्यमंडळ । तै तेज - तम नि:खळ । तेचि होय ॥१२॥
ना निद मारुनि । आपणपेहि नुरोनि । जागणे ठाके होउनि । जागणे जे ॥१३॥
तैसे अज्ञान अटोनिया । ज्ञान येत जे उवाया अवं । ज्ञाने ज्ञान गिळोनिया । ज्ञानचि होय ॥१४॥
ते वेळि पुनवा भरे । ना अंवसे सरे । ते चंद्रि उरे । सत्रावि जैसि ॥१५॥
कां तेज्यांतरे नाटोपे । कोण्हे तमे न वासिपे । ते उपमेचे जाउपे । सूर्य नव्हे ॥१६॥
ह्मणोनि ज्ञाने उजळे । कां अज्ञानकरि रुळे । तैसे नव्हे निर्वाळे । ज्ञानमात्र जे ॥१७॥
परि ज्ञानपणे नि:खळ । तोचि कि तया कळे । काय देखिजे बुबुळे । बुबुळाते ॥१८॥
आकाश आपणया रिघे । आगि आपणया लागे । आपला माथा वळवे । आपण कोण्ही ॥१९॥
दिठि आपणया देखे । स्वाद आपणया चाखे । नाद आपले आइके । नादपण काई ॥२०॥
सूर्य सूर्याते विवळे । कां फळ आपणया फळे । परिमळ परिमळे । घेपत असे ॥२१॥
तैसे आपणया आपण । जाणते नव्हे जाण । म्हणोनि ज्ञानपणेवीण । ज्ञानमात्र जे ॥२२॥
आणि ज्ञान ऐसि सोय । ज्ञानपणेचि जरि साहे । तरि अज्ञान हे नोव्हे । ज्ञानपणेचि ॥२३॥
जैसे तेज जे आहे । ते अंधार कीर नव्हे । मा तेज तरि होय । तेजासि काई ॥२४॥
म्हणोनि जाणने नेणने । हे नाहिच जया होणे । आता मिथ्या ऐसे येणे । बोले गमे ॥२५॥
कांहिच नाहि सर्वथा । ऐसि जरि व्यवस्था । तरि नाहि हे प्रथा । कोण्हासि पा ॥२६॥
शुन्य - सिद्धांत - बोधु । कोण सत्ता होय सिद्धु । नसताचि अपवादु । वस्तुसि हा ॥२७॥
मालविता दिवे मालविता जरि मालवे । तरि दीप नाहि हे फावे । कोण्हासि पा ॥२८॥
निदेचे आलेपने । निदेले ते जाय प्राणे । तै निद भुलि हे कोणे । अनुभवीजे ॥२९॥
घट घटपणे असे । तद्भंगे भंग आभासे । सर्वथा नाहि तेथे नसे । कोणे म्हणावे ॥३०॥
म्हणोनि कांहि - नाहि - पण । देखता नाहि आपण । ऐसे नहोनि आसणेपण । असणे जे ॥३१॥
परि आणिका कां अपणया । न पुरेचि विषो व्हावया । म्हणोनिहि असावया । कारण किं ॥३२॥
जो निरंजनि निदेला । आणिके नाहि देखिला । आपलाहि निमाला । आठव तया ॥३३॥
परि जिवे नाहि नोव्हे । तैसे शुद्ध आसणे आहे । बोलणे हि न साहे । आहे - नाहि - पणाचे ॥३४॥
दिठि आपणया मुरडे । तै दिठिपणाचि मोडे । परि नाहि नोव्हे हे फुडे । जाणोचि कि ॥३५॥
काळा राहे काळवखा । तो आपणा ना आणिका । न चोजवे तरि असिका । हा मि बाणे ॥३६॥
तैसे आसणे कां नसणे । हे कांहिच मा नसेपने । नसोनि जे आसणे । ठाये ठाव ॥३७॥
नि:खळपणे आपला । आकाशाचा संच उरला । तो स्वये असे पुढिला । कांहि ना कि ॥३८॥
 कां अंगिके निर्मळपणि । हारतिलिया पोखरणि । ते आणिका वांचुन पाणि । सगळेचि अथि ॥३९॥
आपणा भागु तैसे । आसणेचि जे असे । असे नाहि ऐसे । सांडोनिया ॥४०॥
निदेचे नाहिपण । विझालिया जागरण । आसिजे । नेणो कोण । होउनिया ॥४१॥
कां भुई कुंभ ठेविजे । तै सकुंभता अपजे । तो नेलिया म्हणिजे । तेणेविण ॥४२॥
परि दोन्हिहि भाग । न शिवत भूमिचे अंग । ते वेळि ऐसे चांग । चोख जे आसणे ॥४३॥
इतिश्रीमत् अनुभवामृते अज्ञान - निरसन - शून्य - खंडनं नाम चतुर्थ प्रकरणम् ॥