सप्तशती आर्या - अध्याय २

देवी अरी बळ नाशें धावें कोपोनि ह्मणत चिक्षुर हा ॥
जाणो करेणुंसि ह्मणे भंगाचा काम धरुनि इक्षु रहा ॥१॥
मेरु शिरीं तोयदसा देवी वरि तो महेषु वृष्टि करी ॥
सिंहीतें माराया वाटे झटतो मंदांऽध दृष्टि करी ॥२॥
देवीं ते शर तोडुनि सोडुनि निज शत्रु काय हानि कर ॥
लीलेनें चि अरिसि करि विरथ् ह्मणति देव काय हा निकर ॥३॥
हय सारथि चाप ध्वज नाशें अत्यंत पाप तो खवळे ॥
अपराधंकरी जैसा द्याया आशींस साप तोख वळे ॥४॥
तीव्रत्वें क्षुरं चिक्षुर तो घेउनि खडग चर्म नव द्यावे ॥
देवी ह्मणे असे म्यां न विलोकुनि शरकर्म न वधावे ॥५॥
आघीं करी हरि शिरीं तो समरीं चिक्षुर प्रहारातें ॥
जरि ही ल्याला होता या समरें चिक्षुरप्र हारातें ॥६॥
मग जो वर तेजाचा लावण्याचा हि सव्य भुज गाभा ॥
खंगे करुनि हाणी चिक्षुर त्या परमभव्यभुजगाभा ॥७॥
देवी बाहु स्पर्शें गेला तत्काळ उडुनि करवाल ॥
तरुण रवि ज्यांत लोपे त्या तेजीं काय उडु निकर वाल ॥८॥
सोसे न तिची त्या जसि काशीची नीचमद्रका लीला ॥
क्षेपी शुल क्षोंमें लक्षुनि तो क्षुद्र भद्रकालीला ॥९॥
अहि वरि गरुड तसा ती त्या वरि निज शुल अंबिका घाडी ॥
ताडी त्या शुलातें भस्म करुनि चिक्षुरासि ही पाडी ॥१०॥
महिष चपुपति मरतां त्रिदशार्दन मत्तसिंधुरारुढ ॥
चामर पामर टाकी शक्ति महाशक्ति वरि महामुढ ॥११॥
शक्ति पडे की तीचा मद हुंकारे चि चंडिका उतरी ॥
वाटे मुर्छित पडली ती सिंहींने दटाविली कुतरी ॥१२॥
खंडी शुल ही दुर्गा ज्यासि झुगरी अंराति चामर तो ॥
न वधीं स्वयें तयां कीं सापडतो मृगवरा तिच्या मरतो ॥१३॥
तों तो चढला आरिच्या हस्ति शिरीं सिंह उडुनि वेगानें ॥
ज्या उदनगाग्रगशशि सदृशाच्या सर्व उडु निवे गानें ॥१४॥
असुरांची काळ मुखीं द्याया भय पर मनीं चमु ढकली ॥
जो हरि करी तयाशी तो चामर परम नीच मुढ कली ॥१५॥
मेळविती सुभट यशें करुनि तनु त्याग ज्या वरुनि महितें ॥
भुजयुद्ध करित दोघे ते आले त्या गजा वरुनि महितें ॥१६॥
हरि शिरला द्रुत कंदुकें महि वरुनि उडुनि जसा नभीं शिरतो
पुनरपि पडोनि उडवी तत्काळ चि त्या सुराऽरिचेंशिर तो ॥
बाधिला वृक्षाशिळांहीं दुर्गेने तो उदग्र समरांत ॥
जेणें तेज मिरविलें होतें हो तें असह्या अग्ररांत ॥१८॥
मथिला कराळं हि रणीं व्यापरुनि स्व्दंत मुष्टितळें ॥
केलें सुयश करावेम जीवां द्यायासि जेविं तृष्टि तेळें ॥१९॥
कोपोनि उद्धतातें चुर्ण करी इश्वरी गदा पातें ॥
तें कुतुक देखत्याचें बा एक हि न लवलें तदा पातें ॥२०॥
तैसें चि भिंडिपाळें रण रंगी बाष्कळांसि ती निवटीं ॥
जीची स्मृति न उरों दे दुःखासि पुढें तमा जसे दिवटी ॥२१॥
चुर्ण करे बणांही ताम्रासि तसें च अंधकेलाही ॥
पक्षीश्वरद्दष्टिपुढें केवळ होतो चि अंध कालाऽही ॥२२॥
उग्रास्य  उग्रवीर्य त्रिदशांचा रिपु महोहनु हि तिसरा ॥
हे मारुनि त्रिशुलेंत्यांस ह्मणे पुर्व कुमातिला विसरा ॥२३॥
त्या ही बिडालक्षाचें केलें खंगें शिरोऽब्ज कर्तन हो ॥
कीं हर्षे विधि हरि हर लोकपतिसमांत गान नर्तन हो ॥२४॥
दुर्घर दुर्मुख हि रणींबाणांही यमगृहासि पाठविले ॥
ज्यांचे अपकार सदा देवांही हाय ह्याणुनि आठविले ॥२५॥
बळ नाशें महिषासुर खवळे पापाग मोह ल्याला जो ।
तो कां न ह्याणेल निपट बाळ यमाच्या गमो हल्या लाजो ॥
तो कोप आंत बाहिर ह्याणवाया त्रिभुवना अहह ल्याला ॥
गण बळ मर्दी तेव्हा प्रळयींचे लाजले अह हल्याला ॥२७॥
किती गण तुंडाघातें वधिले महिषाऽसुरें रणीं रागें ॥
कितिक खुर क्षेपांही पद्म जसें मर्दिजें महानागें ॥२८॥
पुच्छें किर्ती लोळविले किति शृंगाहीं विदारिले क्रुरें ॥
निश्वास वेग नाद भ्रमणांहीं कितिक नाशिले शुरें ॥२९॥
झालें प्रथम बळ पतन सर्व सविस्तर न बोलवे गा तें ।
धांवे हरिशि वधाया पवनाच्या करुनि फोल वेगाते ॥३०॥
येतां निजसिंहा वीर पाहे कोपोनि अंबिका याला ॥
झालें चि ह्मणे याच्या मित्र जल तृणाऽग्रलंबि कायाला ॥३१॥
तें महिष करी चेष्टित करितो सोडुनि सोय रेडा जें ॥
सुर ह्मणति शेवटींचे सुखवाया गृध्र सोयरे डोजें ॥३२॥
शृंगांहीं गिरि उडवी वेग भ्रमणें चि भुमिला फाडी ॥
उसळोनि जलधि बुडवि तो पुच्छे त्यासि जेधवां ताडी ॥३३॥
त्याच्या शृगांघातें बहु झाले खड खंड घन झडले ॥
श्वासे उडोनि गगनीं गेले तृणसे पुन्हा अचळ पडले ॥३४॥
या परि बळ मायांच्या फुगला होता मनीं लुलाया शतें ॥
किती वर्नावं कथितों जगदंबेचें नृपा तुला यश तें ॥३५॥
कोप करी आंगा वरी येतां पाहोनि चांडिका यातें ॥
कांपवि बांधुनि पाशें प्रबळा ही जेविं थंडि कायातं ॥३६॥
तत्काळ बद्ध होतां असुरांचा भुप रुप तें सोडी ॥
हरि होय तोंचि खंगें त्या शत्रुशिरासा ती सतीं तोडी ॥३७॥
तों खंग चर्म घर तो होय पुरुष परम दक्ष मायावी ॥
त्यासि शरांही मारी न च हरितां पर मद क्षमा यावी ॥३८॥
मग होय महागज तो गर्जे ओढी हरिस धरुनि करें ॥
कर तोडिला कृपाणें जैसा रंभाऽमिघानँ तरु निकरें ॥३९॥
पुनरपि हिता गमे त्या दुर्मातिच्या चाकरासि कासरता ॥
दुसरा मागें येतां अमरत्वाचा करा सिका सरता ॥४०॥
त्रैलोक्य तसें चि पुन्हा तो महिष क्षोभवुन मीनाच ॥
बहुधा म्हणे शिवा सुर मुनिस कलह लोभवु नभीं नाच ॥४१॥
कोपोनि जगन्माता पान करी अरुन लोचना मग ती ॥
हांसे पुनः पुन्हा पर भर वरुनि हर्षवावया जगती ॥४२॥
बळवीर्यमदोद्धत तो असुर हि गजोनि शैल शृंगानीं ॥
उडवी तिज वरि वरिलें जींचें पद पद्म साधुं भृंगानीं ॥४३॥
परमेश्वरी ही सोडुनि खरतर शर निकर बहु तिही तुर्ण ॥
द्वोषि प्रेषित पर्वत सर्व तदुत्साहसह करी चुर्ण ॥४४॥
कवि सुर गंधर्व जिच्या पद भक्ति प्राप्त पद नरा गाती ॥
अस्पष्टाऽक्षर बोले पानमदोद्भुत वदन रागा ती ॥४५॥
पीतें मधु तो मुढा गर्ज क्षण भरि घरुनियां गर्वा ॥
म्यां तुज वधितों येथें गर्जातिल क्षिप्त देवता सर्वा ॥४६॥
वदुनि असें उडुनि चढे पृष्ठा वरि जारि हि तो महिष झाडी ॥
पादें आक्रमण करुनि कंठिईं शुलें करुनि ती ताडी ॥४७॥
झाली त्रिभुवन सुखदा ते अति अद्भुत करुनि कर्म असी ॥
तों निज वदना पासुनि असुर निघाआ घरुनि चर्म असी ॥४८॥
अर्ध विनिर्गत होतां केला. तो आद्य शक्तिनें रुद्ध ॥
शुद्ध यशोर्थ तसा ही श्रीदुर्गेशीं करीं महायुद्ध ॥४९॥
तेव्हा दिव्य कॄपाणें मस्तक खंडन करुनि असु रहित ॥
तो महिष पाडीला श्री देवीनें जो सदैव असुर हित्त ॥५०॥
ज्या धाया सु कवि मनी निर्दयपत्यंककोपमा यावी ॥
वधिला देवीनें या परि तो अत्यंत कोप मायावी ॥५१॥
महिष वधें खळबळलें वातें बहि जेविं तोय खळबळतें ॥
हाहा ह्मणुनि पलायन पर चि निहतः शेष होय खळ बळतें ॥५२॥
सुरगण सकळ सबळ खळ महिष वर्धे जाहले परम हर्षीं ॥
स्तविती जगदंबेतं नारद सनकादि जे पर महर्षी ॥५३॥
जे नटति अप्सरोगण ते मोर चि गान तो अनघ न टाहो ॥
निववी यशोमृतातें वर्षुणि जी ती शिवा घन घटा हो ॥५४॥