काव्यरचना - मानवी स्त्रीपुरुष

१.
सारे स्त्रीपुरुष भावंडांत लेखी ॥ मांगम्हारा दु:खी ॥ करीताती ॥१॥
ख्रिस्त महंमदा सत्यानें आळवी ॥ मानवा वळवी ॥ ईशाकडे ॥२॥
धर्म-देश-जाती-भेद नाहीं तिला ॥ शोभे मनुजाला ॥ खरी माता ॥३॥
अशा मानवीस सत्स्त्री म्हणावी ॥ तिची कीर्ती गावी ॥ जोती म्हणे ॥४॥
२.
आत्मज्ञान नाहीं ब्रह्यराक्षसाला ॥ पिंडी सर्वत्रांला ॥ सोंवळयानें ॥१॥
स्वत: सुखदु:ख पराशीं तोलणें ॥ मेळ बैसवीणें ॥ त्यास कैचें ॥२॥
यालाच म्हणावें अहंब्रह्य झाला ॥ गर्वाने फुगला ॥ वाया गेला ॥३॥
मानवास बट्टा यानेंच लाविला ॥ दुर्गुणी आगळा ॥ जोती म्हणे ॥४॥
३.
निर्मळ निर्दोषी निव्वळ विचारी ॥ सदा सत्याचारी ॥ प्रपंचांत ॥१॥
सूर्यापरि सत्यप्रकाशा पेरीतो ॥ शांती सर्वा देतो ॥ चंद्र जैसा ॥२॥
होईना भूदेव जती मारवाडी ॥ मानवा न पीडी ॥ सर्पवत ॥३॥
अशा सज्जनास मानव म्हणावें ॥ त्याचे गुण गावे ॥ जोती म्हणे ॥४॥
४.
जगी अमंगळ खळ संसारांत ॥ जाई एकांतांत ॥ मुक्त म्हणे ॥१॥
मुक्त झाले त्यांनीं ग्रंथ कसे केले ॥ पाखंडें नॊंदीलें ॥ आर्यहीत ॥२॥
आर्य श्रेष्ठ केले शूद्र नागवीले ॥ नित्य वागवीले ॥ दासापरी ॥३॥
मानवाचे द्वेष्टे धूर्त सर्वोपरी ॥ पहा ग्रंथांतरीं ॥ जोती म्हणे ॥४॥
५.
सत्यवर्तनानें सर्व सुखी होती ॥ आर्य झुरताती ॥ मनीं सर्व ॥१॥
कष्टाळू स्वभाव ब्राह्यणांचा नाहीं ॥ भांबावून पाही ॥ शूद्राकडे ॥२॥
भोंदाडू स्वभाव मुळींच जाईना ॥ योजी फितुरांना ॥ सर्व कामीं ॥३॥
कष्टकरी करा ऐशा ऐदी भटा ॥ उपटावा कांटा ॥ जोती म्हणे ॥४॥
६.
सत्यानें वर्तावें मानवांचा धर्म ॥ ठावें नाहीं वर्म ॥ ब्राह्यणास ॥१॥
कष्टाळू शुद्रांचे लक्ष्मी पाय दाबी ॥ म्हणे ना कुणबी ॥ त्यास कधीं ॥२॥
सुख देणे घेणें सर्व सुखी होती ॥ अरिष्टें पळती ॥ वारा वाटा ॥३॥
कष्टाळू मानव शूद्र बंधू खरा ॥ त्यांचे हीत करा ॥ जोती म्हणे ॥४॥
७.
सत्य अनुग्रह स्वत: ज्यास झाला ॥ छळीना कोणाला ॥ तिळमात्र ॥१॥
कायावाचामनें ब्राह्यण होईना ॥ श्रेष्ठत्व दावीना ॥ शुद्रादीकां ॥२॥
कुळअभिमानी मधी ना मिरवी ॥ कोणास न दावी ॥ अर्थदंभ ॥३॥
अशा मानवास गुणज्ञ म्हणावें ॥ त्यासंगें वर्तावें ॥ जोती म्हणे ॥४॥
८.
शिरीं जटाभार मृगचर्मी वस्त्र ॥ वाची आर्यशास्त्र ॥ साधु झाला ॥१॥
ताबुतीं चितारे सोंग रंगवीलें ॥ घरांत खेळले ॥ वाघापरी ॥२॥
साधुपरी व्याघ्र मनुष्य बा केला ॥ गांठी ना कुत्र्याला ॥ धावतांना ॥३॥
सत्यावीण साधु मानव बनले ॥ सर्व वाया गेले ॥ जोती म्हणे ॥४॥
९.
मातापित्यामुळें होईना कुलीन ॥ दुर्गुणाची खाण ॥ जगामाजीं ॥१॥
द्रव्याच्या बळानें दारुस सोडीना ॥ पाळी वेसवांना ॥ लाज गेली ॥२॥
ब्राह्यण म्हणूनी उन्मत्त तो झाला ॥ नाडितो शुद्राला ॥ सर्वोपरी ॥३॥
दुर्गुणापासून मुक्त नाहीं झाला ॥ त्यागा पातक्याला ॥ जोती म्हणे ॥४॥
१०.
स्त्रीपुनविवाह करण्याची बंदी ॥ अन्यायाची धुंदी ॥ थांग नाहीं ॥१॥
खोटया नोटा खतें आर्याजी करीती ॥ लांच बहु खाती ॥ अन्यायानें ॥२॥
अन्य शूद्रा लोकां पुराणें सांगतीं ॥ बंड करविती ॥ हितासाठी ॥३॥
अन्यायी ब्राह्यण बहु ठाई होती ॥ दु:ख सर्वा देती ॥ जोती म्हणे ॥४॥
११.
म्लेंच्छाचे धर्मास हेव्यानें निंदीती ॥ ग्रंथानें लिहिती ॥ त्यांची निंदा ॥१॥
नित्य शूद्रा तुच्छ गर्वानें मानीती ॥ त्यास वापरीती ॥ पशुपरी ॥२॥
शूद्रास निंदून त्याचें सर्व खाती ॥ त्यांच्याशी वागती ॥ सोवळयानें ॥३॥
निंदकाचें घर ब्राह्यणी सोहळा ॥ खरा हा वाटोळा ॥ जोती म्हणे ॥४॥