ब्राह्मणांचे कसब - चाल सहावी

ब्राह्यण शूद्राच्या घरीं पोथी वाचायाचे निमित्तानें शिरुन त्याच्या संसार खटल्यांत हात घालून त्यास कसा बुडवितो याविषयीं.
पवाडा
बामनी कावा ॥ समजुनी घ्यावा ॥
आहेत आकलेचे खबरदार ॥
शहाणे ठक आरपार ॥
ऋषिमंडळ ॥ धर्मांचे बळ ॥ वेद सबळ ॥
कडक बिजलीं श्रापाचें घर ॥
देवा१ लाथ छातीवर ॥
शिपायी क्रूर ॥ लेखणिस धार ॥
दास बा केले महावीर ॥
ब्रह्यम्या मुखु शिरावर ॥
रणीं रणशूर ॥ घुसे बेशीर ॥
तिराचा मार अनीवार ॥
परशरामाचें लष्कर ॥
विद्याहीन ॥ शुद्र पाहून ॥
हळूच कसा गांठितां त्याला
लागतो पोथ्या वाचायाला ॥
बोध करितो ॥ महत्व शिकवितो ॥
चुकेना नित्य नेमाला ॥
गरीबी दावी भोळ्याला ॥
अट्टल धूर्त ॥ पाहून मुहूर्त
समाप्ति दिवस नेमिला ॥
उपटी शालदुशाल्याला ॥
गोडी लावुन । होई कारकुन ॥
आटपी सर्व कारभार ॥
शहाणा ठक आरपार ॥१॥
उघडी दप्तर ॥ पाही सत्वर ॥
रोखे निवडी प्रतवार ॥
तगादे धाडी घरोघर ॥
पैसा उगवी ॥ नोक दाखवी ॥
हुशारी छाप धन्यावर ॥
अर्ज्या दांड कुळावर ॥
नि-या सोडिती ॥ फिरे कोडती१ ॥
माठला अर्जी वाचणार ॥
ठराव पाती बरोबर ॥
कुळा घरीं जाई ॥ सूचना देई ॥
अर्जी केली तुजवर ॥
सांगतो फेड उपकार ॥
माझी समजुत ॥ काढ एकांत ॥
घेवितो तुमची तकरार ॥
करवितो हप्ते मुकरर ॥
करुन फितुर ॥ मुठ केली गार ॥
धन्याची समजूत वरवर ॥
उभय्मता देई गाजर ॥
फिरुन भागला ॥ खरा श्रमला
झॊंप आली आंगी सुरसुर ॥
आंगमोडे देई वारंवार ॥
कामाचा नीर ॥ पोशिला धूर ॥
घराला जाई सूत्रधार ॥
शहाणा ठक आरपार ॥२॥
पाडवा गुढी ॥ ढाल फडफडी ॥
रामजन्माचा पसार ॥
काढी हनुमंत पाठीवर ॥
आषाढमासी ॥ एकादशी ॥
बाकी चार सोमवार ॥
पूजवितो बैल बेंदूर ॥
नागपंचमी ॥ कृष्ण अष्टमी ॥
ब्राह्यणभोजनाचा भार ॥
चंगील तूप पोळीबर ॥
पिंड मांडितो ॥ पाया पडवितो ॥
भादयी भट्टि व्यापार ॥
माजला तट्टू गुलजार ॥
विजय दशमीस ॥ पुजवी घोडयांस ॥
फराळ धनतेरस वर ॥
लक्षुमी-पूजन वहीवर ॥
तुळशी लग्नांत ॥ मकरसंक्रांत ॥
वाचितो वर्षफळ सार ॥
मजुरी घेतो हातावर ॥
पैसा उडाला ॥ शुद्र बुडाला ॥
उरला होळी संवस्कार ॥
मारवी बोंब आखेर ॥
मनीं कल्पिलें ॥ ग्रहण योजिलें ॥
दानधर्माचा भडिमार ॥
शहाणा ठक आरपार ॥३॥
हिशेबी घोळ ॥ सर्व गोंधळ ॥
वाढवी कर्ज डोईवर ॥
आतून होई सावकार ॥
पैशावर जीव ॥ येईना कींव ॥
अर्ज्या करवी धन्यावर ॥
पैसा देई गाहाणावर ॥
वेळ पाहून ॥ संधि साधून ॥
मागणी नेट त्याजवर ॥
तगादा धाडी पाठीवर ॥
दाम दुप्पट ॥ सर्व एकवट ॥
नोंदिती गहाणखतावर ॥
दुमाला पुस्त रजिष्टर ॥
संध्या सोवळें ॥ भस्म टळटळे ॥
कडकली मर्जी धन्यावर ॥
निंदितो खर्चिक हा फार ॥
वर्जिले घर ॥ घरीं व्यापार ॥
चालवी हात गाहणावर ॥
जाळितो पोट व्याजावर ॥
हातावर देई ॥ लेहून घेई ॥
वायदा आट स्टांपावर ॥
ठोकली अर्जी आखेर ॥
धन्यांवर जीव ॥ केली मोठी कींव ॥
बक्षिस बीनभाडे घर ॥
शहाणा ठक आरपार ॥४॥
घालुनी फासा ॥ कोंडिला खासा ॥
मोहरा हिमतीचा फार ॥
कपाळ टेंकी हातावर ॥
तडजोड केली ॥ खाती चढावेली ॥
बेदावा वतनावर ॥
केला शेवट उपकार ॥
उपाय खुंटला ॥ ताप पेटला ॥
झाला तुरंगी वतनदार ॥
स्त्रियेवर पडला संवसार ॥
घर नाहीं दार ॥ वाढला आहार ॥
आखेर पोट दळणावर ॥
भोंवती पोरें जोजार ॥
बाईस जाऊं द्या ॥ पोट भरुं द्या ॥
गाईन दुस-या मधीं सार ॥
टाळी देतो हातावर ॥
राणीबाई ॥ शोधून पाही ॥
पाप हें तुझ्या शिरावर ॥
काय ! तूं जबाब देणार? ॥
समज कांहीं धरीं ॥ उमज अंतरीं ॥
कर विद्येचा प्रसार ॥
सोडू नये कर्तव्य सार ॥
जोतीराव ॥ कसा देई डाव ॥
गवसुन राजनीती वर ॥
शहाणा ठक आरपार ॥५॥