Dictionaries | References

कालयवन

   { kālayavana }
Script: Devanagari

कालयवन     

Puranic Encyclopaedia  | English  English
KĀLAYAVANA   A powerful Asura born out of the effulgence of Gargācārya. He was killed by Śri Kṛṣṇa. (See under Kṛṣṇa).

कालयवन     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  यवनों का एक राजा जो कृष्ण का शत्रु था   Ex. कालयवन को मुचुकुंद की नेत्राग्नि ने भस्म कर दिया ।
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
काल यवन यवन
Wordnet:
benকালযবন
gujકાલયવન
kanಕಾಲಯವನ
kasکالیَوَن
kokकालयवन
malകാലയവനന്
marकालयवन
oriକାଳଯବନ
sanकालयवनः
tamகாலயவன்
telకాలయవన
urdکالیون , کال یون

कालयवन     

कालयवन n.  गार्ग्य (गर्ग) तथा गोपाली का पुत्र । इसका पिता गार्ग्य वृष्णि तथा अंधक का पुरोहित था । कहीं उसे गर्ग नाम से भी उल्लेखित किया गया है । गार्ग्य कडे ब्रह्मचर्य से रहता था । एक बार उसके साले ने उसे षंढ (नपुंसक) कहा । यह सुन कर गार्ग्य अत्यंत क्रुद्ध हुआ । इसलिये उसने दक्षिण में जाकर लोह भक्षण किया । बारह वर्ष तपस्या की । शंकर को प्रसन्न कर लिया । शंकर से यादवों को पराजित करनेवाला पुत्र उसने मांग लिया । यह घटना दक्षिण में अजितंजय नामक नगर में हुई । उस समय यवनाधिपति राजा निपुत्रिक था । वह पुत्र की कामना कर रहा था । उसे गार्ग्य के वर का पता चला । तब उसने गार्ग्य को गोपस्त्रियों में से गोपाली नामक ग्वालन से पुत्र होने का प्रबन्ध किया । इस तरह उत्पन्न पुत्र कालयवन है । यवनराज के घर छोटे से बडा हुआ कालयवन सौभाग्य से उसके राज्य का अधिपति बन गया । इसका कृष्ण के साथ संजोग से युद्ध हुआ या सहेतुक रचाया गया, इस विषय में पुराणों की एकवाक्यता नहीं है । कालयवन दिग्विजय के लिये निकला । मथुरा के बलशाली यादवों पर इसने आक्रमण किया । इसी प्रकार का निर्देश कुछ ग्रंथों में है । जरासंध कृष्ण को जीतने में असमर्थ था, अतः हेतुपुरस्सर सौभपति शाल्वद्वारा कालयवन को निमंत्रित करने का उल्लेख हरिवंश में है । जाते समय, कृष्ण शायद विघ्न डालेगा इस लिये सौभति शाल्व जरासंध का संदेश लेकर इसके पास आकाशमार्ग से आया । कालयवन इसी संधि की ताक में था । इसने उसी दिन विपुल सेना ले कूच करने की तैयारी की । यह यवन था, तथापि कूच करने के पहले इस के द्वारा अग्निहवन देने का उल्लेख मिलता है [ह. वं.२.५४] । इधर जरासंध के बारबार के आक्रमणों से कृष्ण त्रस्त हो गया था । इसलिये उसने मथुरा के समान समतल मैदान में स्थित राजधानी छोड कर दूरस्थ समुद्रवेष्टित द्वारका को राजधानी बनाने की यादवों से मंत्रणा की । एक ओर से जरासंध तथा दूसरी ओर से कालयवन के आगमन को देख कर, चतुर कृष्ण ने एक रात में ही राजधानी बदलने का निश्चय किया । इसके पूर्व उसने कालयवन को डराने का प्रयत्न किया । एक काले सर्प को घडे में रख कर, उस पर मुद्रा लगाई गई । अपने दूत के द्वारा वह घडा कृष्ण ने कालयवन के पास भिजवाया । इसका विशेष प्रभाव नहीं पडा । कालयवन ने सर्प देख कर, स्वाभाविक रुप से उद‍गार निकाले, ‘कृष्ण इस काले सर्प की तरह है । ’ उस घडे में काटने वाली बहुत सी चीटियॉं भर कर, वह घडा कृष्ण को लौटा दिया । इसे संदेश का तात्पर्य यह था कि, तुम यद्यपि कालसर्प की तरह, प्रबल हो, तो मै संख्या में अधिक हूँ । अतः चीटियों की तरह तुम्हें नष्ट करुँगा। यह देख कर कृष्ण ने एक रात्रि में राजधानी बदल ली । सबको धैर्य बँधा कर, वह स्वयं पुनः मथुरा में पैदल आया । निःशस्त्र स्थिति में मथुरा से बाहर आये हुए कृष्ण को कालयवन ने देखा । कालयवन ने कृष्ण का पीछा किया । ऐसी काफी दूर जाने के बाद, कृष्ण एक गुफा में प्रविष्ट हुआ । वहॉं मुचकुंद. सोया था । कृष्ण ने अपना वस्त्र धीरे से मुचकुंड के शरीर पर डाला । तथा स्वयं ओट में छिप गया [भा. १०.५१-५२] । अन्यत्र शरीर पर वस्त्र डालने का उल्लेख नहीं है । कालयवन ने सुप्त मुककुंड को ही कृष्ण समझा तथा उसपर लत्ता-प्रहर किया । इस से मुचकुंड एकदम जागृत हो गया । क्रोधित हो कर केवल दृष्टिक्षेप से कालयवन को उसने जला दिया [ह.वं.२.५२-५७] ;[पद्म. उ. २७३. ४८-५७] ;[विष्णु.५. २३] ;[ब्रह्म. १४. ४८-५२,१९६] ;[म.शां. ३२६.८८]

कालयवन     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
noun  कृष्णाचो दुस्मान आशिल्लो असो यवनांचो एक राजा   Ex. कालयवनाक मुचुकुंदाच्या नेत्राग्नीन लासून काबार केल्लो
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benকালযবন
gujકાલયવન
hinकालयवन
kanಕಾಲಯವನ
kasکالیَوَن
malകാലയവനന്
marकालयवन
oriକାଳଯବନ
sanकालयवनः
tamகாலயவன்
telకాలయవన
urdکالیون , کال یون

कालयवन     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  कंसाचा मित्र व कृष्णाचा शत्रु   Ex. मुचुकुंदाच्या नेत्राग्नीने कालयवन भस्म झाला.
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benকালযবন
gujકાલયવન
hinकालयवन
kanಕಾಲಯವನ
kasکالیَوَن
kokकालयवन
malകാലയവനന്
oriକାଳଯବନ
sanकालयवनः
tamகாலயவன்
telకాలయవన
urdکالیون , کال یون

कालयवन     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
काल—यवन  m. m.N. of a prince of the यवनs, [Hariv.] ; [VP.]
ROOTS:
काल यवन
of a tyrannical असुर (the foe of कृष्ण, destroyed by him by a stratagem), ib.
N. of a द्वीप, [Daś.]

कालयवन     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
कालयवन  m.  (-नः) An Asura, an enemy of KRISHNA, destroyed by him by stratagem.
E. काल black, यवन् a Yavana.
ROOTS:
काल यवन्

Related Words

कालयवन   কালযবন   कालयवनः   کالیَوَن   காலயவன்   കാലയവനന്   କାଳଯବନ   కాలయవన   કાલયવન   ಕಾಲಯವನ   काल यवन   गोपाली   शैशिरायण   मुचुकुंद   मुचुकंद   शाल्व   यवन   गार्ग्य   कृष्ण   હિલાલ્ શુક્લ પક્ષની શરુના ત્રણ-ચાર દિવસનો મુખ્યત   ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ନୂଆ ବା   વાહિની લોકોનો એ સમૂહ જેની પાસે પ્રભાવી કાર્યો કરવાની શક્તિ કે   સર્જરી એ શાસ્ત્ર જેમાં શરીરના   ન્યાસલેખ તે પાત્ર કે કાગળ જેમાં કોઇ વસ્તુને   બખૂબી સારી રીતે:"તેણે પોતાની જવાબદારી   ਆੜਤੀ ਅਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ   బొప్పాయిచెట్టు. అది ఒక   लोरसोर जायै जाय फेंजानाय नङा एबा जाय गंग्लायथाव नङा:"सिकन्दरनि खाथियाव पोरसा गोरा जायो   आनाव सोरनिबा बिजिरनायाव बिनि बिमानि फिसाजो एबा मादै   भाजप भाजपाची मजुरी:"पसरकार रोटयांची भाजणी म्हूण धा रुपया मागता   नागरिकता कुनै स्थान   ३।। कोटी   foreign exchange   foreign exchange assets   foreign exchange ban   foreign exchange broker   foreign exchange business   foreign exchange control   foreign exchange crisis   foreign exchange dealer's association of india   foreign exchange liabilities   foreign exchange loans   foreign exchange market   foreign exchange rate   foreign exchange regulations   foreign exchange reserve   foreign exchange reserves   foreign exchange risk   foreign exchange transactions   foreign goods   foreign government   foreign henna   foreign importer   foreign income   foreign incorporated bank   foreign instrument   foreign investment   foreign judgment   foreign jurisdiction   foreign law   foreign loan   foreign mail   foreign market   foreign matter   foreign minister   foreign mission   foreign nationals of indian origin   foreignness   foreign object   foreign office   foreign owned brokerage   foreign parties   foreign periodical   foreign policy   foreign port   foreign possessions   foreign post office   foreign public debt office   foreign publid debt   foreign remittance   foreign ruler   foreign section   foreign securities   foreign service   foreign state   foreign tariff schedule   foreign tourist   foreign trade   foreign trade multiplier   foreign trade policy   foreign trade register   foreign trade zone   foreign travel scheme   foreign value payable money order   foreign venture   foreimagine   fore-imagine   forejudge   fore-judge   foreknow   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP