लोकगीत - गीत पंधरावे

अडयाल बाई एक खडी । पडयाल बाई एक खडी ।
मधी गवळ्याची वाडी । त्या गवळ्याच्या दोघी लेकी ।
राई आणि चंद्रवळी । राई दिली कान्हा घरीं ।
चंद्रावळ दिली गवळ्याघरीं । दोघी वीं लग्रें लागलीं ।
राई गेली कान्हा घरीं । चंद्रावळ गेली गवळ्याघरीं
चंद्रावळ आणि सासू
चंद्रावळ कायच बोलली । दहीदूध साठवीलं ।
तूप लोणी साठवीलं । दुधाच्या बासरी भरल्या ।
जाईन मदुराच्या हाटी । त्याचा विकरा करीन ।
राई बहिणीला भेटीत । तवाच माघारा परतीन ।
सासू कायच बोलली ? " नको ग नको चंद्रावळी ।
मदुरेचा कान्हा आखाळी । नारी पुरुषाच्या भोगितो ।"
सासूचें न ऐकता चंद्रावळ जाते -
चंद्रावळ ऐकनाशी झाली ।  दही दूध साठवीलं ।
तूप लोणी साठवीलं । दुधाच्या बासर्‍या भरील्या ।
आणल साथीशीनदी । ओढलं रेशमी पटाड ।
घेतल्या सोनीयाच्या मेखा । घेतली रेशमांची दावी ।
तिनं लगडीजी लादिल्या । माग साथीच्या गौळणी ।
निघाली मदुराच्या हाटा । निघाली येशीच्या बाहेर ।
लागली वनाच्या मारगी । एक वन वलांडिलं ।
दोन वनं वलांडिलीं । तीन  वनं वलांडिलीं ।
चौथ्या पांचव्या वनाला । नगर दिसूं बा लागलं ।
कृष्णाच्या नगरीत -
गेली येशीच्या जवळीं । अर तूं येशीराख्या दादा ।
"आहेस कुणाई वा कोण?" "मी कान्हाचा नोकर "।
"तूं कुणाईची कोण ?" "मी गवळ्याची चंद्रावळ ।"
उघड म्हणाली येशी वी झडप । गेली मदुराच्या हाटा ।
भरल्या कवलारी पेटा । चंद्रावळ निघून चालली ।
तिनं लगडी उतरील्या  ।नंदी पागेला लाविला ।
विक्रा कराया बसली ।
इकडे वेशीराख्या कृष्णाला सांगतो -
"गवळण मोठी झाक आली ।"
कृष्ण -
"अशीलदान घेऊन याजा।"
वेशीराख्या अशीलदान मागतो न-
"अग अग तू गवळणी । अशीलदान तूं देवाचा ।"
चंद्रावळ -
"होऊं दे दह्याचा विकरा । होऊं दे लोण्याचा विकरा  ।
होऊं दे तुपाचा विकरा । उरुं दे बेरी ना बा शेरी ।
मग घालीन तुझ्या तळहातावरी ।"
गवळणींना चंद्रावळ म्हणते -
"उठा साथीच्या गवळणी । द्याग तोंडीच्या तोंडी ।
उपटा माथीयाची शेंडी । " धावल्या साथीच्या गवळणी ।
दिली तोंडीयाच्या तोंडी । उपटली माथीयाची शेंडी ।
वेशीराख्याची तक्रार -
गेला कान्हाच्या जवळीं । " आहो आहो तुम्ही कान्हा ।
नको  तुमची चाकरी । नको तुमची भाकरी ।
उठल्या साथीच्या गवळणी । दिलें तोंडीयाच्या तोंडी ।
उपटली माथीयाची शेंडी । नग तुमची चाकरी
नग तुमची नोकरी ।"
कृष्ण येऊन वेशींत बसला -
हिनं दहीदूध विकरा केला । हिनं लगडीजी लादिल्या ।
म्होर साथीच्या गवळणी । मागं साथीच्य गवळणी ।
गेली येशीच्या जवळीं ।
चंद्रावळ -
"अर तूं येशीराख्या दादा । उघडी येशीची झटप ।
तूं कुणायाचा कोण?"
कृष्ण -
"मी मथुरेचा कान्हा । अग तू ग चंद्रावळी ।
नको जाऊ तुझ्या गांवाला । जा तुझ्या बहिणीला भेटाया ।
पाणी लोणी घालील । बुती भाकरी बांधील ।
मग तुला वाट लावील ।"
चंद्रावळ निघून जाते -
चंद्रावळ ऐकेनाशी झाली । "माझा गवळी लई खट ।"
कृष्ण -
"तुझा गवळी मला ठाव । शिळ ताक खायाचा ।
म्हशीमाग जायचा ।"
चंद्रावळ ऐकनाशी झाली । निघाली येशीच्या बाहेरी ।
आली आपल्या नगरीला ।
कृष्ण राईचा वेष घालून जातो .........
कान्हा बोलतो राईला । "अग तूं गई ग अस्तुरी ।
सर्वा श्रृंगार द्यावा मला । जातो गोकुळी नाचायला ।
बांधू भूक तान्हं लाडू । बांधू बुतीची भाकरी ।"
राईचा सर्व वेष घालून आरशांत न्याहाळतो -
राईवाणी सुरत दिसूं बा लागली । निघाला येशीच्या बाहेरी ।
एक वन वलांडिलं । दोन वनं वलांडिलीं ।
तीन वनं वलांडिलीं । चौथ्या पांचव्या वनाला ।
आडवीं शेळ्यांची खिलारं ।
कृष्ण -
"अरं तूं शेळीराख्या दादा । शेळ्यांचीं खिलारं कुणाची ?"
खिलारी -
"चंद्रावळी या बाईचीं "।
कृष्ण -
"चंद्रावळीला सांगा जा । राई तुझी बहीण आली ।"
तेथून म्होरच निघाला । आडवीं उंटाचीं खिलारं ।
तेथून म्होरच निघाला । पानवठ्याला आला ।
कृष्ण -
पाणवठयाच्या बायानो । चंद्रावळीला सांगा ।
राई तुमची बहीण आली ।"
चंद्रावळीच्या घरीं -
गेला तिच्या वाड्याला । लाजून बसूं बा लागला ।
गवळी काय च बोलला । "चंद्रावळी तुझी बहीण आली ।
शेज भोज कर जाग । हितगुज बोल जाग । "सांगितलं बायकोला ।
सहा महीन्याची केली रात । भोग देऊन निघाला ।
निघाला गांवाच्या बाहेर । सार्‍या अंगावरले कपडे जाळून ।
गोसावी ग गेली होऊन । युगत लावाया चंद्रावळी ।
तिच्या कपाळीं हात बा लावला । गौळी काय बोलता झाला ।
" चंद्रवळी  तुझा नूर कां कोमलो । दारी तुळस वाळली ।
काय झालें सांग मला ।"
चंद्रावळ _
"काही नाही झालं मला । गोसाव्यानें युगत लावली ।
त्याचा हात बा लागला ।"