कलश स्थापन

भूमिका स्पर्श -

ॐ भूरसि भूमिरस्त्यदितिरसि विश्‍वधाया विश्‍वस्य भुवनस्य धर्त्री ।

पृथिवी यच्छ पृथिवीं दृ हं पृथिवीं मा हि सीः ॥

धान्यप्रक्षेप -

ॐ धान्यमसि धिनुहि देवान् प्राणाय त्वो दानाय त्वा व्यानाय त्वा ।

दीर्घामनु प्रसितिमायुषे धां देवो वः सविता हिरण्यपाणिः प्रति गृभ्णात्वच्छिद्रेण पाणिना चक्षुषे त्वा महीनां पयोऽसि ॥

कलश स्थापन - मंत्र

ॐ आ जिघ्र कलशं मह्या त्वा विशन्त्विन्दवः ।

पुनरूर्जा नि वर्तस्व सा नः सहस्त्रं धुक्ष्वोरुधारा पयस्वती पुनर्मा विशताद्रयिः ॥

कलशमें जल -

ॐ वरुणस्योत्तम्भनमसि वरुणस्य स्कम्भसर्जनी स्थो वरुणस्य ऋतसदन्यसि वरुणस्य ऋतसदनमसि वरुणस्य ऋतसदनमा सीद ॥

कलशमें चन्दन -

ॐ त्वां गन्धर्वा अखनँस्त्वामिन्द्रस्त्वां बृहस्पतिः ।

त्वामोषधे सोमो राजा विद्वान् यक्ष्मादमुच्यत ॥

कलशमें सर्वौषधि -

ॐ या ओषधीः पुर्वा जाता देवेभ्यस्त्रियुगं पुरा ।

मनै नु ब्रभूणामह शतं धामानि सप्त च ॥

कलशमें दूब -

ॐ काण्डात्काण्डात्प्ररोहन्ती पर्हः परुषसप्रि ।

एवा नो दूर्वे प्र तनु सहस्त्रेण शतेन च ॥

कलशपर पञ्चपल्लव -

ॐ अश्‍वत्थे वो निषदनं पर्णे वो वसतिष्कृता ।

गोभाज इत्किलासथ यत्सनवथ पूरुषम् ॥

कलशमें पवित्री -

ॐ पवित्रे स्थो वैष्णव्यौ सवितुर्वः प्रसव उत्पुनाम्यच्छिद्रेण पवित्रेण सूर्यस्य रश्मिभिः ।

तस्य ते पवित्रपते पवित्रपूतस्य यत्कामः पुने तच्छकेयम् ॥

कलशमें सप्तमृत्तिका -

ॐ स्योना पृथिवि नो भवानृक्षरा निवेशनी ।

यच्छा नः शर्म सप्रथाः ।

कलशमें सुपारी -

ॐ याः फलिनीर्या अफला अपुष्पा याश्‍च पुष्पिणीः ।

बृहस्पतिप्रसूतास्ता नो मुञ्चन्त्व हसः ॥

कलशमें पञ्चरत्‍न -

ॐ परि वाजपतिः कविरग्निर्हव्यान्यक्रमीत् ।

दधद्रत्‍नानि दाशुषे ।

कलशमें द्रव्य -

ॐ हिरण्यगर्भः समवर्तताग्रे भूतस्य जातः पतिरेक आसीत् ।

स दाधार पृथिवीं द्यामुतेमां कस्मै देवाय हविषा विधेम ॥

कलशपर वस्त्र -

ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्म वरूथमाऽसदत्स्वः ।

वासो अग्ने विश्‍वरूप सं व्ययस्व विभावसो ॥

कलशपर पूर्णपात्र -

ॐ पूर्णा दर्वि परा पत सुपूर्णा पुनरा पत ।

वस्नेव विक्रीणावहा इषमूर्ज शतक्रतो ॥

कलशपर नारियल -

ॐ याः फलिनीर्या अफला अपुष्पा याश्‍च पुष्पिणीः ।

बृहस्पतिप्रसूतास्ता नो मुञ्चन्त्व हसः ॥

कलशमें वरुणका ध्यान और आवाहन -

ॐ तत्त्वा यामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदा शास्ते यजमानो हविर्भिः ।

अहेडमानो वरुणेह बोध्युरुश स मा न आयुः प्र मोषीः ॥

अस्मिन् कलशे वरुणं साङ्गः सपरिवारं सायुधं सशक्तिकमावाहयामि ।

ॐ भूर्भुवः स्व भो वरुण ।

इहागच्छ, इह तिष्ठ, स्थापयामि, पूजयामि, मम पूजां गृहाण ।

'ॐ अपां पतये वरुणाय नमः'

कलशमें देवी-देवताओंका आवाहन-

कलशस्य मुखे विष्णुः कण्ठे रुदः समाश्रितः ।

मूले त्वस्य स्थितो ब्रह्मा मध्ये मातृगणाः स्मृताः ॥

कुक्षौ तु सागराः सर्वे सप्तद्वीपा वसुन्धरा ।

ऋग्वेदोऽथ यजुर्वेदः सामवेदो ह्यथर्वणः ॥

अङ्गैश्च सहिताः सर्वे कलशं तु समाश्रिताः ।

अत्र गायत्री सावित्री शान्तिः पुष्टिकरी तथा ॥

आयान्तु देवपूजार्थे दुरितक्षयकारकाः ।

गङ्गे च यमुने चैव गोदावरि सरस्वति ।

नर्मदे सिन्धुकावेरि जलेऽस्मिन् संनिधिं कुरु ॥

सर्वे समुद्राः सरितस्तीर्थानि जलदा नदाः ।

आयान्तु मम शान्त्यर्थं दुरितक्षयकारकाः ॥

प्रतिष्ठापना -

ॐ मनो जूतिर्जुषतामाज्यस्य बृहस्पतिर्यज्ञमिमं तनोत्वरिष्टं यज्ञ समिमं दधातु ।

विश्‍वे देवास इह मादयन्तामो३म्प्रतिष्ठ ॥

कलशे वरुनाद्यावाहितदेवताः सुप्रतिष्ठिता वरदा भवन्तु ।

ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः ।

ध्यान -

ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, ध्यानार्थे पुष्पं समर्पयामि ।

आसन -

ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, आसनार्थे अक्षतान् समर्पयामि ।

अर्घ्य - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, हस्तयोरर्घ्यं समर्पयामि ।

पञ्चामृतस्नान - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, पञ्चामृतस्नानं समर्पयामि ।

आचमन - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, शुद्धोदकस्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।

आचमन - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, वस्त्रान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।

उपवस्त्र - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, उपवस्त्रं (उपवस्त्रार्थे रक्‍तसूत्रम् ) समर्पयामि ।

आचमन - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, उपवस्त्रान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि ।

धूप - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, धूपमाघ्रापयामि ।

पुष्पाञ्जलि - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, मन्त्रपुष्पाञ्जलिं समर्पयामि ।

देवदानवसंवादे मथ्यमाने महोदधौ ।

उत्पन्नोऽसि तदा कुम्भ विधृतो विष्णुना स्वयम् ॥

त्वत्तोये सर्वतीर्थानि देवाः सर्वे त्वयि स्थिताः ।

त्वयि तिष्ठन्ति भूतानि त्वयि प्राणाः प्रतिष्ठिताः ॥

शिवः स्वयं त्वमेवासि विष्णुस्त्वं च प्रजापतिः ।

आदित्या वसवो रुद्रा विश्‍वेदेवाः सपैतृकाः ॥

त्वयि तिष्ठन्ति सर्वेऽपि यतः कामफलप्रदाः ।

त्वत्प्रसादादिमां पूजां कर्तुमीहे जलोद्भव ।

सांनिध्य कुरु मे देव प्रसन्नो भव सर्वदा ॥

नमो नमस्ते स्फटिकप्रभाय सुश्‍वेतहाराय सुमङ्गलाय ।

सुपाशहस्ताय झषासनाय जलाधिनाथाय नमो नमस्ते ॥

'ॐ अपां पतये वरुणाय नमः ।'

नमस्कार - ॐ वरुणाद्यावाहितदेवताभ्यो नमः, प्रार्थनापूर्वकं नमस्कारान् समर्पयामि ।

समर्पण - कृतेन अनेन पूजनेन कलशे वरुणाद्यावाहितदेवताः प्रीयन्तां न मम ।