अध्याय ५५ वा - श्लोक ११ ते १५

तामाह भगवान्कार्ष्णिर्मातस्ते मतिरन्यथा ।
मातृभावमतिक्रम्य वर्तसे कामिनी यथा ॥११॥

भगवान् म्हणिजे त्रिजगज्जेता । पुष्पधन्वा तो कार्ष्णि स्वता । रतीतें पुसे म्हणोनि माता । मति अन्वथा कां आजि हे ॥८९॥
भो भो जननी आजि हे मति । का संभवली तुझ्या चित्तीं । सांडूनि मातृभावाची स्थिति । वर्तसी युवती समसाम्य ॥९०॥
जैसी कुलटा गणिका चेटी । तैसिया चिह्नांची परिपाटी । वर्तसी काय तुझिये पोटीं । मज ते गोठी सांगावी ॥९१॥
ऐसें ऐकोनि मन्मथवचन । परमोह्लासें हास्य करून । रति करितसे रहस्यकथन । तें व्याख्यान अवधारा ॥९२॥

रतिरुवाच - भवान्नारायणसुतः शंबरेणाहृतो गृहात् ।
अहं तेऽ‍धिकृता पत्नी रतिः कामो भवान्प्रभो ॥१२॥

म्हणे भो भो जी मनम्था । गुह्य ऐकें प्रभुसमर्था । मी तंव प्राचीन तुझी कान्ता । तवाधिकृता पत्नीत्वें ॥९३॥
जननी म्हणसी मजलागून । तरी तें ऐक वृत्तान्तकथन । रुक्मिणीजठरीं तुझें जनन । कृष्णनारायण तव जनक ॥९४॥
नारायणांश जो कां स्मर । तोचि तूं साङ्ग जालासि स्मर । शिवक्रोधाचा वैश्वानर । तोचि हा शंबर तव हर्ता ॥९५॥
येणें प्रसूतिगृहापासून । षष्ठदिवसीं केलें हरण । येथें आणूनि वधितां पूर्ण । भविष्यमाण मति स्मरली ॥९६॥

एष त्वानिर्दशं सिंधावक्षिपच्छंबरोऽसुरः ।
मत्स्योऽग्रसीत्तदुदुरादितः प्राप्तो भवान्प्रभो ॥१३॥

देखोनि तुझी हे कमनीयता । शंबर करूं न शकेचि घाता । मग सिंधूमाजी निक्षेपितां । मत्स्यें तत्वता तुज गिळिलें ॥९७॥
धीवरीं मत्स्या धरूनि जाळीं । उचित आणिलें शंबराजवळी । शंबरें घेवोनि पाकस्थळीं । पाठवी सकळी सूदापें ॥९८॥
सूदें शस्त्रें उघडितां मीन । बाळक देखिलें देदीप्यमान । तेणें होवोनि विस्मयापन्न । मजपें आणोनि समर्पिलें ॥९९॥
म्यां अर्पावें शंबरापासीं । तंव अकस्मात् पावला देवर्षि । तेणें कथिलें वृत्तान्तासी । जें निश्चयेंसीं हा तव भर्ता ॥१००॥
याचें करीं वो प्रवर्धन । शंबरा न करीं वृतान्तकथन । बहुता प्रयत्नें गुह्यगोपन । ऐकोनि रक्षण म्यां केलें ॥१॥
पूर्णलावण्यें यौवनारूढ । देखोनि सुरताभिलाष प्रौढ । जाला म्हणोनि दाविलें उघड । भाव निबिड सुरताचे ॥२॥
तस्मात् नोहे मी तुझी माता । तूं पूर्वजन्मींचा स्मर मम भर्ता । जाणोनि निःशंक करीं सुरता । आन वृत्तान्ता अवधारीं ॥३॥

तमिमं जहि दुर्धर्षं दुर्जयं शत्रुमात्मनः ।
मायाशतविदं त्वं च मायाभिर्मोहनादिभिः ॥१४॥

तुझा शत्रु हा शंबरासुर । तव हननार्थ प्रयत्नपर । प्रसूतिगृहापासूनि सत्वर । आणूनि सागरीं निक्षेपित ॥४॥
यासि कळलिया तुझें नाम । तुज हा वधील तत्काळ अधम । देवां दानवां दुर्धर्म परम । मायानिगमशतवेत्ता ॥१०५॥
अद्यापि जिंकिला नाहींच कोण्ही । परम मायावी कपटखाणी । ऐसिया तूंचि समराङ्गणीं । जाय वधूनि जननीपें ॥६॥
शंबर दुर्धर्ष कपटराशि । केंवि समरीं भिडवे त्यासीं । ऐसें न धरावें मानसीं । ऐक येविशीं गुज कथितें ॥७॥
त्रिजगज्जेता पंचबाण । तो तूं प्रद्युम्न कृष्णनंदन । तुझी अमोघ आंगवण । देतें स्मरोन तुज अवघी ॥८॥
अहल्यालावण्यबाणीं शक्र । शक्रपदवीपासूनि वक्र । केला त्रिजगीं श्यामवक्त्र । ऐसें विचित्र तव शौर्य ॥९॥
शंकरा भिल्लटीकटाक्षकाठी । भेदूनि भ्रमित फिरविला सृष्टी । गिरागौरवें हृदयपुटीं । शरें परमेष्ठी लोळविला ॥११०॥
धीवरीनयनाब्जसायके । विंधूनि पराशर पाडिला तवकें । गाधिज नेला श्वानवेखें । तुवां मौनास्त्रें सुरलोका ॥११॥
मनुजवेशें रावणमृत्यु । हे तव पुष्पबाणाचें कृत्य । शुंभनिशुंभ पावले अंत । कीं सुंदोपसुंद तव शस्त्रीं ॥१२॥
विष्णु वृंदावृत्ताच्या शरें । भेदितां विकळ जालीं गात्रें । येथें नंदाचीं राखिलीं ढोरें । तर्‍ही न परिहरे हृच्छल्य ॥१३॥
ब्रुहस्पतीसि भेदूनि शस्त्रीं । भरद्वाज केला औतथ्यक्षेत्रीं । उर्वशीच्या लावण्यशरीं । मैत्रावरुणि घटजात ॥१४॥
मृगमैथुनावलोकबाणें । भेदितां विभाण्ड विकळ प्राणें । शृंगी ऋषीचें जन्मणें । हरिणीजठरीं तव महिमे ॥११५॥
ऐसिया कुसुमबाणें धुरा । लोळविलिया थोरथोरा । शंबरदलनीं कोण दरारा । माया प्रचुरा तुजपासीं ॥१६॥
मोहनास्त्रप्रमुख अस्त्रजाळें । जाणसी बहुविध मायापटळें । तो तूं बाळलीलेचे खोळे । माजि कोमळें केंवि लपसी ॥१७॥
मोहनादि प्रचुर माया । स्मरोनि शंबरा पूर्णवैरिया । मारूनि मजला नेईं निलया । भेटवावया निज जनका ॥१८॥
जैंहूनि हरिलें तुज शंबरें । तैंहूनि माता आर्तस्वरें । विलाप करिते तें उत्तरें । ऐक निर्धारें तुज कथितें ॥१९॥

परिशोचति ते माता कुररीव गतप्रजा ।
पुत्रस्नेहाकुला दीना विवत्सा गौरिवातुरा ॥१५॥

कुररी म्हणिजे पक्षिणी टिटवी । अंडविनाशें विलपे जेंवि । तैसी तव माता शोकार्णवीं । गतप्रजत्वें पडलीसे ॥१२०॥
रसने रस सेवितां न रुचे । शोकें शब्दार्थ न सुचे । स्पर्शज्ञान नोहे त्वचे । बळें उपभोग जाणविती ॥२१॥
पदार्थ नोहळे दिसतां नयनीं । सुगंध दुर्गंध नुमजे घ्राणीं । ऐसी तव दुःखें रुक्मिणी । सचेत शोकाग्नीमाजि जळे ॥२२॥
हृदयीं धडके शोकानळ । तेणें उद्विग्न व्याकुळ । गृहामाजि सर्वकाळ । कंठी वेळ म्लानत्वें ॥२३॥
राजमंदिरीं वृश्चिकें चोर । डंखिला करूं न लाहे सोर । तैसी शोकवेदनाप्रचुर । धैर्यें कलेवर सांवरी ॥२४॥
सांगों न शके कोणापासीं । विलाप करी बैसोनि रहसीं । वागतां स्फुंदे उकसाबुकसीं । सखिया दासी सान्तविता ॥१२५॥
यास्तव विलंब न करिजे येथ । शीघ्र साधीं येथींचें कृत्य । शौर्यें वधीं पां शंबर दैत्य । माता शोकार्त जाणोनी ॥२६॥
दीनवदना पुत्रस्नेहें । मूर्च्छित व्याकुळ पडे मोहें । विगतवत्साधेनुन्यायें । भर्जितलाहेसम मिडके ॥२७॥
यास्तव आतां त्वरा करीं । विद्या कथितें ते स्वीकारीं । मायाप्रयोग मंत्राक्षरीं । अस्त्ररहस्यें घेई कां ॥२८॥