अध्याय ७ वा - श्लोक ३१ ते ३५

गोप्यश्च गोपाः किल नंदमुख्या लब्ध्वा पुनः प्रापुरतीव मोदम् ।
अहो बतात्यद्भुतमेष रक्षसा बालो निवृत्तिं गमितोऽ‍भ्यगात्पुनः ।
हिंस्रः स्वपापेन विहिंसितः खलः साधुः समत्वेन भयाद्विमुच्यते ॥३१॥

नंदप्रमुख गोपी गोपाळ । व्रजनिवासी जानपद सकळ । म्हणती काळें उगळूनि केवळ । आम्हांसि बाळ ओपिला ॥५५॥
पुत्र न होतां एकचि कष्ट । होऊनि गेलिया दुःख वरिष्ठ । स्वरूप लावण्य गुण चोखट । हृदयस्फोट आठवतां ॥५६॥
अहो हें आश्चर्य केवढें । बाळ घेऊनि जो गगना चढे । त्या दुष्टाचें पडलें मढें । बाळ त्यांपुढें वांचलें ॥५७॥
म्हणती हें आश्चर्य अद्भुत । बाळका राक्षसें केला घात । तोचि पावला अधःपात । बाळ अक्षत वांचला ॥५८॥
एथ आश्चर्य करणें काय । ज्याचें कपट त्यासीच खाय । बाळ निष्कपट वांचला निर्भय । कपटी प्रलय पांवला ॥५९॥
हिंस्र स्वपापें पावला मृत्य । खळ दुर्जन जो कंसभृत्य । भला तो भयापासून स्वस्थ । होय निर्मुक्त समत्वें ॥३६०॥
भला तो ईश्वरासी मान्य । ईश्वर निवारी त्याचें विघ्न । पुढिलां कपट करी दुर्जन । ईश्वर क्षोभोन तया मारी ॥३१॥
ऐशी गोष्टी करिती सकळ । परमाश्चर्यें विस्मयाकुळ । म्हणती रक्षितां त्रैलोक्यपाळ । त्यासी काळ काय करी ॥६२॥

किं नस्तपश्चीर्णमधोक्षजार्चनं पूर्तेष्टदत्तमुत भूतसौहृदम् ।
यत्संपरेतः पुनरेव बालको दिष्ट्या स्वबंधून्प्रणयन्नुपस्थितः ॥३२॥

आम्ही आचरलों पूर्वीं तप । ईश्वराज्ञेचा लावूनि दीप । भूतदया ससाक्षेप । अहिंसारूप जयेचें ॥६३॥
कृच्छ्रें तप्तकृच्छ्रें सांतपनें । प्राजापत्यें चांद्रायणें । मासोपवास धारणें पारणें । देहशोषणें हरिप्रीति ॥६४॥
वसंतग्रीष्मीं पंचाग्निसेवा । वार्ष शारद साहोनि मघवा । हेमंतशिशिर जळीं राहावा । कीजे केशव प्रीत्यर्थ ॥३६५॥
ऐशी तपश्चर्या अपार । तेणें तुष्टला सर्वेश्वर । म्हणोनि मेलाही पुन्हा कुमार । वांचूनि सुखकर जाहला ॥६६॥
मनादि इंद्रियें म्हणजे अक्षें । दृश्य जाणती जे प्रत्यक्षें । अक्षजज्ञानासी जो न लक्षे । व्याकरणपक्षें अधोक्षज तो ॥६७॥
अक्षजज्ञान ज्याहूनि अध । जो कां परात्पर शुद्ध । म्हणोनि अधोक्षज प्रसिद्ध । जो स्वतःसिद्ध सन्मात्र ॥६८॥
तया सर्वगताचें अर्चन । सर्वभूतीं भगवद्भजन । किंवा श्रुतिप्रणित प्रतिमापूजन । केलें संपूर्ण सद्भावें ॥६९॥
सप्तपुरिया द्वादश लिंगें । अविमुक्तस्थानकें अनेगें । तीर्थें क्षेत्रें यात्रामार्गें । सांगोपांगें अर्चिलीं ॥३७०॥
दैविकी तांत्रिकमिश्रपूजा । कीं ब्रह्मभावें भजलों द्विजां । कीं इंद्रियदमनें अधोक्षजा । बरवें वोजा तोषविलें ॥७१॥
तया सुकृतें चक्रपाणि । पावला बाळाचे निर्वाणीं । मृत्युमुखींचा सोडवूनि । आम्हां परतोनि ओपिला ॥७२॥
किंवा जन्मजन्मांतरीं । इष्टापूर्ताचीं सुकृतें पदरीं । होतीं तीं इयें अवसरीं । झालीं सामोरीं विघ्नासी ॥७३॥
बापीकूपतडागवनें । देवालयें पुरें पट्टणें । तीर्थें क्षेत्रें संस्थापनें । पूर्त म्हणणें या नांव ॥७४॥
नित्य पंचमहायज्ञ । श्रौत स्मार्त सोमचयन । ज्योतिष्टोमादि क्रतु पावन । इष्ट अभिधान ययाचें ॥३७५॥
ऐशी इष्टार्पूतसामग्री । सर्व फळली आजि खरी । तेणें बाळक महामारी - । पासूनि करीं वोपिलें ॥७६॥
सर्व भूतांचें अंतर । नाहीं दुखविलें अणुमात्र । ऐसें आचरलों व्रतसार । दृढनिर्धारपुरःसर ॥७७॥
ऐशिया पुण्याचिया कोटी । जुनाट होत्या म्हणोनि गांठी । उखळूनि मृत्युची वज्रमिठी । बाळ संकटीं वांचविला ॥७८॥
इष्टमित्रबंधुस्वजन । त्यांसी अमृताचा सुदिन । दैवें सानुकूळें जाण । केला येऊनि बाळकें ॥७९॥
पुण्यास्तव संकट हरलें । अवघें ब्रह्मांड तोषें भरलें । ज्यांहीं पुण्यातें संग्रहिलें । ते दादुले सुरपूज्य ॥३८०॥

दृष्ट्वाऽद्भुतानि बहुशो नंदगोपो बृहद्बने । वसुदेववचो भूयो मानयामास विस्मितः ॥३३॥

शुक म्हणे गा परीक्षिती । नंद गोकुळीं ऐशा रीती । अनेक अद्भुतें अतर्क्यगति । देखोनि चित्तीं विस्मित ॥८१॥
वसुदेवाची भविष्योक्ति । उत्पात कथिले व्रजाप्रति । क्षणाक्षणा ते आठविती । तेणें चित्तीं विस्मित ॥८२॥
बहुत अद्भुतें देखिलीं म्हणोनि । ध्वनितें बोलिला बादरायणि । या लागीं सामान्य ही कहाणी । मिथ्या कोणी न म्हणावी ॥८३॥
कागरिठासुरांची कथा । इत्यादि कोणी न म्हणिजे वृथा । न कळे मुनीच्या व्याख्यानपंथा । ते ध्वनितार्थामाजि वदे ॥८४॥
इतुके तृणावर्त आख्यान । व्यासात्मजें केलें कथन । पावन परीक्षितीचे श्रवण । तद्रसपानें निवाले ॥३८५॥
ज्यांसी श्रवणीं श्रद्धा उपजे । ते पावती अभिष्ट जें जें । त्यांसी तारिजें अधोक्षजें । हें जाणिजे फळ एथें ॥८६॥
एकनाथकल्पतरू - । माजी गोविंद शाखांकुरु । तेथ चरणारविंदभ्रमर । दयार्णवानुचर अनुवादे ॥८७॥
यावरी यशोदेच्या पोटीं । गुरुत्वशंका होती मोठी । ते निरसावया जगजेठी । दावी सृष्टि निज जठरीं ॥८८॥
बाळ खेळवितां गोठणीं । जडत्व आलें या कोठूनि । झाली ग्रहाची झडपणी । हा संशय मनीं मातेच्या ॥८९॥
तया संशया परिहार । करावया जगदीश्वर । मुखामाजी चराचर । दावी प्रकार तो ऐका ॥३९०॥

एकदाऽर्भकमादाय स्वांकमारोप्य भामिनी । प्रस्नुतं पाययामास स्तनं स्नेहपरिप्लुता ॥३४॥

तृणावर्त पावल्या नाश । पुढें लोटले कित्येक दिवस । आश्चर्य वर्तलें विशेष । तें नृपास शुक सांगे ॥९१॥
कोणेके उत्तमकाळीं । बाळका घेऊनि यशोदा बाळी । स्वांकीं बैसवूनि वेल्हाळी । प्रेमें न्याहाळी श्रीमुख ॥९२॥
श्रीमुखचंद्रा अवलोकूनि । विकसितनेत्रकुमुदिनी । चंद्रकांतासारखा स्तनीं । प्रेमपान्हा पाझरे ॥९३॥
तया स्नेहाचा कळवळा । जाणती लेंकुरवाळिया अबळा । तयांवांचूनियां ते कळा । नयेचि कुशळां आणितां ॥९४॥
चंद्रापासूनि पीयूष झरे । लागती चकोरांचेनि न्याहारे । मनुष्यांसारिखीं विशेष चतुरें । तेथ येरें न सरती ॥३९५॥
पोटींचीं बाळकें देखे कमठीं । अमृतपान्हा फुटे दृष्टी । कुशळ प्रयत्नीं होतां कष्टी । नव्हे हे गोष्टी त्यां जोगी ॥९६॥
सप्रेमवेधें वेधतां अंगें । लोह चुंबकापाठीं लागे । येरीं फोक मारितां मागें । परी त्या भंग न बैसे कां ॥९७॥
मायामोह हा सर्वगत । नैसर्गिक ( असे ) पैं सतत । मायामोहिता जो अनंत । त्याचें कृत्य अघटित ॥९८॥
स्तनीं बाळकाचें जीवन । येरां कोरडें मांस जाण । चकोरेंवीण अमृतकण । अणुप्रमाण द्रवेना ॥९९॥
परस्परें ऐसें जान । स्निग्ध मोहें अवलोकन । करी प्रेमाचें अवतरण । द्रवे जीवनें तद्रसें ॥४००॥
एरव्हीं तेथ कांहींच नाहीं । प्रेमा द्रवे कोरडे ठायीं । ऐशी ज्याची करणी पाही । तो शेषशायी जगदात्मा ॥१॥
जो मायेचें मोहन । तोचि यशोदा निजनंदन । खेळवितां पाहे वदन । सप्रेम स्तन पान्हायिलें ॥२॥
मग मुखीं घालूनियां स्तन । धणीवर पाहे हरिआनन । सर्वस्वाचें उतरी लोण । होय निमग्न तत्सुखीं ॥३॥
पुत्रमोहें संसार जनित । जेणें प्राणि बद्ध होत । तोचि यशोदेसी परमार्थ । स्वानंदभरित हरिमोह ॥४॥
दुष्टभावें पूतना पाजी । तयेसी मिळवी सायुज्यीं । प्रेम कवळूनि भजतां आजी । गोष्ट दुजी कोण वदे ॥४०५॥
ऐसी आनंदें निर्भर । यशोदा पाजी सप्रेम कुमर । क्षणा क्षणा चुंबी वक्त्र । सर्व शरीर कुरवाळी ॥६॥

पीतप्रायस्य जननी सा तस्य रुचिरस्मितम् । मुखं लालयती राजन् जृंभतो ददृशे इदम् ॥३५॥

अनंत शुद्ध सुकृतराशि । म्हणोनि परब्रह्म खेळणें तिसीं । सनकादिकांचे मानसीं । जो ध्यानासी ना कळे ॥७॥
त्यासि यशोदा पाजी स्तन । प्राशूनि पावला समाधान । म्हणूनि हनुवटी करीं धरून । हास्यवदन करवी तो ॥८॥
हस्तें स्पर्शोनि बालकपोल । पाहे सस्मित वदनकमळ । भ्रू व्यंकटा घ्राण सकळ । ओष्ठयुगल सुकुमार ॥९॥
आकर्ण नयन विशाळ भाळ । प्रभे लोपती इंद्रनीळ । अलिकुळतेजाचें जावळ । कुटिळ कुंतळ झळकती ॥४१०॥
ऐसी सप्रेम मुखवीक्षणीं । यशोदा वेधली तिये क्षणीं । बाळकें जाणोनि अंतःकरणीं । केली करणी ते ऐका ॥११॥
यशोदा सादर पाहे मुख । बाळक यशोदे सन्मुख । जांभईमिस्सें पसरी मुख । तेथ कौतुक हें देखे ॥१२॥