पंचम स्कंध - अध्याय पहिला

श्रीगणेशायनमः । श्रीसरस्वत्यैनमः । श्रीमहाकालीमहालक्षुमीमहासरस्वती त्रिगुणरुपिण्यैनमः । भजनसारकलींत । भजनहेंचिमहाव्रत । भजनेंनासेंदुरित । भजनेंवांछितहोतसे ॥१॥

भजनेंनासेरिपुवर्ग । भजनेंसुलभस्वर्ग । भजनेंलाधेअपवर्ग । जीवन्मुक्तभजनेंची ॥२॥

भजनाचेंभेदतीन । विहिताविहितहेदोन । तिसरेंकेवळप्रेमपूर्ण । उत्तमसर्वांतहेंचीअसे ॥३॥

शास्त्रयुक्तेंविहित । दांभिकतेंअविहित । निरिच्छभजनएकांत । सुखकारककर्त्याशी ॥४॥

भजनम्हणजेसेवन । विहितकरीजोब्राम्हण । निष्कामसकामदोन । विहितभजनाचेभेदपै ॥५॥

स्वधर्माचेपालन । ऐसेंनाहादुजेंभजन । विंप्रजोवेदाज्ञाटाकुन । भजनमिषेंटाळकुटी ॥६॥

उभेंरेखिलेंगोपीचंदन । माथारुमालबांधून । तुलसीमाळाघालुन । मुद्राठोकीमुखीउरी ॥७॥

हातींविणाआणिचिपळी । खांदालोंबेभगवीझोळी । भीकमागेआळोआळीं । कांसेकसिलीकौपीन ॥८॥

वरीवेष्टिलीशुद्धछाटी । कंबरकसिलीअतिनेटी । कुबडीदिलीखाकोटी । चाळपाईंबांधिल ॥९॥

ब्रह्मचारीनागृहस्थ । नयतीनावानप्रस्थ । निराळेंचहेंपांचवेंप्रस्थ । वेदबाह्यकलिप्रिय ॥१०॥

नाहींस्नानसमंत्रक । नाममंत्रम्हणेसम्यक्‍ । तेथेंहीनसेंऐक्य । वत्तिचांचल्यसर्वदा ॥११॥

सध्यादिकर्मेंटाकिलीं । भजनवृत्तीस्वीकारिली । विषईंसदामतीरंगली । नाचेडोलेउगाची ॥१२॥

किंचित्बिथरलाताल । बुवाघाबरेतात्काळ । तानेंमाजीगुतलेंमन । कैंचाविठ्ठलठसावे ॥१३॥

नाचोनिबांधिलारंग । प्रेमखेंगाय अभंग । गिरक्यामारीउडवीअंग । दंगकरीस्त्रीपुरुषा ॥१४॥

ऐसाझालामहासंत । स्वयेंबुडेलोकाबुडवीत । दांभिकभजनविख्यात । यायुगींमाजलेंसे ॥१५॥

नव्हेंहेंब्राह्मणकर्म । विप्रेंपाळिजेस्वधर्म । भजनतेंचिथोरपरम । पावनकरीब्राह्मणा ॥१६॥

स्वधर्मटाकुनीझालेसंत । संतनव्हेंतेचिजंत । विषयाविष्ठासेवित । नर्कवासनिश्चयें ॥१७॥

वेदीजेंसांगितलें । तेंजेणेंअंगिकारिलें । स्वर्गादिसर्वजिंकिंलें । निश्चयेतेणेंयालोकीं ॥१८॥

विप्राजेंचेंअविहित । शूद्रादिकासितेंविहित । तैआचरितांविप्रविहित । नर्कतयांहोतसे ॥१९॥

निष्कामझालेंमन । पावलेंह्रदईंसमाधान । विहिताविहितभान । नुरेंमगतयांसी ॥२०॥

भजनत्याचे एकांत । टाळविणातोन इछित । दंभाचारझालागलित । पायवंढूतयाचें ॥२१॥

असोएवंत्रिविधभजन । मुख्यांतसमाधान । तेंचिप्राप्तीचेंकारण । देवीचरित्रपाहूंया ॥२२॥

चारस्कंदभागवत । बोलिलीअंबाप्राकृत । कृष्णचरित्रनृपाप्रत । व्यासबोलिलासंक्षेपें ॥२३॥

व्यासालागीह्मणेनृपती । ऋषीसूताप्रश्नकरिती । कृष्णासाक्षातूश्रीपती । सर्वज्ञ आणिसर्वेश्वर ॥२४॥

पुत्रनेलाराक्षसीं । केवींनकळलेंत्याशीं । किमर्थ आराधीशिवाशीं । तयाहूनन्यूनकीं ॥२५॥

व्यासह्मणेनृपती । सत्येश्वरतोयदुपती । मनुष्यभावकृती । जडावेंतेणेंअज्ञान ॥२६॥

जेवीरामासीवनवास । नकळेंमृगराक्षस । जानकीचेतस्करास । नजाणेजेवीरघुवीर ॥२७॥

सीताअसोनीमहासती । दिव्यकरवीमागुती । रजकेनिंदितावनांती । नेणत्यापरीत्यागीतो ॥२८॥

नकळलेआपलेसुत । वाल्मीकतेव्हांबोधीत । विप्रवेषेंकाळयेत । तोहीनकळेरामचंद्रा ॥२९॥

तैसाकृष्णापुत्रहरण । नकळतांनवलकोण । अहंकारबळेंजाण । दाटेंज्ञानसर्वांसी ॥३०॥

मीसर्वांमाजीथोर । माझाचिहासंसार । एवंव्यापिलाअहंकार । ज्ञानगेलेंदडपोनी ॥३१॥

ब्रम्हाविष्णूमहेश । अहंकारेंझालेंईश । अवतारादिगर्भक्लेश । तेणेंगुणेंपुनःपुनः ॥३२॥

विष्णूकरीशिवाराधन । तेंतोंयथायोग्यजाण । तारतम्येंपाहतांखूण । शिवविशिष्टजाणावे ॥३३॥

मुख्यप्रणवप्रमाण । अकारतोचतुरानन । उकारतोशेषशयन । शिवजाणामकारतो ॥३४॥

अर्धमात्राआदिजननी । सांनिध्येंथोरशूलपाणी । ब्रम्ह्याहुनीश्रेष्ठासनी । विष्णुम्हणतीसर्वशास्त्रें ॥३५॥

महारुद्राचाअंशभूत । प्रकटेविधीचेभ्रूत । तोहिपुज्यसर्वांत । नवलकायशिवपूजितां ॥३६॥

सर्वश्रेष्ठाआदिजननी । मूलप्रकृतीजगन्मोहिनी । पारनपावतीदेवतीनी । सर्वदामायध्याईजे ॥३७॥

व्यासमुखेंमधुरवाणीं । म्हणेचरित्रगोडवाखाणी । मुनिवर्याजननीचें ॥३८॥

सूतम्हणेशौनकादिका । देवीचरित्रसुरस ऐका । जेंवदलानृपनायका । गुरुमाझासप्रेम ॥३९॥

रंभकरंभदोघेजन । दनुपुत्रदैत्यदारुण । पुत्रार्थबहुवर्षगण । तपकरितीपंचनदी ॥४०॥

करंभबैसलाजलांतरी । रंभपंचाग्निसाधनकरी । करंभासीशक्रमारी । नक्ररुपेंकरुनिया ॥४१॥

ऐकुनीबंधूचेंमरण । रंभकोपलादारुण । स्वशिरच्छेदाकारण । केशखड्गस्वीकारी ॥४२॥

पाहूनतियाचेंसाहस । प्रत्यक्ष अग्नीबोलेत्यास । म्हणेमागेइच्छितवरास । व्यर्थप्राणकांदेशी ॥४३॥

रंभमागेबलिष्टपुत्र । होईलम्हणेवायुमित्र । जेंइच्छिशीलकलत्र । पुत्रलाभसीतेथेंची ॥४४॥

रंभगेलायक्षस्थानी । म्हैसदेखिलीपुष्ठतरुणी । भाव उपजलामैथुनी । दैवयोगेंतयाच्या ॥४५॥

महिषीसहरमेवनी । तयादुजारेडापाहोनी । रंभावरीआलाधावूनी । अभिलाषेंमैथुनाच्या ॥४६॥

ठोणग्यानीरंभवधिला । महिषीपाठीधाविनला । यक्षींतोरेडावधिला । महिषीरक्षणाकारणें ॥४७॥

रंभदेहाचासंस्कार । यक्षकरितीविधीप्रकार । महिषीसतीनिर्धार । पतीसवेंजाहली ॥४८॥

महिषीशिरलीआग्नींत । उत्पन्नझालामहिषसुत । रंभासुरहीप्रगटत । रक्तबीजनामेंपुन्हा ॥४९॥

तोदैत्यहयारी । मेरुपृष्ठींतपकरी । अयुतवर्षेंनिर्धारि । ब्रम्हाझालाप्रसन्न ॥५०॥

पुरुषमात्रापासून । नसोह्मणेमलामरण । स्त्रीऐसीबलिष्टकोण । जीमजमारुंशके ॥५१॥

वाक्यत्याचेऐकूनी । तथास्तूऐसेम्हणोनी । ब्रम्हागेलास्वसदनी । महिषेंतपसंपविलें ॥५२॥

एवंलाधलावर । राजकरीनिर्वैर । पृथ्वीजिंकुनसमग्र । दूतधाडीइंद्राकडे ॥५३॥

दूतम्हणेपुरंदरा । पदसोडीअहिल्याजारा । निघूनजायसत्वरा । अथवायुद्धकरावें ॥५४॥

अथवाव्हावेंशरण । ममप्रभुकरीलरक्षण । एवंऐकितांचिवचन । कोपेंखवळेंशतक्रतू ॥५५॥

म्हणेमाजलासीबहुतृणादा । कालयोगेंवदसीवादा । शृंगेंतुझीदुर्मदा । छेदूनकरीनचापमी ॥५६॥

असेंजरीबलगर्व । येताचिहरीनतुझासर्व । जायदूतासांगसर्व । अवध्यदूत आम्हांसी ॥५७॥

दूतवाक्येंमहिषासुर । सैन्यकेलेंसिद्धसमग्र । म्हणे एकलाचिजिंकीनसुर । शोभार्थनेतोंतुम्हांसी ॥५८॥

चिक्षुरनामेंप्रधान । सेनातयाचेआधीन । तांम्रदिदैत्यदारुण । सिद्धझालेयुद्धासी ॥५९॥

इकडेइंद्रेंकायकेलें । पुढिलेअध्याईंवर्णिलें । देविचरित्रसुरसबोले । ममनिमित्तकरुनिया ॥६०॥

सत्तावनश्लोक एकशत । महिषाख्यान आरंभित । व्यासनृपातेवर्णित । सूतसांगेशौनकादिका ॥६१॥

देवीविजयेपंचमे प्रथमः ॥१॥