कण्ठः [kaṇṭhḥ] ण्ठम् [ṇṭham] ण्ठम् 1 Throat; कण्ठे निपीडयन् मारयति
[Mk.8.] कण्ठः स्तम्भितबाष्पवृत्तिकलुषः
[Ś.4.6;] कण्ठेषु स्खलितं गतेऽपि शिशिरे पुंस्कोकिलानां रुतम् 6.4.
The neck; अयं कण्ठे बाहुः
[U.1.] कण्ठाश्लेषपरिग्रहे शिथिलता
[Pt.4.6;] कण्ठाश्लेषप्रणयिनि जने किं पुनर्दूरसंस्थे
[Me.3,99,114;] [Amaru.19.57;] [Ku.5.57.] Sound, tone, voice; सा मुक्तकण्ठं चक्रन्द
[R.14.68;] किमिदं किन्नरकण्ठि सुप्यते 8.64; आर्यपुत्रोऽपि प्रमुक्तकण्ठं रोदिति
[U.3.] The neck or brim of a vessel &c.
Vicinity, immediate proximity (as in उपकण्ठ).
The opening of the womb.
A bud on a stalk.
The space of an inch from the edge of the hole in which sacrificial fire is deposited.
The मदन tree.
Guttural sound.-Comp.
-अग्निः a bird (digesting in the throat or gizzard).
-अवसक्त a. a. clinging to the neck.
-आगत a. a. come to the throat (as the breath or soul of a dying person).
-आभरणम् a neck-ornament, necklace; परि- क्षितं काव्यसुवर्णमेतल्लोकस्य कण्ठाभरणत्वमेतु
[Vikr.1.24;] cf. names like सरस्वतीकण्ठाभरण.
-आश्लेषः Neck-embrace;
[Me.3;] कण्ठाश्लेषपरिग्रहे शिथिलता
[Pt.4.6;] ˚उपगूढ
[Bh.3.28.] -उक्ताम् personal testimony.
-कुब्जः a kind of fever.-कूणिका the Indian lute.
-ग a. a. reaching or extending to the throat; हृद्गाभिः पूयते विप्रः कण्ठगाभिस्तु भूमिपः
[Ms.2.62.] -गत a.
being at or in the throat, coming to the throat; i. e. on the point of departing; न वदेद्यावनीं भाषां प्राणैः कण्ठगतैरपि Subhāṣ;
[Pt.1.296.] approaching or reaching the throat.-तटः,
-तटम्, -टी the side of the neck.
-तला- सिका the leather or rope passing round the neck of a horse.
-त्रः A necklace; शुक्लकेयूरकण्ठत्राः
[Mb.5.] 143.39.
-दघ्न a. a. reaching to the neck.
-नालम् Stalklike throat, a throat, neck; कण्ठनालादपातयत्
[R.15.52.] also.
-नाली, -नडिकः a kite.
-नीलकः a large lamp or torch, a whisp of lighted straw &c. (Mar. मशाल).
पाशः, पाशकः a rope tied round an elephant's neck.
a halter in general.
-बन्धः a rope for an elephant's neck.
-भूषणम्, -भूषा a short necklace; विदुषां कण्ठभूषात्वमेतु
[Vikr.18.12.] -भङ्गः Stammering.
मणिः a jewel worn on the neck.
(fig.) a dear or beloved object.
Thyroid Cartilage.
-रोधम् Stopping or lowering the voice.
-लग्न a.
clinging to the throat.
suspended round the neck.
throwing the arms round the neck (in embraces); कण्ठेलग्ना.
लता a collar.
a horse's halter.
-वर्तिन् a. a. being at or in the throat, i. e. on the point of departing; ˚प्राणैः
[R. 12.54.] -शालुकम् a hard tumour in the throat.
-शुण्डी swelling of the tonsils.
-शोषः (lit.)
drying up or parching of the throat.
(fig.) fruitless expostulation.
-सज्जनम् hanging on, by, or round the neck.-सूत्रम् a kind of embrace; (thus defined: यत्कुर्वते वक्षसि वल्लभस्य स्तनाभिघातं निबिडोपगृहात् । परिश्रमार्थं शनकैर्विदग्धा- स्तत्कण्ठसूत्रं प्रवदन्ति सन्तः ॥); कण्ठसूत्रमपदिश्य योषितः
[R.19.32.] -स्थ a.
being in the throat.
guttural (as a letter).
being in the mouth, ready to be repeated by rote.
learnt and ready to be repeated.