सूत्रम् [sūtram] [सूत्र्-अच्]
A thread, string, line, cord; पुष्पमालानुषङ्गेण सूत्रं शिरसि धार्यते Subhās.; मणौ वज्रसमुत्कीर्णे सूत्रस्येवास्ति मे गतिः
[R.1.4.] A fibre; सुराङ्गना कर्षति खण्डिताग्रात् सूत्रं मृणालादिव राजहंसी
[V.1.18;] [Ku.1.4.] A wire.
A collection of threads.
The sacred thread or sacrificial cord worn by members of the first three classes; शिखासूत्रवान् ब्राह्मणः Tarka K.; विप्रत्वे सूत्रमेव हि
[Bhāg.12.2.3.] The string or wire of a puppet.
A short rule or precept, an aphorism.
A short or concise technical sentence used as a memorial rule; it is thus defined: स्वल्पाक्षरमसंदिग्धं सारवद् विश्वतोमुखम् । अस्तोभमनवद्यं च सूत्रं सूत्रविदो विदुः.
Any work or manual containing such aphoristic rules; e. g. मानवकल्पसूत्र, आपस्तम्बसूत्र, गृह्यसूत्र &c.
A rule, canon, decree (in law).
A girdle; वासः ससूत्रं लघुमारुतोऽहरद् भवस्य देवस्य किलानुपश्यतः
[Bhāg.8.12.23.] A line, stroke.
A sketch, plan; त्वमेव धर्मार्थदुघाभिपत्तये दक्षेण सूत्रेण ससर्जिथा- ध्वरम्
[Bhāg.4.6.44.] Indication, prelude; विशङ्क्य सूत्रं पुरुषायितस्य तद् भविष्यतोऽस्मायि तदा तदालिभिः
[N.16.15.] -Comp.
-अध्यक्षः superintendent of weaving;
[Kau.A.2.] -आत्मन् a. a. having the nature of a string or thread. (-m.) the soul.
-आली a string of beads &c. worn round the neck, a necklace.
कण्ठः a Brāhmaṇa.
a pigeon, dove.
a wag-tail.
-कर्मन् n. n. carpentry; अथ भूमिप्रदेशज्ञाः सूत्रकर्मविशारदाः
[Rām.2.8.1.] ˚विशेषज्ञः a weaver;
[Rām.2.83.12.] -कारः, -कृत् m. m.
an author or composer of Sūtras.
a carpenter.-कोणः,
-कोणकः a small drum shaped like an hourglass (डमरु).
-कोशः a skein of yarn.
-क्रीडा a particular game with strings (one of the 64 kalās).-गण्डिका a kind of stick used by weavers in spinning threads.
-ग्रन्थः a book of a phorisms.
-ग्राह a. a. seizing a thread.
-ग्राहिन् m. m. a draftsman, an architect.-चरणम् N. of a class of Charaṇas or Vedic schools which introduced various Sūtra-works.
तन्तुः a thread, string.
perseverance, energy.
-तर्कुटी a distaff, spindle.
-दरिद्र a. a. 'poor in threads', having a small number of threads, thread-bare; अयं पटः सूत्रदरिद्रतां गतः
[Mk.2.9.] धरः, धारः 'the threadholder', a stage-manager, the principal actor who arranges the cast of characters and instructs them, and takes a prominent part in the Prastāvanā or prelude; he is thus defined: नाट्यस्य यदनुष्ठानं तत् सूत्रं स्यात् सबीजकम् । रङ्गदैवतपूजाकृत् सूत्रधार इति स्मृतः ॥
a carpenter, an artisan.
the author of a set of aphorisms.
an epithet of Indra.
-धृक् m. m.
an architect.
a stage-manager.
-पातः applying the measuring line.-पिटकः N. of one of the three collections of Buddhistic writings.
-पुष्पः the cotton plant.
-प्रोत a. a. fastened. with wires (as puppets).
-भिद् m. m. a tailor.
-भृत् m. m. = सूत्रधार q. v.
यन्त्रम् 'a thread-machine', shuttle.
a weaver's loom; सूत्रयन्त्रजविशिष्टचेष्टयाश्चर्यसञ्जिबहुशालभञ्जिकः
[N.18.13.] a shuttle.
-वापः weaving (threads).
-वीणा a kind of lute.
वेष्टनम् a weaver's shuttle.
the act of weaving.
-शाखम् the body.
-स्थानम् (in medic. works) the first general section (treating of the physician, disease, remedies &c.).