संस्कृत सूची|संस्कृत साहित्य|व्याकरणः|अष्टाध्यायी|अध्याय ६| भाग ३ अध्याय ६ भाग १ भाग २ भाग ३ भाग ४ अध्याय ६ - भाग ३ महर्षि पाणिनी द्वारा रचित अष्टाध्यायी हा संस्कृत व्याकरणावरील एक अत्यंत प्राचीन ग्रंथ आहे, जो ई.पू. ५००व्या शतकात रचला गेला. Tags : ashtadhyayigrammerpaniniअष्टाध्यायीपाणिनीव्याकरण भाग ३ Translation - भाषांतर १ अलुक् उद्त्तरपदे ।२ पञ्चम्याः स्तोक आदिभ्यः ।३ ओजः सहसम्भः तमसः तृतीययाः ।४ मनसः संज्ञायां ।५ आ- ज्ञायिनि च ।६ आत्मनः च पूरणे ।७ वैयाकरण आख्यायां चतुर्थ्याः ।८ परस्य च ।९ हल् अत् अन्तात् सप्तम्याः संज्ञायां ।१० कारनाम्नि च प्राचां हल् आदौ ।११ मध्याद् गुरौ ।१२ अमूर्ध(न्)मस्तकात् स्व अङ्गात् अकामे ।१३ बन्धे च विभाषा ।१४ तत्पुरुषे कृति बहुलं ।१५ प्रावृष्शरद्कालदिवां जे ।१६ विभष वर्षक्षरशरवरात् ।१७ घकालतनेषु कालनाम्नः ।१८ शयवासवासिषु अकालात् ।१९ न इन् सिद्धबध्नातिषु ।२० स्थे च भाषायां ।२१ षष्ठ्याः आक्रोशे ।२२ पुत्रे अन्यतरस्यां ।२३ ऋतो विद्यायोनिसम्बन्धेह्यः ।२४ विभाषा स्वसृ पत्योः ।२५ आनङ् ऋतः द्वंद्वे ।२६ देवताद्वंद्वे च ।२७ ईत् अग्नेः सोमवरुणयोः ।२८ इत् वृद्धौ ।२९ दिवः द्यावा ।३० दिवसः च पृथिव्यां ।३१ उषासा उषसः ।३२ मातरपितरौ उदीचां ।३३ पितरामातरा च छन्दसि ।३४ स्त्रियाः पुंवत् हाषितपुंस्कात् अणूङ् समान अधिकरणे स्त्रियां अपूरणीप्रिया आदिषु ।३५ तसिल् आदिषु आ कृत्वसुचः ।३६ क्यङ् मानिनोः च ।३७ न क उपधायाः ।३८ संज्ञापूरण्योः च ।३९ वृद्धिनिमित्तस्य च तद्धितस्य अरक्तविकारे ।४० स्व अङ्गात् च ईतः अमानिनि ।४१ जातेः च ।४२ पुंवत् कर्मधारयजातीयदेशीयेषु ।४३ घरूपकल्पचेलट्ब्रुवगोत्रमतहतेषु ङ्यः अनेक अचः ह्रस्वः ।४४ नद्याः शेषस्य अन्यतरस्यां ।४५ उक् इतः च ।४६ आत्महतः समान अधिकरणजतीययोः ।४७ द्व्यष्टनः संख्यायां अबहुव्रीहि अशीत्योः ।४८ त्रेः त्रयः ।४९ विभाषा चत्वारिंशत्प्रभृतौ सर्वेषां ।५० हृदयस्य हृद् लेखयत् अण्लासेषु ।५१ वा शोकष्यञ्रोगेषु ।५२ पादस्य पद आजि आति गौपहतेषु ।५३ पद् यति अतदर्थे ।५४ हिमकाषिहतिषु च ।५५ ऋचः शे ।५६ वा घोषमिश्रशब्देषु ।५७ उदकस्य उदः संज्ञायां ।५८ पेषम्वासवाहनधिषु ।५९ एकहल् आदौ पूरयितव्ये न्यारयां ।६० मन्थ ओदनसक्तुबिन्दुवज्रभारहारवीवधगाहेषु च ।६१ इकः ह्रस्वः अङ्यः गालवस्य ।६२ एक तद्धिते च ।६३ ङी आपोः संज्ञाछन्दसोः अहुलं ।६४ त्वे च ।६५ इष्टका इषीकामालाणां चिततूलभारिषु ।६६ ख्- इति अनव्ययस्य ।६७ अरुः द्विषत् अच् न्त स्य मुं ।६८ इचः एक अचः म्रत्ययात् अ ।६९ वाचंयमपुरंदरौ ।७० कारे सत्य अगदस्य ।७१ श्येनतिलस्य पाते ञे ।७२ रात्रेः कृति विभाषा ।७३ नलोपः नञः ।७४ तस्मात्नुट् अचि ।७५ नभ्राज् नपात्नवेदः नासत्यानमुचिनकुलनखनपुंसकनक्षत्रनक्रनाकेषु प्रकृत्या ।७६ एक आदिः च एकस्य च आदुक् ।७७ नगः अप्राणिषु न्यारयां ।७८ सहस्य सः संज्ञायां ।७९ ग्रन्थ अन्त अधिके च ।८० द्वितीये च अनुप अत्यये ।८१ अव्ययीभावे च अकाले ।८२ वा उपसर्जनस्य ।८३ प्रकृत्या आशिषि गोवत्सहलेषु ।८४ समानस्य छन्दसि अमूर्ध(न्)प्रभृति उदर्केषु ।८५ ज्योतिस्जनपदरात्रिनाभिनाम(न्)गोत्ररूपस्थानवर्णवयस्वचनबन्धुषु ।८६ चरणे ब्रह्मचारिणि ।८७ तीर्थे ये ।८८ विभाषा उदरे ।८९ दृश् दृश वतुषु ।९० इदंकिमोरीश्की ।९१ आ सर्वनाम्नः ।९२ विष्व(ञ्)च्देवयोः च टेरद्रि अञ्चतौ वप्रत्यये ।९३ समः समि ।९४ तिरसः तिरि अलोपे ।९५ सहस्य सध्रिः ।९६ सध मादस्थयोः हन्दसि ।९७ द्वि अन्तरुपसर्गेह्यः अपः ईत् ।९८ ऊत् अनोर्देशे ।९९ अषष्ठी अतृतीयस्थस्य न्यस्य दुक् आशिः आशा आस्था आस्थित उत्सुक ऊतिकारकराग छेषु ।१०० अर्थे विभाषा ।१०१ कोः कत् तत्पुरुषे अचि ।१०२ रथवदयोः च ।१०३ तृणे च जातौ ।१०४ का पथि(न्)अक्षयोः ।१०५ ईषदर्थे ।१०६ विभाषा पुरुषे ।१०७ कवं च उष्- णे ।१०८ पथि च छन्दसि ।१०९ पृषोदर आदीनि यथोपदिष्तं ।११० संख्याविसाय ऊर्वस्य अह्नस्य अहन् अन्यतरस्यां ङौ ।१११ ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घः णः ।११२ सहिवहोरोत् अवर्णस्य ।११३ सा- ढ्यै सा- ड्व्ह्वा सा- ढ इति निगमे ।११४ संहितायां ।११५ कर्णे लक्षनस्य अविष्- टाष्ट(न्)पञ्च(न्)मणिभिन्नछिन्नछिद्रस्रुवस्वस्तिकस्य ।११६ नहिवृतिवृषिव्यधिरुचिसहितनिषु क्वौ ।११७ वनगिर्योः संज्ञायां कोटरकिंशुलक आदीणां ।११८ वले ।११९ मतौ बह्वचः अनजिर आदीणां ।१२० शर आदीणां च ।१२१ इकः वहे अपीलोः ।१२२ उपसर्गस्य घञि अमनुष्ये बहुलं ।१२३ इकः काशे ।१२४ दः ति ।१२५ अष्टनः संज्ञायां ।१२६ छन्दसि च ।१२७ चितेः कपि ।१२८ विश्वस्य वसुराटोः ।१२९ नरे संज्ञायां ।१३० मित्रे च ऋषौ ।१३१ मन्त्रे सोम अश्व इन्द्रिय विश्वएव्यय मतौ ।१३२ ओष्सधेः च विभक्तौ अप्रथमा- आं ।१३३ ऋचि तुनुघमक्षुतङ्कुत्र उरुष्या- णां ।१३४ इकः सुञि ।१३५ द्व्यचः अतः तिङः ।१३६ निपातस्य च ।१३७ अन्येषां अपि दृश्यते ।१३८ चौ ।१३९ सम्प्रसारणस्य । N/A References : N/A Last Updated : January 17, 2018 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP