संस्कृत सूची|पूजा विधीः|व्रतोद्यापन प्रयोगः| पूजा भाग ८ व्रतोद्यापन प्रयोगः पूजा भाग १ पूजा भाग २ पूजा भाग ३ पूजा भाग ४ पूजा भाग ५ पूजा भाग ६ पूजा भाग ७ पूजा भाग ८ पूजा भाग ९ पूजा भाग १० पूजा भाग ११ पूजा भाग १२ पूजा भाग १३ पूजा भाग १४ पूजा भाग १५ पूजा भाग १६ पूजा भाग १७ पूजा भाग १८ पूजा भाग १९ पूजा भाग २० पूजा भाग २१ पूजा भाग २२ पूजा भाग २३ पूजा भाग २४ पूजा भाग २५ पूजा भाग २६ पूजा भाग २७ पूजा भाग २८ पूजा भाग २९ पूजा भाग ३० पूजा भाग ३१ पूजा भाग ३२ पूजा भाग ३३ पूजा भाग ३४ पूजा भाग ३५ पूजा भाग ३६ पूजा भाग ३७ पूजा भाग ३८ पूजा भाग ३९ पूजा भाग ४० पूजा भाग ४१ पूजा भाग ४२ पूजा भाग ४३ पूजा भाग ४४ पूजा भाग ४५ पूजा भाग ४६ पूजा भाग ४७ पूजा भाग ४८ पूजा भाग ४९ पूजा भाग ५० पूजा भाग ५१ पूजा भाग ५२ पूजा भाग ५३ व्रतोद्यापन प्रयोगः - पूजा भाग ८ व्रत केल्यावर त्याचे उद्यापन पूर्ण झाल्याशिवाय फळ मिळत नाही, म्हणून उद्यापनांच्या प्रयोगांचा संग्रह. व्रत उद्यापनाने यजमानाची कर्मपूर्ति होते. Tags : dharmavratउद्यापनधर्मव्रत पूजा भाग ८ Translation - भाषांतर ततः । समस्तदेवदेवेश सर्वतृप्तिकरं परम् ॥ अखंडानंदसंपूर्ण गृहाणजलमुत्तमम् ॥१॥इत्याचमनं दद्यात् ॥ (तांबूलम्) पूगीफलं महद्दिव्यं नागवल्लीदलैर्युतम् । एलाचूर्णादिसंयुक्तं तांबूलं प्रतिगृह्यताम् ॥ ॐ अमुकदेवाय० तांबूल स० ॥१॥(ऋतुफलम्)॥ इदंफलं मया देव स्थापितं पुरतस्तव ॥ तेन मे सफलावाप्तिर्भवेज्जन्मनिजर्मनि । ॐ याः फलिनीर्य्याऽअफलाऽअपुष्पायाश्वपुष्पिणीः ॥ वृहस्पतिप्रसूतास्तानोमुञ्चन्त्वर्ठहसः ॥ ॐ भू० अमुकदेवाय० फलंस० ॥१५॥(दक्षिणा) हिरण्यगर्भगर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः ॥ अनन्तपुण्यफलदमतः शांतिं प्रयच्छमे । ॐ हिरण्यगर्भः समवर्त्तताग्रेभूतस्यजातःपतिरेकऽआसीत् । सदाधारपृथिवींद्यामुतेमाङ्कस्मैदैवायहविषव्विधेम ॥ ॐ भू० अमुकदेवाय दक्षिणां० । इति नारिकेलसहितां दक्षिणां समर्पयेत् ॥१६॥(कर्पूरर्तिक्यम) कदलीगर्भसंभूतं कर्पूरं च प्रदीपितम् । आरार्तिक्यमहं कुर्वे पश्य मे वरदो भव ॥ ॐ इद्र्ठहविःप्प्रजननम्मेऽस्तुदशवीर र्ठसर्व्वगणस्वस्तये ॥ आत्मसनिप्रजासनिपशुसनिलोकसन्न्यभयसनि अग्रिःप्प्रजाम्बहुलाम्मेकरोत्वन्नम्पयोरेतोऽअस्मासुधत्त ॥ ॐ भू० अमुकदेवाय नमः कर्पूरार्तिक्यं प्रदर्शयामि ॥ इति यथाचारं नीराजनं कुर्यात् ॥१७॥(प्रदक्षिणा) यानि कानि च पापानि जन्मांतरकृतानि च । तानि सर्वाणि नश्यंतु प्रदक्षिणपदेपदे ॥ ॐ सप्तास्यासन्परिधयस्त्रिःसप्तस मिधःकृताः । देवायज्ञन्तन्न्वानाऽअबध्रन्न्पुरुषम्पशुम ॥ ॐ अमुकदेवाय० प्रदक्षिणां समर्पयामि ॥१८॥(इति विष्णौ चतस्त्रः प्रदक्षिणाः४ शिवे तिस्त्रः ३। दुर्गायामेका १ गणेशे तिस्त्रः३ रवौ सप्त ७ प्रदक्षिणाः कार्याः) ततो नानापत्रपुष्पैः पुष्पांजलिं । सेवन्तिकाबकुलचंपकपाटलाब्जैः पुन्नागजातिकरवीरसालपुष्पैः । बिल्वप्रवालतुलसीदलमंजरीभिस्त्वां पूजयामि जगदीश्वर मे प्रसीद । ॐ यज्ञेनयज्ञमयजन्तदेवास्तानिध्रस्तानिध्रर्म्मणिप्रथमान्न्यासन् ॥ तेहनाकम्महिमानः सचन्तयत्रपूर्वेसाध्याः सन्तिदेवाः ॥ ॐ अमुकदेवाय० पुष्पंजर्लिं समर्पयामि ॥१९॥(प्रणामः) ॐ नमः सर्वहिता र्थाय जगदाधारहेतवे ॥ साष्टांगोयं प्रणामस्ते दीनत्वेन मया कृतः ॥२०॥इति साष्टांगं प्रणम्य विशेपार्घ्यं दद्यात् ॥ ताम्रपात्रे जलगंधाक्षतपुष्पाणि फलं हिरण्यं नारिकेलं च गृहीत्वा जानुभ्यां धरिणीं गत्वा । ॐ नारायण जगन्नाथ लक्ष्मीकान्त अयानिधे ॥ गृहाणार्घ्यं दातं व्रतसंपूर्तिहेतवे ॥१॥इत्यर्घ्यं दत्त्वा । यन्मया भक्तुयुक्तेन पत्रं पुष्पं फलं जलम् ॥ प्रकल्पितं च नैवेद्यं तद्धुहाण जगत्पते ॥२१॥इति देवाय निवेदयेत् ॥ ततो ब्राह्मणान्संपूज्य गीतशास्त्रपुराण कथाश्रवणादिना जागरपूर्वकं रात्रिं निनयेत् ॥ ततःप्रातः आचार्यो यजमानश्व नित्यकर्म समाप्य पूर्वाऽऽवाहितमंडलदेवताः पंचोपचारैः संपूज्य होमं कुर्यात् ( न रात्रौ होमः पूर्वाह्र एव देवानां काल त्वात् ) अथशिवव्रतोद्यापनेषु लिंगतोभद्रपूजाप्रयोगः ॥ आचम्य । प्राणानायम्य देशकालौ संकीर्त्य । अद्यामुकशिवव्रतोद्यापनकर्मणि श्रीभवानीशंकरप्रीत्यर्थम् एवद्दरदशलिंगतोभद्रमंडले देवतावाहनं प्रतिष्ठापूजनं च करिष्ये इति संकल्प्य पुष्पाक्षतानादाय मण्डलवाह्ये ईशानकोणे ॐ गुरुवे नमः गुरु मावाहयामिस्थापयामि १ (एवं सर्वत्र) अग्रेय्याम् ॐ गणपतये नमः २ नैऋत्यां ॐ दुर्गायै नमः ३ वायव्याम् ॐ क्षेत्रपालाय नमः ४ (ततो भद्रमध्ये) ॐ सदाशिवाय नमः ५ (अष्टदले) पूर्वस्यां दिशि ॐ कालाग्निरुद्राय नमः ६ ॐ कूर्माय नमः ७ ॐ मंडूकाय नमः ८ (आग्नेय्याम्) ॐ वाराहाय नमः ९ ॐ अनंताय नमः १० (दक्षिणे) ॐ पृथिव्यै नमः ११ ॐ स्कंदाय नमः १२ ॐ सुधासिं धवे नमः १३ (नैऋत्याम्) ॐ नलाय० १४ पद्माय० १५ (पश्चिमे) ॐ पत्रेभ्यो० १६ ॐ केसरेभ्यो० १७ ॐ कर्णिकायै० १८ (वायव्याम्) ॐ सिंहाय नमः १९ ॐ पद्मासनाय० २० (उत्तरे) ॐ धर्माय० २१ ज्ञानाय० २२ ॐ वैराग्याय० २३ (ऐशान्याम्) ॐ ऐश्वर्याय० २४ ॐ चिदाकाशाय० २५ (पद्ममध्ये) ॐ योगपीठत्मने० २६ (कर्णिकोपरि) पूर्वे ॐ पृथिव्यै० २७ दक्षिणे ॐ कपालाय० २८ पश्चिमे ॐ सप्तसरिध्घ० २९ उत्तरे ॐ सप्तसागरेभ्य० ३० कर्णिका समीपे चत्वारि श्वेतभद्राणि तद्देवतास्थापनम् ॥ पूर्वे ॐ तत्पुरुषाय० ३१ दक्षिणे ॐ अघोराय० ३२ पश्चिमे ॐ सद्योजाताय ० ३३ उत्तरे ॐ वामदेवाय०३४ (अथ तत्समीपे कृष्णानि अष्टौभद्राणि तद्देवतास्थापनम् ऐशान्यादिक्रमेण) ऐशान्ये० ॐ भगवत्यै० ३५ पूर्वे ॐ उमाभै० आग्नेय्याम् ॐ शंकरप्रियायै० ३६ दक्षिणे ॐ पार्वत्यै ३७ नैऋत्ये ॐ गौर्य्यै० ३८ पश्चिमे ॐ काल्यै ३९ वायव्याम् ॐ कौर्म्यै०४९ उत्तरे ॐ विश्वंभर्य्यै० ४१ ततः कृष्णभद्राणामधः अष्टो रक्तभद्राणि तद्देवतास्थापनम् । ऐसान्याम् ॐ नंदिने नमः ४२ पूर्वे ॐ महाकालाय० ४३ आग्नेय्याम ॐ वृषभाय० ४४ दक्षिणे ॐ भृङरिटिने०४५ नैऋत्याम् ॐ स्कंदाय० ४६ पश्चिमे ॐ उमा पतये० ४७ वायव्याम् ॐ चंडेश्वराय० ४८ उत्तरे ॐ सोमसूत्राय० ४९ अथ लिंगोपरि चत्वारि श्वेतभद्राणि तद्देवतास्थापनम् । पूर्वे ॐ धात्रे नमः ५० दक्षिणे ॐ मित्राय० ५१ पश्चिमे ॐ यमाय० ५२ उत्तरे ॐ रुद्राय० ५३ ततस्तत्समीपे लिंगोपरि अष्टौ पीतभद्राणि तद्देवतास्थापनम् । ऐशान्याम् ॐ वरुणाय० ५४ पूर्वे ॐ सूर्य्याय० ५५ आग्नेय्याम् ॐ भगाय० ५६ दक्षिणे ॐ विवस्वते० ५७ नैऋते ॐ पुरुषोत्तमाय ५८ पश्चिमे ॐ सवित्रे० ५९ वायव्याम् ॐ त्वष्ट्रे नमः ६० उत्तरे ॐ विष्णवे नमः ६१ ततो द्वादशलिंगदेवतास्थापनं पूर्वादिक्रमेण । (पूर्वे) ॐ शिवाय० ६२ ॐ एकनेत्राय० ६३ ॐ एकरुद्राय० ६४ (दक्षिणे) ॐ त्रिमूर्तये० ६५ ॐ श्रीकंण्ठाय ६६ ॐ वामदेवाय०६७ (पश्चिमे) ॐ ज्येष्ठाय० ६८ ॐ श्रेष्ठाय० ६९ ॐ रुद्राय०॥ ७० (उत्तरे) ॐ कालाय ० ७१ ॐ कलविकर्णाय० ७२ ॐ बलविकर्णाय० ७३ अथ श्वेतशोडश्वापीदेवतास्थापनम् । ईशान्यादि क्रमेण । ॐ अणिमायै० ७४ ॐ महिमायै० ७५ ॐ लघिमायै० ७६ ॐ गरिमायै० ७७ ॐ प्राप्त्यै० ७८ ॐ प्राकाम्यायै० ७९ ॐ ईशितायै० ८० ॐ वशितायै० ८१ पुनः ईशानादिक्रमेण । ॐ ब्राह्मयै० ८२ ॐ माहेश्वर्य्यै० ८३ ॐ कौमार्यै० ८४ ॐ वैष्णव्यै० ८५ ॐ वाराह्यै० ८६ ॐ इन्द्राण्यै० ८७ ॐ चामुंडायै० ८८ ॐ चंडिकायै ८९ ततः वापीसमीपे अष्टौ रक्तभद्राणि तद्देवतास्थापनम् ॥ ईशा नादिक्रमेण ॥ ॐ असितांगभैरवाय ० ९० रुरुभैरवाय० ९१ ॐ चण्डभैरवाय० ९२ ॐक्रोधभैरवाय० ९३ ॐ उन्मत्तभैरवाय० ९४ कालभैरवाय० ९५ ॐ भीषणभैरवाय० ९६ ॐ संहारभैरवाय० ९७ अथाष्टवल्लीदेवतास्थापनम् ॥ ईशानादिक्रमेण ॥ ॐ घृताच्यै० ९८ ॐ मेनकायै० ९९ ॐ रंभायै० १०० ॐ उर्वश्यै० १०१ ॐ तिलोत्तमायै- १०२ ॐ सुकेश्यै० १०३ ॐ मंजुघोषायै० १०४ ॐ अप्सरायै- १०५ ततो मंडलमध्ये परिधिसमीपे श्रृङ्खलादेवतास्थापनम् ॥ आग्नेय्यादिक्रमेण ॥ ॐ भवाय० १०६ ॐ शिवाय० १०७ ॐ रुद्राय० १०८ ॐ पशुपतये० १०९ ॐ उग्राय० ११० ॐ महादेवाय० १११ ॐ भीमाय० ११२ ॐ ईशानाय० ११३ ॐ अनंताय० ११४ ॐ वासुकये० ११५ ततो नैऋत्यपरिधिसमीपे श्रृंखलादेवताः ॥ ॐ तक्षकाय० ११६ ॐ कुरलीरकाय० ११७ ॐ कर्कोटकाय० ११८ ॐ शंखपालाय०११९ ॐ कंबलाय० १२० ॐ अश्वतराय० १२१ ॐ वैन्याय० १२२ ॐ अंगाय० १२३ ॐ हैहयाय० १२४ ॐ अर्जुनाय० १२५ ततो वायव्ये दश श्रृंखलादेवताः ॥ ॐ शाकुंतलाय० १२६ ॐ भरताय० १२७ ॐ नलाय० १२८ ॐ रामाय० १२९ ॐ सार्वभौमाय० १३० ॐ निषधाय० १३१ ॐ विंध्याचलाय० १३२ ॐ माल्यवते० १३३ ॐ पारियात्राय० १३४ ॐ सह्याय १३५ ततः ईशान्यपारिधिसमीपे दश श्रृखलादेवताः ॥ ॐ हेमकूटाय० १३६ ॐ गंधमादनाय० १३७ ॐ कुलाचलाय० १३८ ॐ हिमवते० १३९ ॐ रैवता चलाय० १४० ॐ देवगिरये० १४१ ॐ मलयाचलाय० १४२ ॐ कनकाचलाय० १४३ ॐ पृथिव्यै० १४४ ॐ अनंताय० १४५ अथ चतुर्दिक्षु खंडेन्दुदेवतास्थापनम् ॥ ईशान्यादिक्रमेण ॥ ऐशान्याम् । ॐ अश्विनीकुमाराभ्यां १४६ आग्नेय्याम् ॐ विश्वेभ्योदेवेभ्यो० १४७ नैऋत्याम् ॐ पितृभ्यो० १४८ वायव्याम् ॐ नागेभ्यो० १४९ ततो मंडलाद्वहिः प्रथमं सत्त्वपरिधौ पूर्वादिक्रमेण देवताः । ॐ इंद्रायः १५० ॐ अग्नये १५१ ॐ यमाय० १५२ ॐ निऋतये० १५३ ॐ वरुणाय० १५४ ॐ वायवे० १५५ ॐ कुबेराय० १५६ ॐ ईशानाय० १५७ (इंद्रेशानयोर्मध्ये) ॐ ब्राह्मणे नमः १५८ (वरुणनिऋत्योर्मध्ये) ॐ अनंताय० १५९ तद्वहिः रजःपरिधौ पूर्वादिक्रमेण देवताः । ॐ वज्राय० १६० ॐ शक्तये० १६१ ॐ दंडाय० १६२ ॐ खङाय० १६३ ॐ पाशाय० १६४ ॐ अंकुशाय० १६५ ॐ गदायै ॐ त्रिशूलाय० १६७ ॐ पद्माय० १६८ ॐ चक्राय० १७९ तद्वहिस्तमोमयकृष्णपरिधौ पूर्वादिक्रमेण देवताः । ॐ कश्यपाय० १७० ॐ अत्रये० १७१ ॐ भरद्वाजाय० १७२ ॐ विश्वमित्राय० १७३ ॐ गौतमाय० १७४ ॐ जमदग्नये० १७५ ॐ वसिष्ठाय० १७६ ॐ अरुंधत्यै० १७७ (ततःपूर्वे) ॐ ऋग्वेदाय० १७८ दक्षिणे ॐ यजुर्वेदाय० १७९ पश्चिमे ॐ सामवेदाय० १८० उत्तरे ॐ अथर्ववेदाय० १८१ एवं देवताः संस्थाप्य ॐ मनोपूजूतिरिति पुष्पाणि विकीर्य । ॐ द्वादशलिंगतोभद्रंडलदेवताभ्यो नमईति षोडशोपचारैः संपूज्य प्रणमेत् ॥ ततो मंडलमध्येमहीद्यौरिति पूर्वोर्क्तैर्मत्रैस्ताम्रकलशं पूर्णपात्र निधानांतं पूर्ववत्संस्थाप्य तत्र वरुणमावाह्य संपूज्य तदुपरि प्रधानदेवशिवप्रतिमामग्न्युत्तारणपूर्वकं संस्थाप्य पुरुषसूक्तेन संपूज्य रुद्राध्यायोक्तषोडशंमंत्रैः प्रार्थयेत् ॥ इति रुद्रयामलोक्तद्वादशलिंगतो भद्रमंडलपूजाप्रयोगः ॥ अथशिवव्रतेषु देवीव्रतेषु साधारणतया एकलिंगतोभद्रादिसर्वमंडलदेवतापू जनप्रयोगः ॥ देशकालौ संकीर्त्य । मया पूर्वाचरितस्य अमुकव्रतस्य उद्यापनकर्मणि श्रीभवानीशंकर प्रीतये अस्मिन् लिंगतोभद्रंमंडले यथोक्तदेवतास्थापनमहंकरिष्ये । इति संकल्प । पुष्पाक्षतान् गृहीत्वा । ब्रह्मदिदेवान् (पूर्वोक्तसर्वतोभद्रदेवतानां वैदिक्तैर्मत्रैः) प्रणवाद्यैर्नाममंत्रैर्वा स्थापयेत् ॥ तद्यता (मध्ये) ॐ ब्रह्मणे नमः ब्रह्मणमावाह्यामि स्थापयामि १ (एवंसर्वत्र) (पूर्वे) ॐ इंद्रायनमः २ (आग्नेय्याम्) ॐ अग्नये०३ (दक्षिणे ॐ यमाय ०४ (नैऋत्याम्) ॐ निऋतये०५ (पश्चिमे) ॐ वरुणाय०६ (वायव्याम्) ॐ वायवे०७ (उत्तरे) ॐकुबेराय०८ (ऐशान्याम्) ॐ ईशानाय०९ (ईशानपूर्वयोर्मध्ये) ॐ अष्टवसुभ्यो नमः १० (इंद्राग्न्योर्मध्ये) ॐ एकादशरुद्रेभ्यो० ११ (अग्नियमयोर्मध्ये) ॐ द्वादशादित्येभ्यो० १२ यमनिऋत्योर्मध्ये ॐ अश्विभ्यां नमः १३ निऋतिवरुणयोर्मध्ये ॐ विश्वेभ्यो देवेभ्यो नमः । तत्रैव ॐ पितृभ्यो नमः १४ वरुणवाय्वोर्मध्ये ॐ नागेभ्यो० १५ वायूत्तरयोर्मध्ये ॐ स्कंदाय०१६ उत्तरेशानयोर्मध्ये ॐ वृषभायनमः१७ ततः ईशानादिदलेषु ॐ दक्षाय नमः ॥१८ ॐ विष्णवेनमः १९ ॐ दुर्गायै ०२०ॐ स्वधायै०२१ ॐ मृत्युरोगेभ्यो नमः २२ ॐ समुद्रेभ्यो नमः २३ ॐ सरिद्धयो नमः २४ ॐ मरुद्धयो नमः २५ ॐ गणपतये नमः २६ (मध्ये) ॐ पृथिव्यै नमः २७ तदुपरि ॐ मेरवे नमः २८ तदुपरि प्रधानदेवपीठाय नमः २९ ततो मंडलाद्वहिः ईशानादिक्रमेण । ॐ त्रिशूलायनमः ३० ॐ वज्राय० ३१ ॐ शक्तये० ३२ ॐ दंडाय०३३ ॐ खडाय ०३४ ॐ पाशाय० ३५ ॐ अंकुशाय० ३६ ॐ गदायै०३७ पुनः ईशानादिक्रमेण ॐ वृषभाय नमः ३८ ॐ ऐरावताय०३९ ॐ मेषाय० ॐ महिषाय० ४१ प्रेताय० ४२ ॐ मकराय० ४३ ॐ मृगाय०४४ ॐ हिरण्याय ०४५पुनः ईशानादिक्रमेण ॐ अरुंधत्यै नमः ४६ ॐ गौतमाय० ४७ ॐ अत्रये० ४८ ॐ भरद्वाजाय० ४९ ॐ विश्वामित्राय० ५० ॐ कश्यपाय ० ५१ ॐ जमदग्नये० ५२ ॐ वसिष्ठाय०५३ पुनः ईशानादिक्रमेण ॐ आदित्याय नमः ५४ ॐ सोमाय नमः ५५ ॐ भौमाय नमः ५६ ॐ बुधाय नमः ५७ ॐ बृहस्पतये नमः ५८ ॐ शुक्राय नमः ५९ ॐ शनैश्वराय नमः ६० ॐ राहवे नमः ६१ (मंडलमध्ये) ॐ केतवे नमः ६२ पुनः ईशानादिक्रमेण । ॐ वैनायक्यै० ६३ ॐ ॐ ऐंद्रयै नमः ६४ ॐ कौमार्यै नमः ६५ ॐ ब्राह्यै नमः ६६ ॐ वाराह्यै नमः ६७ ॐ चामुंडायै नमः ६८ ॐ वैष्णव्यै नमः ६९ ॐ माहेश्वर्य्यै नमः ७० एवं सप्तति ७० मंडलदेवताः संस्थाप्य षोडशोपचारैः पूजयेत् ॥ इत्येकलिंगतोभद्रादिपंचविंशतिलिंगयोभद्रान्तमंडलदेवतापूजनप्रयोगः ॥ गणपतिसूर्यादिसर्वदेवताव्रतोद्यापनेषु पूर्वोक्तसर्वतोभद्रमंडलपूजनं कार्य्यम् ॥ अथ होमविधानम् ॥ तत्रादौ कुशकण्डिका ॥ साचार्यो यजमानः प्रातर्नित्य कर्म कृत्वा स्वासने प्राङमुख उपविश्य आचम्य प्राणानायम्य देशकालौ संकीर्त्य । मया पूर्वाच रितस्य अमुकव्रतस्य सांगतासिद्धिद्वारा श्रीपरमेश्वरप्रीत्यर्थ तदंगभुतं विहितहवनंकरिप्ये इति संकल्प्य अग्न्यायतनस्य समंतादू ऐशानीं दिशमारभ्य प्रदक्षिणं सोदकेन पाणिना त्रिः परिभृज्य पात्रासादनं कुर्यात् । तद्यथा । आचार्योऽग्रेर्दक्षिणतः परिस्तरणभूमिं त्यक्त्वा ब्रह्मणे कुशाद्यासनं दत्त्वातदुपरि प्राग ग्रान्कुशानास्तीर्य ब्रह्माणमग्निप्रदक्षिणक्रमेणानीय अस्मिन्नमुकव्रतोद्यापनहोमकर्मणि त्वं मे ब्रह्मा भव इत्यभिधाय वरणकर्म्मणापूर्वसंपादितं ब्राह्मणं तदभावे पंचाशत्कुशनिर्मित्तं कल्पितासने उपवेशयेत् ॥ ततः प्रणीतापात्रं पुरतः कृत्वा वारिणापूर्य्य कुशत्रयेणाच्छाद्य ब्रह्मणो मुखमवलोक्य अग्नेरुत्तरतः कुशोपरि निदध्यात् ॥ (परिस्तरणम्) बर्हिषश्वतुर्थभागमादाय चतुर्भिश्वतुर्भिर्दर्भैरुत्त राग्रैः प्राच्याम् १ प्रागग्रैर्दक्षिणस्याम् २ उदग्रैः प्रतीच्याम् ३ पुनः प्रागग्रैरग्नितः उदीच्याम् ४ परिस्तरणं कुर्य्यात् ॥ततोऽग्नेरुत्तरतः पश्चिमादिशि पवित्रच्छेदनार्थ कुशत्रयम् ३ पवित्रकरणांर्थ पवित्रे साग्रे अनंतर्गर्भे द्वेकुशपत्रे २ प्रोक्षणीपात्रम् १ आज्यस्थाली १ चरुस्थाली १ संमार्जनकुशाः पंच ५ उपयमनकुशाःसप्त ७ समिधस्तिस्त्रः पालाश्यः प्रादेशमात्राः ३ स्त्रुवः खादिरो हस्तमात्रः १ आज्यं गव्यम् ॥ चर्वथास्तुंडुलाः ॥ तिलादिहोमद्रव्यम् ॥ पूर्णपात्रम् १ दक्षिणो वरो वा ॥ पवित्रच्छेदनकुशानां पूर्वपूर्वदिशि क्रमेणासादनीयम् ॥ ततः पवित्रच्छेदनम् ॥ पवित्र करणम् ॥ द्वयोः पवित्रयोरुपरि पवित्रत्रयं निधाय अग्रतः प्रादेशमात्रं विहाय त्रिभिः कुशैर्द्वैकुश तृणे प्रच्छिद्य द्वयोर्मूलं चोत्तरतः क्षिपेत् ॥ ततः सपवित्रहस्तेन प्रणीतोदकं त्रिः प्रोक्षणीपात्रे निक्षिप्य अनामिकांगुष्ठाभ्यामुत्तराग्रे पवित्रे गृहीत्वा त्रिभिरुल्पवनम् ॥ प्रोक्षणीपात्रस्य सव्यहस्ते करणम्-अनामिकांगुष्ठाभ्यां पवित्रे गृहीत्वा त्रिरुद्दिंगनम् ॥ ततः प्रणीतोदकेन प्रोक्षणीप्रोक्षणम् ॥ प्रोक्षणीजलेन आज्यस्थाल्यादीनि पूर्णपात्रपर्यंतानि क्रमेणैकैकशः प्रोक्ष्य असंचरे प्रणीता ग्न्योरंतराले प्रोक्षणीपात्रं निधाय आसादितमाज्यं पश्वादग्नेर्निहितायामाज्यस्थाल्यां प्रक्षिप्य चरुस्थाल्यां प्रणीतोदकमासिच्य आनादितांस्तंडुलान्प्रक्षिप्त ततः आज्यं ब्रह्याऽधिश्रयति॥ तदुत्तरतःस्वयं चरुमेव युगपदग्नावारोप्य ईषच्छृते चरौ ज्वलत्तृणोल्मुकं प्रदक्षिणम् आज्यचर्वोः समंताद्धामयेत् ॥ ततो दक्षिणपाणिना स्त्रुवमादाय अधोमुखमग्नौ ताषयित्वा सव्ये पाणौ कृत्वा दक्षिणेन सम्मार्जनाग्रैर्मूलग्रपर्य्यतं मूलैग्रमारभ्य अधस्तन्मूलपर्य्यतं संमृज्य प्रणीतोदकेनाभिषिच्य पुनः प्रताप्य दक्षिणतो निदध्यात् ॥ ततः आज्यमुत्थाप्य चरोः पूर्वेण नीत्वाऽग्नेरुत्तरतः स्थापयित्वा चरुमुत्थाप्य आज्यस्य पश्चिमतो नीत्वाज्यस्योत्तरतः स्थापयित्वा आज्यमग्नेः पश्वादानीय चरुं चानीय आज्यस्तोत्तरतो निदध्यात् ॥ ततः पूर्वपवित्राभ्यामाज्यमुत्पूय अवलोक्य तस्मांदपद्रव्यनिरसनं पुनः प्रोक्षण्युत्पवनम् ॥ तत उपगमनकुशानादाय उत्तिष्ठन्प्रजापतिं मनसा ध्यात्वा तूष्णीमग्नौ घृताक्ताः समिधस्तिस्त्रः प्रक्षिपेत् ॥ तत उपविश्य प्रोक्षण्युदकेन सपवित्रेणाग्निमीशानाद्युदक्यपर्यतं परिषिच्य दक्षिणं जान्वाच्य ब्रह्मणान्वारब्धः यजमानेनान्वारब्धश्व समिद्धतमे ग्रौ स्त्रुवेणाज्याहुतीर्जुहुयात् ॥ ( तत्राघारावाज्यभागादिषु स्त्रुवावस्थितहुतशेषघृतस्य प्रोक्षणीपात्रे प्रक्षेपः । ततो यजमानेन द्रव्यत्यागः कार्यः ॥ सर्वत्र यथाकालं प्रत्याहुतित्यागस्य कर्तुमशक्यत्वात् ) देशकालौ संकीर्त्य अस्मिन्नमुकव्रतोद्यापनहोमकर्माणि इदं संपादितं चरुतिलाज्यहविर्दव्यं याया वक्ष्यमाणदेवातास्तस्यैतस्यै देवातायै न मम यथा दैवतमस्त्विति द्रव्यत्यागं कुर्यात् ॥ अश्वहोमः ॥ आज्येन (अग्नेरुत्तरभागे) ॐ प्रजापतये स्वाहा इदं प्रजा पतये न मम ॥ (अग्नेर्दक्षिणभागे) ॐ इन्द्राय स्वाहा इदमिंद्राय न मम ॥ इत्याघारौ ॥ (मध्ये समिद्धतमे) ॐ अग्नये स्वाहा इदमग्नये न मम ॥ ॐ सोमाय स्वाहा इदं सोमाय न मम ॥ इत्याज्यभागौ ॥ अथाचार्य्योऽग्निं संपूज्य पुरुषसूक्तेन ॥ जितं ते पुण्डरीकाक्ष इत्यादि महापुरुषविद्यास्तवेन च प्रार्थयेत् ॥ अथ तिलाज्यचरुपक्कहोमः ॥ (स च अनन्वारब्धकर्तृकः) तत्रादौ सूर्यादिनवग्रहेभ्य श्वरुशाकल्यसहिताऽर्कादिसमिधस्तत्तन्मंत्रांते प्रत्येकमष्टाष्टसंख्ययाजुहुयात् ॥ तत्र क्रमः ॥ ॐ गणानांत्वागणपतिर्ठहवामहेप्रियाणंत्वाप्रियतिर्ठहवामहेनिधीनांत्वानिधिपतिर्ठहवामहेव्वसो मम ॥ आहमजानि गर्भधमात्वजासिगर्भधम् स्वाहा ॥ इदंगणपतये ॥ १ ॐ आकृष्णेनरज सावर्तमानोनिवेशयन्नमृतंमर्त्यच ॥ हिरण्ययेनसवितारथेनादेवोयातिभुवनानिपश्यनस्वाहा ॥ इदं सूर्याय १ ॐ इदंदेवाऽसपत्नर्ठसुवध्वंमहतेक्षत्रायमहतेज्यैष्ठयायमहतेजानराज्यायैद्र स्येन्द्रियाय ॥ इमममुष्यपुत्रममुष्यैपुत्रमस्यैव्विशऽएषवोमीराजासोमोऽस्माकंब्राह्मणाना राजा स्वाहा ॥ इदं चन्द्रमसे २ ॐ अग्निर्मूर्द्धादिवःककुत्पतिःपृथिव्याऽअयम् ॥ अपा रेता सिजिन्व तिस्वाहा ॥ इदं भौमाय ३ ॐ उद्बुध्यस्वाग्नेप्रतिजागृहित्वमिष्टापूर्तेसर्ठसृजेथामयं च ॥ अस्मिन्त्स धस्थेऽअध्युत्तरस्मिन्विश्वेदेवायजमानश्वसीदतस्वाहा ॥ N/A References : N/A Last Updated : May 30, 2011 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP