दुमाला

A dictionary, Marathi and English

दुमाल्यावर पाठविणें g. of o. To send in pursuit of. दुमाल्यास लावणें g. of o. To append unto; to subjoin, attach, annex. 2 To make over to the charge, care, disposal, or execution of.
That will revert on vacation by the present proprietor to the sovereign &c., reversionary. 2 That has two proprietors or masters--a town, land &c. Ex. पुणें तालुख्यांत दुमाले- गांव पंचवीस आणि खालसा पौणशें. 3 That has a long back or hinder part--a चिरा, तोड, फाड, i. e. a hewn stone.

Aryabhushan School Dictionary

 m  The hinder or back part. Fig. Supporting, seconding, backing.
दु० धरणें, धरुन असणें   &c. To resort to or cling to for protection or support.
दु० सोडणें   To let go one's hold of or upon.
दुमाल्यावर असणें   To be at the back of.
दुमाल्यावर पाटविणें   To send in pursuit of.
a   Reversionary. That has two proprietors or matters-a town, land &c. That has a long back or hinder part-a चिरा, तोड, फाड, i.e., a hewn stone.

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. तलवारीच्या मुठींत गढलेला भाग . - प्रश ५३ .
 पु. १ मागची बाजू ; पिच्छाडी . २ ( ल . ) दुजोरा ; मदत ; पाठबळ . ( क्रि० देणे ; एखाद्याचा दुमाला राखणे ; ठेवणे ; उचलणे ; संभाळणे ; पुरविणे ). ३ पाठलाग ; पिच्छा . पाखाड्यांनी पाठी पुरविला दुमाला । तेथे मी विठ्ठला काय बोलो । - तुगा ८९२ . एक ससा पैदा झाला त्याने कुतरियाचा दुमाला घेऊन कुतरा मारिला . - भाअ १८३४ . ४ रुंदी ; विस्तार ; भिंतीत झांकला जावयाचा भाग ; खोली ( चिरा , इमारतीचा दगड , तोड , फाड इ० कांसंबंधी ). दुमालदार पहा . डबर मिळतील तितके समचतुष्कोन चांगल्या दुमाल्याचे , उचलण्याजोगे असावे . - मॅरट २ . [ फा . दुम्बाला ] ( वाप्र . )
वि.  १ दोन मालक असणारा गांव , वतन . २ जमीनमहसुलासंबंधी सरकारच्या हक्कापुरता कोणा मनुष्यास सर्वांशी अगर अंशतः दिलेला हक्क . पुणे तालुक्यांत दुमालेगांव पंचवीस आणि खालसा पौंणशे . ३ सरकारखालसातीकडे नसून लोकांकडे परभारे माफीने चालणारा गांव , जमीन इ० याचे इनाम , सरंजाम , इसाफत , अग्रहार , पासोडी , हाडवळा , खैरात , बालपरवर्षी , नानपरवर्षी , सरदेशमुख , चौथाई , जाहगिर , मोकासा , साहोत्रा , वेचणी , गिराणी , पसाइत , चाकराइत , वजिफा , गिरास , सौदिया , वांटा इ० बावीस प्रकार आहेत . - इनाम २५ . ४ स्वाधीन ; हस्तगत . मौजे मजकूर हा गांव यांचे दुमाला करुन ... ... - वाडसमा २ . ९५ . ५ पूर्वीच्या मालकाचा निर्वंश झाल्यावर सरकारजमा होणारे ( इनाम ) [ दु = दोन + माल = मत्ता ; फा . दुबाल ] दुमाला , दुबाला , दुमाळा - ळे - क्रिवि . ताब्यांत . पैकी नीम चावर आपले दुमाला केले आहे . - शिवचरित्र साहित्य २ . १६३ . कुलबाब , कुलकानू दुबाला असे - शिवचरित्र साहित्य २ . १६३ . दुमाल अम्मल - पु . दोन सरकारांचा अम्मल ; सरकारी व जहागिरी असे दोन अम्मल ; दोन मालकांचा ताबा . [ दुमाला + अम्मल ] दुमाल झाडा - पु . १ दुमाले गांवांची यादी . २ दुमाल जमिनीच्या मालकीसंबंधी सरकारी चौकशी . दुमालदार - पु . दुमाले गांवाच्या ( दोन ) मालकांपैकी प्रत्येक ; इनामदार . माजगांव तर्फ सातारा हा गांव दुमालदारखेरीज करुन बाकीसुभाकडील अम्मल बेगमीकडील पेस्तर सालापासून लावून दिला . - वाडसमा १ . ३६ . दुमाल पत्र - न . नवीन अम्मलदार आला असतां इनामदारास जुन्या अंमलदारापासून आपल्या इनामांचे इनाम पत्र लिहून दाखल्यादाखल आणावे लागत असे ते . - भाअ १८३२ . दुमालेगांव , दुमालगांव - पुन . १ दोन मालकांच्या अमलाखालचा गांव . २ पुढे सरकारजमा होणारा गांव ; ( सामा . ) खालसा गांव . [ दुमाला + गांव ] दुमालेपत्र , दुमालपत्र - न . हुंडी बरोबर खुशालाबाबत दिलेले पत्र ; जोडलेले पत्र . [ दुमाला + पत्र ]
०धरणे   धरुन असणे - ( एखाद्याजवळ ) आश्रयार्थ , रक्षणार्थ येऊन राहाणे ; ( एखाद्याला ) चिटकून असणे . -
०पुरविणे   मदत देणे ; साहाय्य करणे .
०सोडणे   ( एखाद्यास दिलेला ) आश्रय काढून घेणे . दुमाल्यावर सोडणे ( एखाद्याच्या ) पाठीशी ( उत्तेजन , हुकूम , मदत देण्याकरितां ) असणे . - पाब १२ . दुमाल्यावर पाठविणे ( एखाद्याच्या ) पाठलागाकरितां पाठविणे . दुमाल्यास लावणे १ खाली लिहिणे ; जोडणे .