Dictionaries | References

आपस्तंब

   
Script: Devanagari

आपस्तंब     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  एक ऋषि   Ex. आपस्तंब ने कई ग्रंथों की रचना की ।
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
आपस्तंब ऋषि आपस्तम्ब आपस्तम्ब ऋषि
Wordnet:
benআপস্তম্ব ঋষি
gujઆપસ્તંબ
kasاپِستنٛب , اپِستنٛب ریش , اپِستمب , اپِستمب ریش
kokआपस्तंब
marआपस्तंब
oriଆପସ୍ତମ୍ଭ
panਆਪਸਤੰਬ
sanआपस्तम्बः
urdآپستمب , آپستمب رشی

आपस्तंब     

आपस्तंब n.  भृगुकुलोत्पन्न एक ब्रह्मर्षि । यह तैत्तरीय शाखा का था । कश्यप ने दिति के द्वारा पुत्रकामेष्टि यज्ञ करवाया, उसमें यह आचार्य था । उसी दृष्टि से मरुद्नण उत्पन्न हुए [मत्स्य.७] । उसकी स्त्री का नाम अक्षसूत्रा तथा पुत्र का नाम कर्कि [ब्रह्म.१३०.२-३] । इसके रचित ग्रंथ १. आपस्तंबश्रौतसूत्र, २. आपस्तंबगृह्यसूत्र, ३. आपस्तंबब्राह्मण, ४. आपस्तंबमंत्रसंहिता, ५. आपस्तंबसंहिता, ६. आपस्तंबसूत्र, ७. आपस्तंबस्मृति, ८. आपस्तबोपनिषद्‍, ९. आपस्तंबाध्यात्मपटल, १०. आपस्तंबान्त्येष्टिप्रयोग, ११. आपस्तंबापरसूत्र, १२. आपस्तंबधर्मसूत्र (C.C.) । इसके, श्रौतसूत्रों में श्रौत, गृह्य, धर्म, शूल्व, मंत्रसंहिता आदि भाग हैं । इसका नाम याज्ञवल्क्य स्मृति में दिये गये स्मृतिकारों में है । तर्पण में इसका नाम बौधायन के पीछे तथा सत्याषाढ हिरण्यकेशी के पहले आता है । इससे पता चलता है कि इसकी शाखा हिरण्यकेशी शाखा के काफी पहले की होगी । आपस्तंब ने अपने धर्मसूत्र में [आप. ध. २.७.१७.१७] । उदीच्य लोगों के एक श्राद्ध का उल्लेख किया है । उदीच्य शब्द का अर्थ हरदत्त ने शरावती नदी के उत्तर की ओर रहनेवाले लोग, ऐसा दिया है । आपस्तंब शरावती नदी के उत्तर की, ओर, आंध्र देश में रहता होगा । उसी प्रकार, ऐसा उल्लेख है कि, पल्हव राजाओं ने आपस्तंबी लोगों को काफी भेट (देन) दी (J.A.v 155) । इससे प्रतीत होता है कि, आंपस्तंबी शाखा आंध्र देश के आसपास निकली होगी । आपस्त्ब कल्पसूत्र के [आप. ध. २८.२९] दो प्रश्न ही आपस्तंब धर्मसूत्र हैं । उसी प्रकार २५ तथा २६ इन दो प्रश्नों का एकत्रीकरण कर, उसे आपस्त्वीयमंत्रष्टाठ नाम दिया गया हैं । कल्पसूत्र के २७ वें प्रश्न को आपस्तंबगृह्यसूत्र यह नाम हैं । आपस्तंब के गृह्यसूत्र तथा धर्मसूत्र में काफी साम्य है । आपस्तंबधर्मसूत्र में आचार, प्रयश्चित, ब्रह्मचारी के कर्तव्य तथा उनके व्यवहार के नियम, यज्ञोपवीतधारण के संबंध में नियम, श्राध इ. इस संबंध में जानकारी दी गई है । उसी प्रकार वेदोके छः अंगो का भी विचार किया हैं । इसने सिद्ध किया है कि, कल्पसूत्र वेद न हो कर वेदांग ही है [आप. धर्म. २.४.८१२] । ब्राह्मणग्रंथ नष्ट हो गये हैं । प्रयोग से, वैसे ब्राह्मणग्रंथ होने चाहिये ऐसा इसका कथन है [आप. धर्म. १.४.१२-१०] आपस्तंब ने संहिता, ब्राह्मण तथा निरुक्त के कुछ उद्धरण लिये हैं । अपने धर्मसूत्र में कण्वपुष्करसादि दस धर्मशास्त्रकार, बौधायन एवं हारीत इनके भी मत इसने अनेक बार दिये हैं । संसार की उत्पत्ति तथा प्रलय के संबंध में भविष्यपुराण में दिये मत का आपस्तंब धर्मसूत्र में उल्लेख है तथा अनुशासन पर्व [आप. ध. ९०.४६] का एक श्लोक इसने लिया है । आपस्तंब ने अपने धर्मसूत्रों में जैमिनि की पूर्वमीमांसा में से बहुत से मत एवं पारिभाषिक शब्दों का उपयोग किया है । आपस्तंब धर्मसूत्र का उल्लेख, शबर, ब्रह्मसूत्र के शांकरभाष्य, विश्वरुप का व्यवहार, मिताक्षरा एवं अपरार्क, इन ग्रंथो में किया गया है । आपस्तंबधर्मसूत्र के कितने ही मत पूर्ववती धर्मशास्त्रकारों के विरुद्ध है । आपस्तंब के मतानुसार नियोग त्याज्य है उसी प्रकार पसिशाच तथा प्राजापत्य इन दो विवाह विधियों को, इसकी पूर्ण सम्मति है । इसके मतानुसार किसी भी प्रकार के मांस का भक्षण करने में कोई आपत्ति नहीं है । आपस्तंब धर्मसूत्र पर हरदत्त ने उज्ज्वलावृत्ति नामक टीका की है । आपस्तंब धर्मसूत्र में अध्यात्म विषयक दो पटलों पर शंकराचार्य का भाष्य है [आप. ध. १.८.२२-२३] । आपस्तंबधर्मसूत्र से भिन्न आपस्तंबस्मृति नामक २०७ श्लोकों का एक ग्रंथ, जीवानंद ने प्रकाशित किया हैं । आनंदाश्रम में प्रकाशित स्मृति में, दस अध्याय हैं । इस ग्रंथ में, प्रायश्चित्त पर विचार किया गया है । स्मृतीचंद्रिका तथा अपरार्क ग्रंथों में इसके उद्वरण कई बार आये हैं । स्मृतिचंद्रिका में स्तोत्रापस्तंब नामक एक ग्रंथ का उल्लेख हैं । बुल्हर ने इसका समय खि. पू. ३०० के पूर्व नहीं रहा होगा, ऐसा निश्चित किया हैं, परंतु तिलकंजी ने इसका समय इससे भी पहले का माना है [गी. र. पृ. ५६१] । वैद्य ने आपस्तंबश्रौतसूत्र का समय खि. पू. १४२० निश्चित किया है, परंतु काणे खि. पृ. ६००-३०० मानते हैं ।

आपस्तंब     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
noun  एक रुशी   Ex. आपस्तंबान खूबशा ग्रंथांची रचणूक केली
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
आपस्तंबरुशी
Wordnet:
benআপস্তম্ব ঋষি
gujઆપસ્તંબ
hinआपस्तंब
kasاپِستنٛب , اپِستنٛب ریش , اپِستمب , اپِستمب ریش
marआपस्तंब
oriଆପସ୍ତମ୍ଭ
panਆਪਸਤੰਬ
sanआपस्तम्बः
urdآپستمب , آپستمب رشی

आपस्तंब     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
The name of a ऋंषि; and now the designation of a tribe of Bráhmans following him.

आपस्तंब     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
 m  The name of a ऋषि; and now the designation of a class of Brahmans following him.

आपस्तंब     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  एक ऋषी   Ex. आपस्तंबनीं कित्येक ग्रंथांची रचना केली.
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
आपस्तंब ऋषी
Wordnet:
benআপস্তম্ব ঋষি
gujઆપસ્તંબ
hinआपस्तंब
kasاپِستنٛب , اپِستنٛب ریش , اپِستمب , اپِستمب ریش
kokआपस्तंब
oriଆପସ୍ତମ୍ଭ
panਆਪਸਤੰਬ
sanआपस्तम्बः
urdآپستمب , آپستمب رشی

आपस्तंब     

 पु. 
कृष्णयजुर्वेदावरील चार सूत्रांपैकीं एका सूत्राचा प्रवर्तक ऋषि .
आपम्तंब सूत्राचे अनुयायी ब्राह्मण . [ सं . ]
०सूत्र  न. कृष्णयजुर्वेदाच्या तैत्तिरीय शाखेच्या चार सूत्रांपैकीं एक सूत्र . [ सं . ]

Related Words

आपस्तंब   आपस्तंब ऋषि   आपस्तंब ऋषी   আপস্তম্ব ঋষি   आपस्तम्बः   ଆପସ୍ତମ୍ଭ   ਆਪਸਤੰਬ   આપસ્તંબ   आपस्तंबरुशी   आपस्तम्ब ऋषि   भङ्गश्विन   २०   बौधायन   हिरण्यकेशिन्   आपस्तम्ब   पैंग्य   शांखायन   हारीत   शांडिल्य   विष्णुगुप्त   कण्व   श्र्वेतकेतु   १८      मनु   व्यास   कश्यप      विष्णु   હિલાલ્ શુક્લ પક્ષની શરુના ત્રણ-ચાર દિવસનો મુખ્યત   ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ନୂଆ ବା   વાહિની લોકોનો એ સમૂહ જેની પાસે પ્રભાવી કાર્યો કરવાની શક્તિ કે   સર્જરી એ શાસ્ત્ર જેમાં શરીરના   ન્યાસલેખ તે પાત્ર કે કાગળ જેમાં કોઇ વસ્તુને   બખૂબી સારી રીતે:"તેણે પોતાની જવાબદારી   ਆੜਤੀ ਅਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ   బొప్పాయిచెట్టు. అది ఒక   लोरसोर जायै जाय फेंजानाय नङा एबा जाय गंग्लायथाव नङा:"सिकन्दरनि खाथियाव पोरसा गोरा जायो   आनाव सोरनिबा बिजिरनायाव बिनि बिमानि फिसाजो एबा मादै   भाजप भाजपाची मजुरी:"पसरकार रोटयांची भाजणी म्हूण धा रुपया मागता   नागरिकता कुनै स्थान   ३।। कोटी   foreign exchange   foreign exchange assets   foreign exchange ban   foreign exchange broker   foreign exchange business   foreign exchange control   foreign exchange crisis   foreign exchange dealer's association of india   foreign exchange liabilities   foreign exchange loans   foreign exchange market   foreign exchange rate   foreign exchange regulations   foreign exchange reserve   foreign exchange reserves   foreign exchange risk   foreign exchange transactions   foreign goods   foreign government   foreign henna   foreign importer   foreign income   foreign incorporated bank   foreign instrument   foreign investment   foreign judgment   foreign jurisdiction   foreign law   foreign loan   foreign mail   foreign market   foreign matter   foreign minister   foreign mission   foreign nationals of indian origin   foreignness   foreign object   foreign office   foreign owned brokerage   foreign parties   foreign periodical   foreign policy   foreign port   foreign possessions   foreign post office   foreign public debt office   foreign publid debt   foreign remittance   foreign ruler   foreign section   foreign securities   foreign service   foreign state   foreign tariff schedule   foreign tourist   foreign trade   foreign trade multiplier   foreign trade policy   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP