|
अधस् [adhas] अधः [adhḥ] अधः ind. [अधर-असि, अधरशव्दस्थाने अध् आदेशः [P.V.3.39.] ]
Below, down; पतत्यधो धाम विसारि सर्वतः [Śi.1.2;] in lower region, to the infernal regions or hell; व्यसन्यधोऽधो व्रजति स्वर्यात्यव्यसनी मृतः [Ms.7.53.] (According to the context अधः may have the sense of the nominative, ˚अङ्कुशः &c.; ablative, अधो वृक्षात् पतति; or locative, अधो गृहे शेते).
Beneath, under, used like a preposition with gen.; तरूणाम्˚ [Ś.1.14;] rarely with abl. also; बाहित्थं तु ततोऽप्यधः Hemachandra; (when repeated) lower and lower, down and down; अधोधः पश्यतः कस्य महिमा नोपचीयते [H.2.2;] यात्यधोधो- व्रजत्युच्चैर्नरः स्वैरेव कर्मभिः [H.2.47;] अधोधो गङ्गेयं पदमुपगता स्तोकं [Bh.2.1;] from under, just below (with acc.); नवानधोऽधो बृहतः पयोधरान् [Śi.1.4.] In comp. with nouns अधः has the sense of (a) lower, under, as ˚भुवनं, ˚लोकः the lower world; ˚वासः or ˚अंशुकम् an under-garment; or (b) the lower part; ˚कायः the lower part of the body; अधःकृ means to surpass, eclipse, overcome, vanquish, despise, scorn; तपः शरीरैः कठिनैरुपार्जितं तपस्विनां दूरमधश्चकार सा [Ku.5.29;] अधःकृताशेषान्तःपुरेण [K.177;] ˚कृतकुसुमायुधं 179; [Śi.1.35;] क्षितिप्रतिष्ठोऽपि मुखारविन्दैवर्धूजनश्च- न्द्रमधश्चकार 3.52; ˚कृतैनसः [Śi.16.8.] dispelled. (c) अधस्, अधस्तात् -Pudendum muliebre. -Comp.
-अक्ष a. a. situated below the axle or car. (-क्षम्) adv. below the car, under the axle.
-अक्षजः [अक्षात् इन्द्रियाज्वायते इति अक्षजं प्रत्यक्षज्ञानम्, तदधरं ग्राहकत्वाभावात् हीनं यस्य सः [Tv.] ; अधःकृतं अक्षजम् इन्द्रियज्ञानं येन Malli.] N. of Viṣṇu; other etymologies of the name are also found; (1) अधो न क्षीयते जातु यस्मात्तस्मादधोक्षजः; (2) द्यौरक्षं पृथिवी चाधस्तयोर्यस्मादजायत । मध्ये वैराजरूपेण ततोऽधोक्षज इष्यते ॥
-अधस् See above.
-उपास- नम् sexual intercourse.
-अङ्गम्, -द्वारम्, -मर्म the anus; Pudendum Muliebre.
-करः the lower part of the hand (करभ).
-करणम् excelling, defeating, degradation; [K.22;] so ˚क्रिया; सहते न जनोप्यधःक्रियाम् [Ki.2.47.] degradation, dishonour.
-खननम् undermining.
-गतिः f. f.,
गमनम् पातः a downward fall or motion, descent; going downwards.
degradation, downfall, going to perdition or hell; मूलानामधोगतिः [K.41] (where ˚ति has both senses); ˚तिम् आयाति [Pt.1.15] sinks, comes down (feels dishonoured); [Ms.3.17;] अरक्षितारमत्तारं नृपं विद्याद- धोगतिम् 8.39 destined to go to hell.
-गन्तृ m. m. one who digs downwards. a mouse.
-ग-घ-ण्टा [अधरात् अधस्तादा- रभ्य घण्टेव तदाकारफलत्वात्] a plant Achyranthes Aspera (अपामार्ग. Mar. आघाडा).
-चरः [अधः खनित्वा चरति-अच्]
thief.
one who goes downwards.
-जानु n. n. the lower part of the knee. -ind. below the knee.-जिह्विका [अल्पा जिह्वा जिह्विका, अधरा जिह्विका] the uvula (Mar. पडजीभ).
-तलम् the lower part or surface; शय्या˚, खट्वा˚.
-दिश् f. f. the lower region, the nadir; the southern direction.
-दृष्टि a. a. casting a downward look, a posture in Yoga; करणान्यबहिष्कृत्य स्थाणुवन्निश्चलात्मकः । आत्मानं हृदये ध्यायेत् नासाग्रन्यस्तलोचनः ॥ इति योगसारे. cf. also [Ku.3.47.] (-ष्टिः) a downward look.
-पदं [अधोवृत्ति पदं, पादस्याधःस्थानं वा] the place under the foot, a lower place.
-पातः = ˚गति q. v. above.
-पुष्पी [अधोमुखानि पुष्पाणि यस्याः] Names of two plants अवाक्- पुष्पी (Pimpinella Anisum) and गोजिह्वा Elephantopus (Seaber).
-प्रस्तरः a seat of grass for persons in mourning to sit upon.
-भक्तम् [अधरं भक्तं यस्मात्] a dose of water, medicine &c. to be taken after meals &c. (भोजनान्ते पीयमानं जलादिकम्).
भागः the lower part (of the body); पूर्वभागो गुरुः पुंसामधोभागस्तु योषितां [Suśr.]
the lower part of any thing, the region below, down below; ˚व्यवस्थितं किंचित्पुरमालोकितं [Pt.1.] situated down below, See पाताल.
-भूः f. f. lower ground, land at the foot of a hill.-मुख,
-वदन a. a. having the face downwards; ˚खी तिष्ठति; ˚खैः पत्रिभिः [R.3.37.]
head-long, precipitate, flying downwards.
upside down, topsyturvy. (-खः) N. of Viṣṇu. (-खा,
-खी) N. N. of a plant गोजिह्वा. (-खम्) (नक्षत्रम्)
flying downwards, having a downward motion; these nakṣatras are: मूलाश्लेषा कृत्तिका च विशाखा भरणी तथा । मघा पूर्वात्रयं चैव अधोमुखगणः स्मृतः ॥ Jyotiṣa.
N. N. of a hell.
-यन्त्रम् a still.
-रक्तपित्तम् discharge of blood from the anus and urethra.
-राम a. a. [अधोभागे रामः शुक्लः, दृष्टितर्पकत्वात् तस्य रामत्वम्] having a white colour or white marks on the lower part of the body (said of a goat);
लम्बः a plummet.
a perpendicular.
the lower world.
-वर्चस् a. a. strong in the lower regions; whose lustre penetrates downwards.-वशः Pudendum Muliebre.
-वायुः [अधोगामी वायुः शाक. त.] breaking wind, flatulency.
-वेदः to marry a second wife when the first is alive.
-शय, -य्य a. a. sleeping on the ground. (-य्या) sleeping on the ground; अग्नीन्धनं भैक्षचर्यामधःशय्यां गुरोर्हितए । आसमावर्तनात् कुर्यात्कृतोपनयनो द्विजः ॥ [Ms.2.18.]
-शिरस् a.
-मुख (n.) N. of a hell.
-स्थ, स्थित a. a. situated below,
-स्वस्तिकम् the nadir.
|